مدیر کل دفتر تعیین ارزش گمرک جمهوری اسلامی ایران در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
نحوه تعیین ارزش گمرکی و اعلام هفتگی نرخ ارز
آزاده حسینی- تغییر نرخ تعرفه واردات میلگرد در سال جاری، شدت گرفتن نوسان نرخ ارز در سال‌جاری و تاثیر آن بر بازار فولاد و پتروشیمی، اینکه چرا و بر چه اساسی تعرفه‌ها وضع شده و همچنین ارزش گمرکی محصولات چگونه تعیین می‌شود و نوسان نرخ ارز چه تاثیری بر تعیین ارزش گمرکی دارد از جمله مواردی بود که باعث شد با رسول کوهستانی مدیر کل دفتر تعیین ارزش گمرک جمهوری اسلامی ایران به گفت‌و‌گو بنشینیم. متن زیر مشروح این گفت‌و‌گو است که در پی می‌آید:
***
تعرفه همواره به عنوان ابزار دولت در راستای حمایت و کنترل بازار مطرح بوده لطفا در خصوص تعرفه‌ها و تنوع آن در ابتدا توضیحاتی بفرمایید.
در بحث تعرفه‌های گمرکی یک طبقه‌بندی داریم که بر اساس کد‌های هماهنگ ایجاد شده‌اند و در اصل برای همه واردکنندگان و صادرکنندگان قابل شناسایی هستند و از سیستم هماهنگ شده HS استفاده می‌شود که کد بین‌المللی یک کد شش رقمی و قابل گسترش و افزایش با توجه به نیازهای هر کشور است. در کشور ما تا ۸ رقم گسترش داده شده و در بعضی از کشورها تا ۱۱ و ۱۳رقم هم دارند که این موضوع بخاطر شناخت بیشتر کالاها و تفکیک جزئی تر آن است تا بتوانند تعرفه‌ها و آمارهای صحیحی داشته باشند، اما یک مبحثی در مورد انواع تعرفه‌ها یا ماخذها داریم و در برابر هر کد تعرفه ماخذی در ستون حقوق ورودی تعریف شده است.
این ماخذها قابل تقسیم‌بندی است یکی بر مبنای هدف؛ یعنی اینکه ماخذ به نوعی بی‌هدف تنظیم نمی‌شود. بعضی از این تعرفه‌ها بر مبنای هدفگذاری مالی است که دولت دارد مثلا قسمتی از بودجه دولت را تامین کند مثل خودرو سواری یا ماخذ، تعرفه حمایتی است که دولت برای حمایت از بخشی از صنعت آن را وضع می‌کند مثلا پارچه ۷۰ درصد یا کامپیوتر ۵۵ درصد.
یک نوع تعرفه هم داریم که ارشادی است، یعنی هدف از وضع این تعرفه این است که واردکنندگان را به سمت دیگری سوق دهد به‌طور مثال تعرفه بالای ماشین‌آلات مستعمل نسبت به نو، واردکنندگان را به سمت دیگری سوق می‌دهد و ضمن حمایت از یک محصول تولید داخلی واردکنندگان و تجار را به یک نوع کالای دیگر از همان نوع هدایت می‌کند مثل میلگرد که در سایز‌های مختلف آن حقوق ورودی متفاوتی دارد که بر اساس تولید داخل تعیین شده است.
آیا تقسیم‌بندی خاصی در تعرفه‌ها برای مثلا کشور خاصی نیز وجود دارد، چرا که برخی از محصولات به خصوص فولاد در کشور ترکیه با هزینه بالاتری تولید می‌شود، اما در کشور ما با محصولی مثلا از روسیه که ارزانتر است برابری قیمت دارد ؟
بله یک نوع تعرفه نیز به لحاظ ماهیت داریم، چرا که مقررات صادرات و واردات ما ماخذ عمومی دارد و برای همه کشورها یکسان است و تفاوتی وجود ندارد، اما با توجه به موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای ترجیحی با برخی کشورها، با استفاده از تعرفه ترجیحی می‌توانیم تقسیم‌بندی جدیدی را ایجاد کرده و برای برخی از کشورها تعرفه کمتری در نظر بگیریم.بطور مثال با برخی از کشورها قرارداد‌هایی داریم که از این رو با آنها بر اساس تعرفه ترجیحی کار می‌کنیم.
مهم‌ترین تقسیم‌بندی تعرفه‌ای که بیشتر بر اساس آن کالا وارد می‌شود چیست؟
مهم‌ترین تقسیم‌بندی از نظر روش محاسبه، ماخذ تعرفه است یک نوع تعرفه مقداری یا خاص گفته می‌شود که در تعرفه مقداری یا خاص برمبنای یکی از پارامتر‌های وزن، ظرفیت، حجم و مقدار یا سایر مشخصه‌ها حقوق ورودی تعیین می‌شود مثل حقوق ورودی ابزارآلات یا پیچ و مهره بر مبنای کیلوگرم. تعرفه دیگری هم وجود دارد که بر مبنای درصدی از ارزش کالا محاسبه می‌شود، تمام ماخذهایی که در ستون حقوق ورودی تعیین شده است بر اساس ارزش کالاها است، یعنی درصدی از ارزش کالا را از ۴ تا ۱۲۰ درصد که همه مضربی از ۵ هستند.
یک نوع تعرفه مختلط یا ترکیبی داریم که ترکیبی از تعرفه‌های ارزشی و مقداری را شامل می‌شود مثلا در مورد سیگار یا پارچه در اصل ۷۰ درصد حقوق ورودی ارزشی است یا ۳ هزار و ۷۰۰ تومان هر کدام که بیشتر باشد. تعرفه ترکیبی و مختلط هر کدام که بیشتر باشد در واقع حمایت حداکثری یا حداقلی از یک محصول را در انتخاب یک تعرفه ارزشی یا خاص تضمین می‌کند.
در اصل هدف از وضع این تعرفه‌ها و تغییر آن چیست آیا کم‌اظهاری تجار مد نظر است؟
در واقع وضع تعرفه‌های مقداری و ترکیبی به جهت حمایت حداکثری از تولید داخل است نه در جهت مقابله با کم اظهاری. بدبینی به تجار مطرح نیست و در اصل بعضی مواقع کالاها واقعا ارزانتر از داخل کشور تولید می‌شود، ولی تعرفه مقداری در جهت حمایت حداکثری از تولید داخل است.
در کشور‌های دیگر هم از تعرفه‌های مقداری و ارزشی به صورت ترکیبی استفاده می‌شود از جمله ژاپن، کانادا و اتحادیه اروپا، اما گستردگی آن مانند کشور ما نیست. البته اقتصاد و صنعت آنها هم با اقتصاد ما متفاوت است.
موضوعی که در حال حاضر بسیاری از تجار را نگران کرده نوسان نرخ ارز است، مبنای تعیین ارزش گمرکی از سوی گمرک نرخ بانک مرکزی است یا آزاد یا میانگین آن؟
در مورد نرخ ارز طبق ماده ۱۰ قانون گمرکی، گمرک جمهوری اسلامی باید بر اساس نرخ برابری بانک مرکزی در روز اظهار و تسلیم اظهارنامه که اعلام می‌کند اقدام نماید و محاسبات تعیین ارزش و برابری‌های آن و اخذ حقوق ورودی بر همین مبنا است، اما با توجه به اینکه امکان اعلام روزانه نرخ ارز برای بانک مرکزی وجود ندارد یا امکان تاخیر در اعلام آن به گمرکات کشور وجود داشت در سال‌های گذشته بر اساس مصوبه هیات وزیران نرخ‌های برابری ارز به صورت هفتگی از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود، البته کشور‌های دیگر هم از جمله ژاپن به همین روش عمل می‌کنند.
بنا براین مبنای حقوق ورودی در گمرک بر اساس اعلام نرخ برابری ارز از سوی بانک مرکزی خواهد بود.
ارزش گمرکی به چه نحو محاسبه می‌شود ؟
ارزش گمرکی در ابتدای امر بر اساس اسناد خرید و اسناد تسلیمی و با تسلیم اظهار نامه از سوی صاحب کالا و بر مبنای اعلام نرخ بانک مرکزی تعیین می‌شود.
گمرک چه راهکارهایی برای مقابله با کم اظهاری دارد و کلا برای محاسبه کالاهایی نظیر فولاد از چه مبنایی استفاده می‌کند؟
گمرک بر مبنای مواد ۱۱ و ۱۲۱ موظف است ارزش این اسناد را رسیدگی کند که آیا ارزش کالایی که در اسناد ذکر شده قابل پذیرش است. اگر تشخیص دهد که این ارزش نامتناسب است و البته این تشخیص مبتنی بر اسناد و دلایل موجه باشد.
در آن صورت قانون‌گذار سه راهکار را برای گمرک پیش‌بینی کرده است که راهکار اول سوابق ترخیص قبلی مثل و مشابه از همان کشور مبدا است که سایر واردکنندگان ترخیص کرده‌اند و راهکار دوم بر اساس استفاده از فهرست قیمت یا PRICE LIST صادراتی کشور مبدا است که به تایید مقامات صلاحیت‌دار کشور صادر کننده رسیده باشد؛ اما به دلیل اینکه ما کمتر به فهرست قیمت یا PRICE LIST دسترسی داریم مگر در خصوص خودرو و در مورد سایر کالاها مثلا فولاد و فلزات که حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد سهم واردات را به خود اختصاص داده از سایت معتبر مثل متال بولتن استفاده می‌کنیم.
در اصل ۳۰ درصد کالاهای وارداتی شامل اقلامی است که در بورس‌ها عرضه می‌شود که با رصد سایت‌ها ارزش گمرکی تعیین می‌شود.
این اقلام مانند شکر، گندم، جو، ذرت و فولاد هستند. تغییرات بر اساس نوسان جهانی و زمان خرید رسیدگی می‌شود. کارشناسان ما بر اساس موضوعات به صورت تخصصی وظایفشان تقسیم شده است.
و اما راهکار سوم در صورتی که ما به اطلاعاتی که در دو روش قبلی ذکر شده دسترسی نداشته باشیم با استفاده از قیمت فروش کالا در بازار داخلی ارزش گمرکی تعیین می‌شود، البته سود خرده فروشی، عمده فروشی و مالیات بر ارزش افزوده را کم کرده به اصطلاح از مهندسی معکوس استفاده کرده و ارزش گمرکی تعیین می‌شود. در این خصوص طبق قانون امور گمرکی ماده ۱۲۱ و۱۱ کارشناسان در دوایر ارزش یا در دفتر تعیین ارزش ضمن داشتن وحدت رویه ارزش گمرکی را محاسبه می‌کند.
یعنی امکان اینکه یک محصول در گمرکات مختلف ارزش‌های گمرکی متفاوتی داشته باشد، وجود دارد؟
اینکه یک کالا ارزش‌های متفاوتی در گمرکات مختلف داشته باشد تنها در صورتی است که بازارهای متفاوتی داشته باشند، اما معمولا بازار‌ها یکسان یا نزدیک است و از طرفی بازارهای الکترونیکی گسترش یافته و در دسترس است. به خصوص که در حال حاضر همه گمرکات کشور به بانک اطلاعات سیستم متمرکز تعیین ارزش گمرکی (ستاگ) دسترسی دارند موجب ایجاد وحدت رویه و کاهش اختلافات گمرکی شده است و همه گمرکات وارداتی کشوربه این سیستم (ستاگ) وصل هستند و در تعیین ارزش از بانک اطلاعات آن استفاده می‌کنند که در حال حاضر ۳۳ گمرک اطلاعات را وارد سیستم می‌کنند و مابقی تنها از اطلاعات استفاده می‌کنند. گمرک نوشهر، آستارا، چابهار، امیر آباد، زاهدان، سیرجان و شهید باهنر تا پایان سال به سیستم وصل می‌شوند. در این سیستم اطلاعات کالای ورودی ثبت می‌شود و کل اطلاعات بانک را می‌بینند، اما هر گمرک می‌تواند اطلاعات خودش را ثبت کند که ما در مرکز اطلاعات را مورد بازنگری قرار می‌دهیم. ارزش گمرکات کشور هم در این بین رصد می‌شود و اگر تغییراتی در آن ایجاد شده باشد بررسی
خواهد شد. این سیستم موجب ایجاد وحدت رویه و ایجاد فضای رقابتی صحیح بین واردکنندگان شده است، البته به زودی این سیستم با سیستم ثبت سفارش وزارت بازرگانی متصل می‌شود و مراحل ورود و ثبت اطلاعات در گمرک کاهش خواهد یافت و بانک جامع‌تر و کامل‌تری در اختیار گمرکات قرار خواهد گرفت.بانک اطلاعات سیستم متمرکز تعیین ارزش گمرکی(ستاگ) حاوی اطلاعات سوابق ترخیص کالا (حدود ۹۵ درصد) ارزش‌های پایه و حداقل گمرکی و متال بولتن فهرست قیمت‌ها و بخشنامه‌های دفتر تعیین ارزش است.
ارسال نظر