گروه بورس کالا - پس از شکست برنامه راه‌اندازی بورس نفت، مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار و نیز شرکت ملی نفت ایران به فکر طراحی و انتشار اوراق سلف نفتی و معامله این اوراق در بورس اوراق بهادار و شبکه بانکی افتادند تا بستر لازم برای فعالیت سرمایه‌گذاران در این بخش نیز هموار شود. شرط اصلی ضمن عقد این اوراق آن است که چنانچه در سررسید قیمت هر بشکه نفت خام از ۱۴۰ دلار پایین‌تر بود، دارنده حواله حق اختیار فروش به قیمت ۱۴۰ دلار به ناشر اوراق را خواهد داشت و اگر در سررسید قیمت هر بشکه نفت از ۱۶۰دلار بالاتر بود، شرکت ملی نفت حق اختیار خرید به قیمت ۱۶۰ دلار از دارنده حواله را دارد. این شرط برای این در نظر گرفته شده که شرکت بر اساس حواله موجود اقدام به تحویل نفت به دارنده حواله می‌کند تا با اعمال سقف و کف برای اوراق، به نحوی سود حداقل ۱۷ درصدی و اصل سرمایه سرمایه‌گذاران تضمین شود.

اوراق سلف نفتی، اوراقی جدید در بازار است و در خارج از کشور نیز این معاملات به صورت فیوچرز (معاملات آتی) انجام می‌شود.

طراحی متفاوت اوراق سلف نفتی

علی سعیدی، معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه روال معاملاتی این اوراق مشابه سایر ابزارهای تامین مالی از جمله اوراق اجاره، اوراق مشارکت و مرابحه است، در رابطه با طراحی اوراق سلف نفتی به بورس نیوز گفت: این اوراق بر مبنای قواعد اوراق سلف است که براساس آن شرکت ملی نفت ایران با ارائه این اوراق به فروش نفت اقدام کرده و مبالغ معادل قیمت بشکه‌های نفت را از سرمایه‌گذاران اخذ می‌کند؛ اما این شرکت متعهد است که نفت را چهار سال آتی پس از زمان فروش اوراق به دارنده حواله تحویل دهد.

ارکان اصلی اوراق سلف نفتی

وی ارکان اصلی این اوراق را این‌گونه برشمرد:‌

- پیش فروش حداقل ۱۰ بشکه نفت خام به قیمت روز

- تعیین قیمت ۱۴۰ دلاری برای قیمت حداقلی برای هر بشکه

- تعیین قیمت ۱۶۰ دلاری برای قیمت حداکثری برای هر بشکه

- تحویل بشکه‌های نفت در سررسید چهار ساله

- تعیین نرخ سود علی الحساب ۱۷ درصدی

- قابل معامله در بازار ثانویه

- حضور وزارت نفت و بورس بازار سرمایه در فرآیند بازارگردانی و تضامین اوراق

ایجاد حواله حق اختیار خرید و فروش

معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار در بیان نحوه انجام معامله اوراق سلف نفتی تصریح کرد:‌ با توجه به اینکه سررسید این اوراق چهار ساله است، اوراق به صورت سلف موازی طراحی شده که با فروش آن از یک شخص به شخص دیگر، قرارداد بیع سلف مستقل می‌شود و تداوم این قراردادهای مستقل موجب شکل‌گیری بازار ثانویه برای آن می‌شود.

شرط اصلی ضمن عقد این اوراق آن است که چنانچه در سررسید قیمت هر بشکه نفت خام از ۱۴۰ دلار پایین تر بود، دارنده حواله حق اختیار فروش به قیمت ۱۴۰ دلار به ناشر اوراق را خواهد داشت و اگر در سررسید قیمت هر بشکه نفت از ۱۶۰دلار بالاتر بود، شرکت ملی نفت حق اختیار خرید به قیمت ۱۶۰ دلار از دارنده حواله را دارد. این شرط برای این در نظر گرفته شده که شرکت بر اساس حواله موجود اقدام به تحویل نفت به دارنده حواله می‌کند تا با اعمال سقف و کف برای اوراق‌، به نحوی سود حداقل ۱۷ درصدی و اصل سرمایه سرمایه‌گذاران تضمین شود.

وی مزیت چنین شرطی را این‌گونه عنوان کرد: با توجه به اینکه تا زمان سررسید این اوراق، قیمت نفت با نوسانات مواجه است، اختیار فروش برای زمان کاهش قیمت نفت به دارنده اوراق داده شده تا حداقل سود مورد انتظار و قیمت حداقلی ۱۴۰ دلار برای هر بشکه نفت به سرمایه‌گذار پرداخت شود‌.

همین طور در رشد قیمت نفت نیز‌، تعیین سقف قیمت ۱۶۰ دلاری برای هر بشکه از زیان شرکت ملی نفت جلوگیری می‌کند.

نحوه محاسبه قیمت اوراق و نرخ ارز دلار

در تعیین قیمت اوراق سلف نفتی جدا از اینکه قیمت خرید و فروش آن در بازار ثانویه بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا محاسبه می‌شود، دو متغیر مهم نیز موثر است:‌

۱- زمان باقیمانده تا سررسید اوراق

۲- نوسانات و قیمت روزانه نفت

به طوری که هر چه زمان سررسید نزدیک‌تر باشد، سود دوره نگهداری اوراق بر مبنای قیمت روز نفت بوده و قیمت آنچه در زمان خرید و چه در زمان سر رسید اوراق به نرخ مرجع بانک مرکزی برای ارز دلار تعیین می‌گردد.

هدف چیست؟

سعیدی هدف اصلی از انتشار این اوراق را تامین مالی شرکت ملی نفت ایران دانست و افزود:‌ به طور کلی ورود ابزارهای نوین مالی از قبیل اوراق مشارکت، مرابحه، سلف و صکوک در بازار سرمایه برای تامین منابع مالی با توجه به دسترسی پایین و حتی عدم دسترسی شرکت‌ها به تسهیلات بانکی است.

به این مضمون که هر شرکتی برای اجرای برنامه‌های خود به منافع مالی نیاز داشته باشد، پس از ارائه طرح توجیهی از منظر اقتصادی از طریق شرکت‌های تامین سرمایه، نحوه اجرای برنامه‌های خود از قبیل چگونگی تامین مواد اولیه و ماشین آلات و یا چگونگی و نیز محل فروش محصولات خود را تعریف کند. یعنی مطالعات بازاری فرضی را همزمان باهم انجام دهد.

بازار نقدی اوراق سلف نفتی

وی بازار نقدی مرتبط با این اوراق را بازار جهانی بیان کرد و متذکر شد:‌ تعیین قیمت بشکه‌های نفت بر اساس قیمت روزانه آن در بازار‌های جهانی صورت می‌گیرد و نیازی به وجود بازار نقدی برای آن در داخل کشور نیست.

نحوه پرداخت عایدی سرمایه‌گذاران اوراق نفتی

نحوه پرداخت ثمن معامله این اوراق مشابه سایر اوراق قابل معامله در بازار سرمایه است.

سعیدی در پایان سخنان خود پیرامون موضوع اوراق سلف نفتی اظهار کرد:‌ شرکت ملی نفت ایران باید بیانیه ثبت خود را به سازمان بورس ارائه کند و برای عموم سرمایه‌گذاران اطلاع‌رسانی لازم صورت گیرد.

برای فراهم شدن امکان انجام معاملات این اوراق جزئیات اجرایی و نرم‌افزاری آن در دست بررسی و طراحی قرار دارد. با آغاز معامله این اوراق، امکان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت نیز فراهم می‌شود تا مدیران پرتفوی شرکت‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نیز بتوانند با اختصاص بخشی از دارایی‌های خود به این اوراق از محل افزایش قیمت نفت سود کسب کنند.