بازارهای جهانی در هفته‌ای که گذشت
تاخت‌وتاز کرونا در کامودیتی‌ها
بازار جهانی نفت‌خام در هفته گذشته با افت جدی روبه‌رو شد تا جایی که نفت برنت نزدیک به ۴ درصد از ارزش خود را در طول هفته گذشته از دست داد و به رقمی نزدیک به ۵۴ دلار در هر بشکه رسید تا افت قیمتی این کالا در یک‌ماه اخیر به ۱۶ درصد برسد. نفتا به‌عنوان مهم‌ترین خوراک مایع در صنایع پتروشیمی در جهان نیز اگرچه به‌صورت موقتی نوسان نرخ برجسته‌ای نداشت ولی در نهایت نزدیک به ۱۲ درصد افت نرخ را در یک‌هفته اخیر پشت سر گذاشت اما جرقه‌های محدودی از رشد نرخ را تجربه کرد. این روند عمومی مهم‌ترین سیگنال کاهشی در بازارهای جهانی بود و هیچ بعید نیست که افت قیمت نفت‌خام باز هم تداوم یافته و چهره جدیدی را برای بازارهای کالایی ترسیم کند.
قیمت‌های جهانی نفت‌خام تاکنون کف قیمتی یک‌سال اخیر خود را در هم شکسته‌اند اگرچه جرقه‌های رشد نرخ در اواسط هفته گذشته میلادی موجب شد تا خوش‌بینی‌های جدیدی به این بازار وارد شود ولی ورود بازار نفت‌خام به یک روند کاهشی جدید به معنی ترس از تداوم افت نرخ است و می‌تواند یک هفته نگران‌کننده را در بازارهای جهانی رقم بزند. تاکنون سه هفته سخت در بازار جهانی نفت‌خام تجریه شده و اگر بازارها این روند نزولی جدید را ادامه داده و کف قیمت یک‌هفته گذشته را بشکند، باز هم جریان عمومی قیمت‌ها شتاب بیشتری برای افت نرخ پیدا خواهد کرد. تاکنون واکنش بازارهای جهانی به احتمال کاهش حجم تولید اوپک چندان برجسته و قدرتمند نبوده است و شاید جدی‌تر شدن این بحث یا کاهش واقعی حجم عرضه‌ها بتواند سرعت‌گیر قدرتمندی در برابر افت نرخ به‌شمار رود اگرچه نمی‌توان به اثرگذاری طولانی‌مدت این سیگنال بر بازارهای جهانی چندان امیدوار بود. به این موارد باید احتمال افزایش عرضه نفت‌خام لیبی را هم افزود.
تهدید کرونا برای بازارها
تاخت‌وتاز کرونا در چین ادامه دارد و افزایش تعداد مرگ و میر در اثر این بیماری حداقل برای مردم عادی بسیار دردناک بوده است. این داده در کنار تلاش‌های دولت چین برای کاهش گستردگی و تقلیل اثرگذاری آن بر سایر نقاط در این کشور به معنی کاهش فعالیت‌های اجتماعی افراد و حضور در جامعه است که می‌تواند سرعت‌گیر برجسته‌ای در برابر شاخص خرده‌فروشی این کشور به‌شمار رود و مصرف داخلی را در اکثر بازارهای کالایی چینی کاهش دهد.این درحالی است که چین برای بسیاری از محصولات نهایی یک کشور تولیدکننده قدرتمند به‌شمار رفته و با استفاده از نیروی کار ارزان و در دسترس، حجم بزرگی از مصرف مواد اولیه و محصولات پتروشیمیایی را به خود اختصاص داده است. شاید از این پس قرار نیست همچون گذشته کارگران چینی در کارخانه‌های بزرگ گردهم آیند و این داده برای بازارهای کالایی چندان جذاب نیست. ذات تهدید نفتی بازارهای کالایی با افت نرخ را باید با کاهش تقاضای فیزیکی در بخش واقعی اقتصاد هم‌سنگ قرار داد که نگرانی‌های بزرگ‌تری را درخصوص دورنمای بازارهای کالایی ایجاد خواهد کرد.
تاکنون که بازنده اصلی بحران کرونا در بازارهای کالایی نفت‌خام بوده ولی در لایه دوم فرآورده‌های نفتی و محصولات شیمیایی که قرابت بالاتری با نوسان بهای نفت دارند قربانی کرونا شده‌اند.محصولات کشاورزی اگرچه با کاهش نرخ همراه شده‌اند ولی در روزهای اخیر باز هم توانمندی پیشین خود را بازیابی کرده و شاهد بودیم که غالبا با رشد نرخ هفته گذشته را پشت‌سر گذاشته‌اند. این سیگنال مهم ارزیابی می‌شود اما جالب‌ترین چهره بازارها را می‌توان در بازار فلزات پایه و رشد قیمت‌های آنها مشاهده کرد اگرچه جریان عمومی در بازارهای کالایی را باید با شاخص‌های اصلی کالایی در جهان مورد بررسی قرار داد.
شاخص‌ها چه می‌گویند؟
شاخص کالایی CRB در بازارهای جهانی در هفته گذشته افت ۰۸/ ۰ درصدی داشت آن‌هم در شرایطی که روز جمعه نوسان قیمت این شاخص افت ۲/ ۰ درصدی را نشان می‌دهد. این وضعیت به معنی آن است که کاهش نرخ در بازار جهانی نفت‌خام و فرآورده‌ها اثرگذاری برجسته‌ای بر غالب بازارهای کالایی نداشته است و رشد قیمت‌ها در این حوزه معاملاتی در برابر افت بهای نفت‌خام به ثبت رسیده است. رشد قیمت‌ها در بازار محصولات کشاورزی و فلزات موجب شده این شاخص کالایی که اثرگذاری اصلی را از قیمت‌های نقدی می‌پذیرد، بتواند وضعیت قابل قبولی را به ثبت برساند. این درحالی‌است که شاخص کالایی CRB در یک‌ماه اخیر افت ۷ درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر شاخص کالایی GSCI که بیشتر به بازارهای آتی توجه داشته و البته نفتی‌تر از شاخص CRB است در یک‌هفته اخیر افت ۲/ ۱ درصدی را تجربه کرده ولی در روز پایانی هفته رشد محدودی را نشان می‌دهد. این وضعیت نشانه‌ای از آن است که بازارها در فاز آتی خود میل به افت نرخ را جدی گرفته و نوسان بهای نفت‌خام را هم به‌عنوان یک لیدر قیمتی پذیرفته است. البته شاخص GSCI در یک‌ماه گذشته نزدیک به ۴/ ۱۲ درصد افت نرخ داشته که بیشتر از شاخص کالایی CRB است.
در برابر این دو شاخص، شاهد هستیم که شاخص قیمت بورس فلزات لندن در یک‌هفته اخیر ۹۵/ ۱ درصد رشد داشته که یک سیگنال مهم و برجسته به‌شمار می‌رود و حکایت از تغییر فاز در بازارهای فلزی با محوریت فلزات پایه دارد. در اواخر هفته گذشته اما شاخص بورس فلزات لندن رقمی نزدیک به ۴/ ۰درصد رشد را نشان می‌دهد که از جریان قیمتی مناسب در بازار فلزات پایه در جهان حکایت دارد اگرچه نمی‌توان امیدواری‌های موجود را در بازار چندان بزرگ‌نمایی کرد.داستان قیمتی در بازار فلزات پایه شباهت کمتری با بازار نفت‌خام دارد. اینکه در کاهش قیمت جهانی نفت؛ بازار فلزات توانسته کارنامه قابل قبولی را از خود نشان دهد یک سیگنال اثرگذار برجسته است آن‌هم در شرایطی که نفت‌خام در یک‌ماه اخیر نزدیک به ۱۶ درصد افت نرخ داشته ولی شاخص بورس فلزات لندن نزدیک به ۵ درصد کاهش نرخ را تجربه کرده است.
این مقاومت قیمتی البته دلایلی دارد که مهم‌ترین آنها پایین بودن موجودی انبارها و ضعف عرضه در برابر تقاضا در هفته‌های اخیر بود. به‌صورت دقیق‌تر بازار فلزات بعد از یک افت جدی، در مسیر بازسازی قیمتی قرار گرفت اگرچه این بازسازی قیمتی چندان قدرتمند نبوده است.چه بازارهای کالایی با محوریت فلزات که کارنامه بهتری داشته و چه بازار نفت‌خام همه در یک دو راهی مهم قرار گرفته‌اند آن‌هم در وضعیتی که پایان معاملات در هفته گذشته؛ یک جریان کاهشی جدید خودنمایی کرد و ترس از تداوم افت قیمت‌ها را در بر داشته است. در گزارش هفته گذشته از احتمال تداوم افت قیمت‌ها صحبت کردیم که چنین اتفاقی محقق شد. برای هفته جاری هم تداوم افت قیمت‌ها را باید در نظر داشت ولی باز هم جریان قیمتی در بازارهای کالایی از مسیر نوسان قیمت نفت‌خام عبور می‌کند.
البته در بازارهای کالایی با محوریت فلزات باید یک داده دیگر را هم در نظر گرفت و آن وضعیت تولید کالاها با مبدأ چین و همچنین بازارهای داخلی در این کشور است. در بازار داخلی چین افت قیمت‌ها جدی است و البته کالاهای رایجی که از چین صادر می‌شوند هم با کاهش حجم عرضه و رشد قیمت‌ها روبه‌رو شده‌اند. افت تقاضا در بازارهای جهانی به دلیل کاهش تقاضای چین را هم باید در نظر گرفت که به مرور زمان به کاهش احتمالی تولید برای آسیب کمتر به قیمت‌های جهای منتهی خواهد شد.
فولاد و سنگ‌آهن در برابر کرونا
جریان عمومی در بازار جهانی فولاد اما کاهشی است و به جز چند بازار معدود، افت قیمت‌ها به نسبت چشمگیر ارزیابی می‌شود. میلگرد و ورق در بازارهای جهانی کاهشی است اما بهای اسلب صادراتی کشورمان یا نرخ این کالا در آسیای جنوب‌شرقی افزایش نرخ داشته است. در بازار جهانی شمش فولاد هم شاهد کاهش قیمت‌ها هستیم، ولی بیلت صادراتی ایران رشد نرخ را تجربه کرده است. این موارد چهره پیچیده‌ای از بازار فولاد در جهان است اگرچه تمایل عمومی در بازارها کاهشی است. این روند افت قیمت‌ها را باید با این پیش‌فرض ارزیابی کرد که تقاضا در بازار داخلی چین کاهش یافته و به افت قیمت‌ها منتهی شده است که این سیگنال درحال گسترش‌یافتن به سایر بازارهای جهانی است و به احتمال قوی این روند می‌تواند با کاهش بیشتر قیمت‌ها ادامه یابد.
شیوع بیماری کرونا در چین که از ماه دسامبر در ووهان آغاز شد به نگرانی‌های جدید درباره چشم‌انداز اقتصادی چین دامن زده است که گفته می‌شود می‌تواند کل جهان را درگیر خود کند. چین که یک تامین‌کننده و مصرف‌کننده عمده فلزات پایه و همچنین وارد‌کننده عمده سنگ‌آهن از بازارهای دریایی برای صنعت فولاد داخلی خود است و تقریبا ۵۳ درصد از تولید جهانی فولاد را نیز به خود اختصاص می‌دهد که سهم بالایی از مصرف سنگ‌آهن را رقم می‌زند. روز چهارشنبه موسسه رتبه‌بندی مودی با توجه به اهمیت انتظارات اقتصادی چین از فولاد و صنایع سنگ‌آهن، اعلام کرد قیمت‌ها طی یک ماه گذشته به شدت عقب‌نشینی کرده‌اند به‌طوری‌که در این بازه زمانی شاهد افت ۱۴ درصدی قیمت سنگ‌آهن ۶۲درصد در بازارهای جهانی هستیم. اکنون قیمت این محصول در کانال ۸۰ دلاری قرار دارد درحالی‌که سال قبل همین موقع قیمت بالاتر از ۹۰ دلار بود.
از اواخر ماه دسامبر، قیمت فلزات آهنی به‌طرز چشمگیری کاهش یافته و این موضوع برای همه فلزات رنگی نیز دیده می‌شود. طبق گفته‌های مودی، کاهش قیمت‌ها بعد از یک دوره نسبتا افزایشی ناشی از اجرای فاز یک موافقت‌های تجاری بین چین و آمریکا طبیعی است اما فعلا ویروس کرونا دلیل مهم‌تری برای این کاهش است. اما در مورد سنگ‌آهن باید گفت یک دلیل مهم دیگر نیز وجود دارد و آن افزایش عرضه با بهبود نسبی سد باطله‌برداری واله برزیل و تدریجا افزایش ورودی سنگ‌آهن از این معدن مهم به بازارهای جهانی است. این مساله در کنار شرایط تولید فولاد و ویروس کرونا که تجارت این محصول را تحت‌تاثیر قرار داده باعث شده بازار سنگ‌آهن میل بیشتری به کاهش داشته باشد هرچند هفته گذشته بیش از یک درصد افزایش را در پرونده خود ثبت کرد اما اغلب کارشناسان این رشد را در نتیجه افت‌های قابل‌توجه هفته‌های اخیر می‌دانند که طبیعی است.
با تمام این احوال باید گفت تولید فولاد در سال گذشته ۸ درصد در چین افزایش یافته بود که این موضوع روی قیمت این محصول و شرایط تجاری اثر گذاشته است و با توجه به اینکه انبار تولیدکنندگان هنوز از محصول خالی نشده باید شرایط فعلی را تا حد زیادی طبیعی بدانیم. البته قطعا چشم انداز تاریک صنعت در نتیجه کند شدن رشد اقتصاد جهان قابل پیش‌بینی است. در این ارتباط مودی پیش‌تر اعلام کرده بود که چشم‌انداز نسبتا پایداری در انتظار بازار فولاد و سنگ‌آهن خواهد بود اما این‌طور نشد و در تازه‌ترین پیش‌بینی‌های خود رشد اقتصادی برای چین و دنیا را کاهش داد که این نشان می‌دهد ویروس کرونا بیش از آنچه تصور کنید روی محیط اقتصادی دنیا اثرات منفی بر جای خواهد گذاشت. به‌عنوان مثال شاخص‌های خرید مدیران (PMI) در ایالات‌متحده و منطقه یورو به ترتیب از اوت ۲۰۱۹ و دسامبر ۲۰۱۸ به زیر ۵۰ رسیده است، درحالی‌که PMI چین در چند ماه گذشته به حدود ۵۰ رسیده بود. این به معنای پیشی گرفتن وضعیت اقتصادی چین از اروپا و آمریکا بود که اکنون این موضوعات کلا منتفی خواهد شد.
مودی همچنین پیش‌بینی کرده است که کاهش فعالیت تولید و پایین آمدن ساخت‌وسازها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها باعث کاهش تقاضا در کل فلزات پایه و فولاد و سنگ‌آهن خواهد شد و به‌طور بالقوه پویایی اقتصاد را کاهش خواهد داد که نتیجه این امر افزایش موجودی (مازاد عرضه) و همچنین افت بیشتر قیمت‌ها خواهد بود. در چنین شرایطی زیان تولیدکنندگان قطعی است. در این شرایط درحالی که همه تولیدکنندگان تحت‌تاثیر شرایط قرار می‌گیرند، شرکت‌های کوچک‌تر بیش از شرکت‌های بزرگ‌تر آسیب خواهند دید.
این ویروس همان‌طور که جان انسان‌ها را تهدید می‌کند سلامت واحدهای تولیدی و بازارهای مالی جهان را نیز تهدید می‌کند و شاید شیوع این بیماری در بازارهای مالی بیش از شیوع آن در بین انسان‌ها اتفاق بیفتد. تاثیر فوری و مهم‌ترین اثر اقتصادی این ویروس در چین است که با توجه به اهمیت این کشور در رشد جهانی این موضوع در درآمدهای شرکت‌های بین‌المللی بازتاب خواهد داشت.
بر حسب بخش‌های اقتصادی، ویروس کرونا به احتمال زیاد بیشترین تاثیر منفی را در بخش کالاها و خدمات در داخل و خارج از چین به همراه خواهد داشت که به مصرف کنندگان چینی و محصولات واسطه متکی هستند. آن‌طور که موسسه مودی پیش‌بینی کرده است این ویروس رشد اقتصادی را به ۸/ ۵ درصد در سه ماه اول سال ۲۰۲۰ خواهد رساند. البته ممکن است به‌طور بالقوه با اقدامات محرک این موضوع جبران شود اما هنوز هیچ اطمینانی از این بابت وجود ندارد. نتیجه این موضوعات افت بیشتر قیمت فولاد و سنگ‌آهن در سه ماه اول امسال است. به‌عنوان مثال در اولین هفته بعد از تعطیلات، قیمت‌های آتی سنگ‌آهن در بازار دالیان با ۷/ ۱ درصد افت روبه‌رو شد. در بورس سنگاپور این افت یک درصد گزارش شده است.
محدودیت‌های حمل‌ونقلی را نیز باید به‌عنوان مشکلاتی دانست که اکنون شرایط این بازار را پیچیده‌تر کرده است. با تمام این احوال باید به دو موضوع هنوز امیدوار بود؛ نخست واکسن‌هایی که چین و سازمان جهانی بهداشت در تلاشند برای این بیماری تولید و ارائه کنند که گفته می‌شود توانسته به بهبود برخی بیماران کمک کند و دوم تصمیمات دولت چین برای تداوم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش زیرساخت به‌رغم همه مشکلات پیش آمده ناشی از تاثیر این بیماری است.اکنون گروهی از کارخانه‌های تولید فولاد در استان‌های شانشی، سیچوان و گانسو تولید فولاد را ۳۰ درصد کاهش داده‌اند که اینها باید مهار شده و تولید به روال عادی خود بازگردد که نتیجه این موضوعات در روزهای آینده مشخص خواهد شد.
