سناریوی ناتمام بازار قیر
نتیجه افزایش قیمت قیر هم در سال اخیر، حاصلی جز افزایش هزینه‌های اجرایی پروژه‌های راهسازی نداشته، اما علاوه بر این نگرانی که در میان فعالان این حوزه به التهابات بیشتری طی روزهای اخیر بدل شده و به این موضوع، کاهش عرضه داخلی قیر و در برخی موارد نیز توقف آن و ورود قیر صادراتی به بازار داخل را باید افزود.
گروه بورس کالا - کتایون دارابی: فروش قیر این روزها و افزایش دو برابری قیمت آن طی سال اخیر موضوعی بوده که بسیاری از فعالان این حوزه را در دو هفته اخیر درگیر خود کرده است.
نتیجه افزایش قیمت قیر هم در سال اخیر، حاصلی جز افزایش هزینه‌های اجرایی پروژه‌های راهسازی نداشته، اما علاوه بر این نگرانی که در میان فعالان این حوزه به التهابات بیشتری طی روزهای اخیر بدل شده و به این موضوع، کاهش عرضه داخلی قیر و در برخی موارد نیز توقف آن و ورود قیر صادراتی به بازار داخل را باید افزود. البته عده‌ای از فعالان بازار کاهش عرضه‌ها را به تولیدات اندک شرکت‌های قیر و در برخی موارد توقف عرضه‌ها مرتبط می‌دانند. حال آنکه عده‌ای دیگر از معامله‌گران هم معتقدند: فروش قیر صادراتی در بازار داخل در هفته‌های اخیر رواج زیادی یافته است.
بهمنی، کارگزار بورس در این باره می‌گوید: هفته گذشته ۸۰ هزار تن قیر در رینگ صادراتی و با قیمت ۶۲۵ دلار عرضه شد که عرضه‌کننده در آن روز و در تالار بورس اقدام به کاهش نرخ این کالا به ۵۸۰ دلار کرد و به این ترتیب تقاضا در رینگ صادراتی به شدت افزایش یافته و به ۱۳۰ هزار تن رسید. در این روز یک شرکت موفق شد کل ۸۰ هزار تن قیر عرضه شده را با نرخ ۵۸۲ دلار خریداری کند. البته این کالا با نرخ ارز ۱۲۲۶ تومان و به صورت LC و با ضمانت‌نامه ۶۰ میلیاردی به خریدار فروخته شد، اما تناژ خریداری شده نه تنها صادر نشد، بلکه به بازار داخل راه یافت. از سوی دیگر برخی از فعالان بازار هم به کاهش قیمت وکیوم باتوم در ابتدای ماه مرداد و عدم کاهش قیر از سوی شرکت‌های قیرسازی اشاره می‌کنند و می‌گویند: قیمت قیر وابسته به وکیوم باتوم است، اما اقدام شرکت پخش و پالایش در کاهش قیمت وکیوم باتوم، نتوانست شرکت‌های قیرسازی را وادار به کاهش نرخ قیر در بورس کند، علاوه بر این، عرضه داخلی قیر هم کاهش یافت و در مقابل تقاضا به شدت بالا رفت. به گفته معامله‌گران عرضه‌های قیر که پیش‌تر از این ۱۰ هزار تن و به صورت یک روز در میان انجام می‌شد، در حال حاضر بعضا به هزار تن نیز رسیده است.
این در حالی است که بیشتر معامله‌گران ادعا می‌کنند: پیش‌تر شرکت‌های قیر تقاضای بازار را پاسخ می‌دادند، اما در مرداد ماه عرضه قیر به شدت کاهش یافت، به طوری که بیشتر خریداران این کالا از بورس به بازار داخل هدایت شدند و به اجبار قیر را با نرخ آزاد یعنی ۸۰۰ تا ۸۵۰ تومان خریداری کردند. حال آنکه نرخ پایه قیر ۶۶۸ تومان در بورس است و با رقابت کارگزاران نهایتا به ۷۳۸ تومان می‌رسد.
امکان فروش قیر صادراتی در بازار داخل وجود دارد؟
در عین حال جعفری، کارشناس صادرات شرکت پاسارگاد در این باره می‌گوید: محموله‌های صادراتی تنها به شرکت‌های خارجی فروخته می‌شود که شامل سه شرکت عمده هستند که در کشورهای خارجی ثبت شده و سهامدار آنها هم خارجی هستند. علاوه بر این ۵ تا ۷ درصد کل خرید این شرکت‌ها ضمانت‌نامه بانکی است و این خریداران ۴ ماه فرصت دارند که محموله خریداری شده را از کشور خارج کنند و در عین حال شرکت پاسارگاد هم موظف است که پس از ۴ ماه از گمرک‌های کشور خروج این محموله‌ها را استعلام کند.
در همین حال همواره قیمت قیر داخلی ارزان‌تر از قیر صادراتی بوده است و فروش قیر صادراتی در بازار داخل به صرفه نیست؛ چرا که همیشه اختلاف قیمت قیر وارداتی و صادراتی بین ۴۰ تا ۵۰ دلار است. همین موضوع هم سبب می‌شود تا خریداران رینگ صادراتی تمایلی به فروش محصول خود در بازار داخل نداشته باشند.
وی همچنین در ادامه می‌گوید: ایران و بحرین در منطقه عرضه‌کننده‌های قیر هستند و با توجه به اختلاف قیمت ارزی که در حال حاضر ایجاد شده، ما نمی‌توانیم قیمت قیر را پایین‌تر از بازار بحرین اعلام کنیم. حال آنکه قیمت بحرین ۶۰۰ دلار (بر اساس پول ملی این کشور) در حال حاضر است که معادل ۷۸۰ دلار نرخ دولتی ما خواهد شد. در نتیجه بین قیر داخلی و صادراتی در حال حاضر و با توجه به این موضوعات ۶۰ تا ۷۰ دلار فاصله قیمتی وجود دارد، پس فروش قیر صادراتی در بازار داخل به صرفه نیست.
همچنین در حال حاضر یک تن قیر در بازار داخل ۷۲۵ هزار تومان است که قیمت تمام شده پالایشگاه‌ها است. با این حال تولید روزانه قیر در شرکت پاسارگاد ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ تن است، در عین حال بارگیری هم بسیار محدود است. اگر چه شرکت فروش بیشتر از ۶۰ هزار تن قیر در هر ماه را دارد، اما تنها قادر به تحویل ۶۰ هزار تن قیر در هر ماه است.
جعفری به افزایش کرایه‌های حمل در دو هفته اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: علت اعتراض پیمانکاران، افزایش کرایه‌های حمل بوده، البته یکی از دلایل این موضوع جمع آوری فروش محموله‌های قاچاق است.
کارشناس صادرات شرکت پاسارگاد در پاسخ به این سوال که دلیل کاهش عرضه‌های این شرکت در بورس چیست، می‌گوید: در حال حاضر شرکت پاسارگاد کمبود خوراک دارد، پیش‌تر سهمیه پاسارگاد از شرکت پخش و پالایش ۲۸۰۰ تن وکیوم باتوم به صورت روزانه بود، اما هم اکنون این سهمیه به ۱۸۰۰ تن در روز رسیده، به همین میزان هم تولید قیر در این مجتمع کاهش یافته است، اما به هر حال باید درآمدزایی در شرکت پاسارگاد انجام شود و به همین دلیل در حال حاضر ۵۰ درصد قیر تولیدی در این شرکت صرف مصرف داخل و ۵۰ درصد مابقی آن هم فروش صادراتی است که متاثر از کاهش خوراک در این مجتمع به ۲۰ درصد رسیده است.
جعفری در ادامه با اشاره به اینکه در حال حاضر پالایشگاه‌ها، وکیوم باتوم را به سوخت تبدیل می‌کنند، می‌گوید: شرکت پاسارگاد پیش‌تر هم قادر نبود کل تقاضای بازار را پاسخ بگوید، چرا که سود این شرکت در فروش صادراتی است. با وجود اینکه تحریم‌ها در ماه‌های پیش فروش صادراتی را نیز دچار مشکل کرده است، اما شرکت پاسارگاد سعی کرده با تعامل صادرات این شرکت را حفظ کند. با این حال پیش‌تر از این ۴۰ هزار تن در ماه بارگیری قیر فله بوده که هم‌اکنون به ۱۵ هزار تن تقلیل یافته است. به هر حال در ماه‌های تابستان و افزایش تقاضا و قرار گرفتن در فصل مصرف همواره نسبت به شرکت پاسارگاد هجمه‌های زیادی وجود داشته و در حال حاضر نیز با توجه به کاهش خوراک این مجتمع، مشکلات بیشتر هم شده است.
وی همچنین به ارسال تقاضاهای مازاد بر نیاز سازمان‌های درخواست‌کننده قیر اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی از سازمان‌ها با ارسال نامه‌هایی به شرکت درخواست تناژ بالایی از قیر دارند که مازاد بر نیازشان است و این تناژها وارد بازار دلالی شده و سود آن نیز وارد جیب
واسطه‌ها می‌شود. البته می‌توان به راحتی با بررسی‌های کارشناسی مشخص کرد که سازمان‌های متفاوت به چه مقدار قیر نیاز دارند و به این ترتیب با تقاضاهای مازاد بر نیاز این سازمان‌ها مقابله کرد.
با این حال بکتاش، کارشناس بازار قیر در این باره می‌گوید: قیر در رینگ صادراتی با نرخ ۵۸۰ دلار در هر تن و با دلار دولتی ۱۲۲۶تومان و بدون ۵ درصد ارزش افزوده و مالیات فروخته می‌شود و خریدار بدون رعایت نوبت بارگیری می‌تواند کالای خود را تحویل بگیرد و به این ترتیب فروش قیر صادراتی در بازار داخل برای خریداران به صرفه است.
وی در ادامه می‌گوید: در حال حاضر در بهترین فصل کاری، شرکت‌های بسیاری به صورت نیمه تعطیل درآمده و بیشتر پیمانکاران به اجبار قیر را با نرخ‌های بالایی خریداری می‌کنند و این موضوع می‌تواند پروژه‌های دولتی را با مشکل مواجه کند. به گفته بکتاش این اتفاقات در بازار قیر در سال‌های پیش هم تکرار شده است.
بکتاش در ادامه می‌گوید: عرضه‌های قیر در ماه مرداد و در بورس بسیار محدود شده و از بعضا از ۱۰ هزار تن به هزار تن نیز تقلیل یافته است، حال آنکه در فصل مصرف قیر تقاضاها افزایش می‌یابد و شرکت‌های عرضه‌کننده باید پاسخگوی بازار باشند، همان‌طور که
پیش‌تر بودند.
وی به اعتراض پیمانکاران به نوبت بارگیری اشاره کرده و می‌گوید: با توجه به اینکه قیر صادراتی با ضمانت‌نامه به خریداران فروخته می‌شود، در نتیجه برای آنها به صرفه است که در بازار داخل قیر صادراتی را به فروش برسانند و در مقابل هزینه آن را نقد دریافت کرده و سرمایه‌گذاری کنند.
وقتی که به هشدارها توجهی نشد
گروه بورس کالا-منیژه حیاتی: تحولات اخیر بازار قیر از چشم کمتر کسی دور مانده به خصوص پس از معاملات هفته قبل این کالا در رینگ صادراتی و حرف و حدیث‌های بسیاری که پس از آن و بعد از اعتراض پیمانکاران در بازار گسترش پیدا کرد.
اما در کنار همه مشکلات و مسائل حاشیه‌ای نکته مهم این است که با توجه به قدمت بیشتر قیر در معاملات بورس کالا در مقایسه با دیگر کالاهای رینگ پتروشیمی، راه درمان این مشکل پیش از وقوع وجود داشت و می‌شد از بحرانی شدن بازار آن جلوگیری کرد؛ از جمله اصلاح روند مدیریت و اداره واحدهای تولیدی.
به گفته یکی از کارشناسان بازار قیر متاسفانه از سال قبل نشانه‌هایی در بازار دیده می‌شد که نشان می‌داد به زودی بازار این کالا به مشکل برمی‌خورد؛ اما به‌رغم هشدارهایی که داده شد مسوولان توجهی به آن نکردند.
سید حمید حسینی عضو اتحادیه صادرکننده‌های نفت و گاز و پتروشیمی و رییس سابق این اتحادیه معتقد است به دلیل همین مشکلات و عدم شفافیت بازار قیر، بسیاری از معامله‌گران این بازار که معاملات خود را شفاف و سالم انجام می‌دادند، در یک سال اخیر از آن خارج شده‌اند و در نهایت در این مدت اتفاقاتی در این بازار افتاده و معاملات آن حتی بورس را هم بی‌معنی کرده و برخی از بازیگران این بازار مبادلات بازار قیر را عملا به عامل آسیب در اقتصاد کشور تبدیل کرده‌اند.
وی یکی از این اقدامات را بازی با قیمت‌ها از سوی خریداران و استفاده از ضمانت‌نامه‌های متفاوت و بعضا غیر واقعی می‌داند و در این خصوص می‌افزاید: تمامی این موارد باعث شد تا سال گذشته در یک مقطع زمانی میزان محصول وارداتی با آمارهای گمرک ۴۰۰ هزار تن اختلاف وزنی داشته باشد.
این کارشناس بازار قیر تاکید کرد: رینگ صادراتی با قیر شروع شد و معاملات رینگ داخلی هم با معاملات این کالا رونق گرفت؛ اما متاسفانه شرایط با اقدامات غیر کارشناسانه برخی افراد به ضرر بازار تمام شد.
وی افزود: برای مثال سال گذشته به عنوان رییس اتحادیه طی نامه‌ای به مدیریت صندوق بازنشستگی شرکت نفت اعلام کردم که عملکرد ضعیف بورس و یکی از تولیدکننده‌ها و شرکت پخش و پالایش باعث شده تا زحمات ۱۵ ساله شرکت‌های خوشنام صادراتی قیر ضایع شده و اکثر آنها از بازار خارج شوند.
به گفته وی، در سال‌های دهه ۷۰، قیر ایران با قیمت سوبسیدی عرضه می‌شد؛ ولی به دلیل نبودن امکانات بسته‌بندی و حمل‌ونقل بازار امکان صادرات آن فراهم نبود و با حضور چند شرکت خصوصی این بازار از سال ۷۷-۷۶ به بعد شکل نسبتا مطلوبی به خود گرفته و با عقد قرار داد با چین و ویتنام، صادرات قیر ایران به یکباره شدت گرفت و از سالانه ۱۰ هزار تن به ۴۰۰ هزار تن رسید.
وی افزود: پس از آن با وجود نبودن مخزن و امکانات صادراتی، با ابتکار عمل یکی از شرکت‌های صادراتی صادرات قیر فله از بوشهر آغاز شد و ضمن اصلاح قیمت قیر صادراتی، حجم آن نیز به مقدار ۶۰۰ هزار تن ارتقا یافت. با واگذاری کارخانه‌های قیر به شرکت‌های جی و پاسارگاد بازار قیر فله از دست صادرکنندگان خارج شد و با توجه به آغاز فعالیت پالایشگاه بندر عباس توسط نفت پاسارگاد به طور انحصاری در اختیار این واحد قرار گرفت؛ ولی شرکت نفت جی کماکان همکاری خود را با صادرکننده‌ها ادامه داد و تلاش شرکت باعث افزایش صادرات قیر به ۸۰۰ هزار تن شد.
حسینی گفت: اما با تغییر مدیریت در جی و استقرار طرح فروش قیر به صورت لیزینگ، نهایتا منجر به بورس بازی و سفته بازی در بازار قیر و راهی جهت تامین مالی و نقدینگی شرکت‌ها شد و خریداران جدید که سابقه و تجربه ای در امر صادرات قیر نداشته‌اند اقدام به خرید مقادیر قابل توجه و افزایش مداوم قیمت‌ها کرده و قیر خریداری شده را به صورت اعتباری با قیمت‌های تخفیفی در بازار به فروش رساندند.
به گفته وی حتی در بسیاری از موارد قیر صادراتی خریداری شده در بازار داخلی به فروش می‌رسید که منجر به بر هم خوردن قیمت‌ها و عدم‌امکان رقابت برای صادرکنندگان خریدار قیر از نفت جی شد که در نهایت فقط یک یا دو شرکت به عنوان خریداران عمده باقی ماند و دیگر صادرکننده‌ها توان رقابت و تامین مالی از طریق شبکه بانکی را نداشتند که در نهایت همه این مشکلات ادامه پیدا کرد و به دلیل عدم توجه مسوولان به این هشدارها بازار قیر از شرایط طبیعی خارج شد.
البته حسینی امیدوار است با تغییراتی که اخیرا در مدیریت نفت جی داده شده به زودی شرایط برای این شرکت و بازار بهتر شود؛ اما به نظر می‌رسد با اتفاقی که هفته قبل دوباره در معاملات صادراتی اتفاق افتاد این بازار نیاز به توجه بیشتر مسوولان دارد.
عرضه وکیوم باتوم در بورس کالا و کشف قیمت آن در بورس و حتی خصوصی‌سازی کامل عرضه‌کننده‌ها از جمله راه‌حل‌هایی است که برای حذف مشکلات موجود مطرح می‌شود.
ارسال نظر