شاخص‌سازی مدرن قیمتی سکه

دنیای اقتصاد: معاملات گواهی سپرده کالایی سکه از اسفند ۹۴ آغاز به کار کرد و تا به امروز یک سال و نیم از شروع به کار آن می‌گذرد، تعداد معاملات در این بازار بر اساس آمارها روند صعودی طی می‌کند، در این رابطه سال گذشته حدود ۱۰ هزار سکه در این سیستم مورد معامله قرار گرفت و تا به امروز هم حدود ۳ هزار و ۲۰۰ سکه مورد معامله قرار گرفته است. ارزش معاملات نیز در این سیستم طی سال جاری ۳۸ هزار و ۱۲۲ میلیون ریال بوده است.در این رابطه سرپرست مدیریت توسعه بازار فیزیکی بورس‌کالا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه فعلا با استفاده از امکانات خزانه پردیس بانک رفاه در حال پیگیری معاملات هستیم، گفت: ولی در کنار آن چند خزانه و بانک دیگر را هم به‌عنوان انبار سکه اضافه می‌کنیم که دو بانک دیگر در مرحله ارائه تضامین به شرکت سپرده‌گستر مرکزی هستند و با تکمیل فرآیند ارائه تضامین آنها، در واقع تعداد خزانه‌های بورس کالا برای این معاملات به سه خزانه افزایش پیدا می‌کند که انتظار می‌رود در آینده باز هم این تعداد افزایش پیدا کند. به گفته وی در این رابطه انتظارمان این است که با توسعه جغرافیایی، تعداد معاملات گواهی سپرده کالایی سکه هم افزایش پیدا کند.

به گفته وی اتفاق دیگری که اخیرا در این حوزه رخ داده و حجم معاملات را هم در حال حاضر و هم در آینده تحت تاثیر قرار خواهد داد، بحث صندوق‌های سپرده طلا است. این صندوق‌ها با مجوز سازمان بورس اوراق بهادار در حال پیگیری هستند. در این رابطه این صندوق هم راه‌اندازی شده و به بازار گواهی سپرده کالایی ورود کرده است.میرزاپور ادامه داد: این صندوق‌ها علاوه بر اینکه در بحث گواهی سپرده کالایی سکه فعال هستند، در معاملات آتی و معاملات اختیار معامله نیز فعال بوده و به احتمال خیلی زیاد با ورود این صندوق‌ها حجم معاملات در بازار گواهی سپرده کالایی سکه افزایش قابل توجهی خواهد داشت.وی با اشاره به مزیت‌های این طرح ادامه داد: برای کسانی که سکه را در خانه نگهداری می‌کنند که معمولا هم تعداد کمی از سکه‌ها را شامل می‌شود، نگهداری این سکه‌ها در خزانه بانک با یک هزینه جزئی که روزی ۵ هزار تومان است، می‌تواند گزینه مناسب‌تری باشد. علاوه بر آن هر زمان هم که تصمیم به فروش این سکه‌ها بگیرند می‌توانند به راحتی یا از طریق کارگزار خودشان یا حتی از طریق دسترسی آنلاینی که دارند سکه خود را به فروش برسانند.

به گفته سرپرست مدیریت توسعه بازار فیزیکی بورس ‌کالا مزیت دوم این طرح بحث توثیق است، یعنی بر اساس دستورالعمل‌های موجود این امکان وجود دارد که گواهی سپرده کالایی چه روی سکه و چه روی سایر دارایی‌ها (که فعلا سکه به‌عنوان اولین، بادوام‌ترین و مناسب‌ترین کالا برای این منظور است) نزد نظام بانکی توثیق شود و دریافت تسهیلات انجام شود که در این راستا هم مذاکراتی با یکسری از بانک‌ها انجام شده و امیدواریم به نتیجه برسد.میرزاپور ادامه داد: موضوع بعدی که با بازار گواهی سپرده کالایی مرتبط است و جزو اقدامات اخیر بوده و به احتمال خیلی زیاد بازار ما را هم متاثر خواهد کرد، بحث تحویل قراردادهای مشتقه اعم از قراردادهای آتی و اختیار معامله از طریق سیستم گواهی سپرده کالایی است.وی افزود: تا الان در فرآیند تحویل قرارداد آتی و اختیار معامله که اولین دوره تحویل آن را سپری کرده‌ایم، کالا به‌صورت فیزیکی تحویل داده می‌شد، یعنی کسانی که فروشنده بودند به بانک مراجعه می‌کردند، در همان جا تحویل سکه انجام می‌شد و کسانی هم که خریدار بودند وجه مورد نظر را پرداخت کرده و سکه را تحویل می‌گرفتند، بنابراین سیستم موجود یک سیستم کاملا سنتی تحویل برای بازار مشتقه وجود داشت که احتمالا از سررسید بعدی که شهریور ماه است روی بحث گواهی سپرده کالایی تنها موقعیت فرد در بازار گواهی سپرده کالایی به فرد دیگری که در موقعیت خرید است، انتقال پیدا می‌کند.وی با اشاره به این نکته که در حال حاضر یک بازار نسبتا کوچک در مقایسه با بازار نقدی «سبزه میدان» هستیم، گفت: اگر بازار گواهی سپرده کالایی ما رونق بگیرد یکی از شاخص‌های قیمت نسبتا رسمی کشور در بحث سکه ایجاد خواهد شد.

ارتباط بین بازار گواهی سپرده کالایی و صندوق‌ها

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه ارتباطی بین معاملات گواهی سپرده سکه در بورس کالا و سایر ابزارهای این بازار مثل بازار آتی سکه یا صندوق طلا که اخیرا در این بازار تاسیس شده وجود دارد، می‌گوید: صندوق‌ها همان طور که از نامشان برمی‌آید نهادی هستند که از محل آورده سرمایه‌گذاران تاسیس می‌شوند و وجوهی را که جمع می‌کنند باید در یک دارایی که سازمان بورس به‌عنوان یک نهاد متولی صندوق‌ها به آنها مجوز داده سرمایه‌گذاری کنند؛ در این رابطه دارایی‌هایی را هم برای صندوق‌های کالایی و در اساسنامه‌شان شناسایی کرده‌اند که در این رابطه مجاز هستند فقط در آن دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند، این موضوع به این معنا است که این صندوق‌ها با فروش یونیت‌های خود نسبت به جمع‌آوری وجوه اقدام کرده و پولشان را در دارایی‌های دیگری سرمایه‌گذاری می‌کنند، به‌طوری‌که صندوق‌های اوراق بهادار سهام خریداری می‌کنند و برخی حساب‌های بانکی باز می‌کنند، ولی صندوق‌های کالایی مجاز نیستند که وارد بازار اوراق بهادار شوند، بلکه فقط می‌توانند وارد اوراق بهادار کالایی شوند.

به گفته میرزاپور مجوزهایی که از سوی سازمان بورس اوراق بهادار برای اوراق بهادار کالایی صادر می‌شود ۷۰ درصد از آن را باید به بازار گواهی سپرده کالایی تخصیص دهند، یعنی اگر صندوقی ۱۰ میلیارد تومان از مردم، پول جمع‌آوری کرده و تاسیس شده باشد حتما باید به میزان ۷ میلیارد تومان را در بازار گواهی سپرده کالایی و ۳ میلیارد تومان را هم در بازار مشتقه تزریق کند که شامل بازار آتی و اختیار معامله است. بنابراین اگر بازار سپرده کالایی نداشته باشیم یا بازار گواهی سپرده کالایی توسعه‌یافته‌ای نداشته باشیم نمی‌توانیم صندوق‌هایی داشته باشیم که روی این صندوق‌های گواهی سپرده کالایی راه‌اندازی شده‌ باشند، بنابراین لازمه ایجاد صندوق‌ها و جذابیت بازار آنها وجود یک بازار گواهی سپرده کالایی سازمان‌یافته است.این مقام مسوول در بورس کالای ایران در ادامه افزود: در مورد بحث بازار آتی سکه هم روی هر کالایی که بخواهیم قرارداد آتی یا اختیار معامله یا هر قرارداد مشتقه‌ای را راه‌اندازی کنیم، اولین سوالی که مطرح است اینکه آیا یک بازار نقدی و یک قیمت نقدی قابل اطمینان در این بازار وجود دارد یا خیر.

به گفته میرزاپور مثلا بازار ذرت را تصور کنید که بخواهیم روی آن یک قرارداد آتی راه‌اندازی کنیم، سوال این است، کسانی که می‌خواهند وارد این بازار شوند، قیمت را باید با کجا چک کنند؟ از کجا باید مطمئن شوند که قیمت در حال حاضر چگونه است که بتوانند موقعیت خرید یا فروش بگیرند؟ یا اینکه با فرارسیدن زمان تحویل از کجا مطمئن هستند که می‌توانند به راحتی ذرت را خریداری کرده و تحویل دهند؟ تا زمانی که این موضوعات را برای فعالان بازار آتی حل نکنیم، طبیعی است که این فعالان وارد بازار آتی نمی‌شوند. به این معنا که بازار نقدی لازمه رونق بازار آتی است، در اینجا بازار نقدی که از آن صحبت می‌شود بازار گواهی سپرده است، در این رابطه اگر گواهی سپرده کالایی راه‌اندازی نشود و توسعه پیدا نکند (علاوه بر صندوق‌ها که توضیحشان ارائه شد) روی بحث مشتقه که شامل بازار آتی و اختیار معامله هم هست، نمی‌توانیم رونقی را متصور باشیم.

میرزاپور در این باره درخصوص زعفران و ذرت که مجوز راه‌اندازی آنها هم وجود دارد، گفت: چون هنوز آن شاخص قیمتی ایجاد نشده، فعلا بورس، قرارداد آتی این دو محصول را در صف انتظار قرار داده، با وجود اینکه بازگشایی قرارداد آتی این دو محصول در برنامه این سازمان قرار دارد.مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا در پاسخ به این سوال که قرار است در بلندمدت امکانی فراهم شود تا تسویه معاملات آتی از طریق گواهی سپرده طلا صورت بگیرد این موضوع چه نتایجی را در هر دو بازار به همراه دارد، می‌گوید: قرار ما هم همین است که از تحویل شهریور ماه، تحویل قراردادهای آتی ما از طریق بازار گواهی سپرده کالایی انجام شود، طبیعی است که اگر این اتفاق رخ دهد به رونق معاملات گواهی سپرده کالایی اضافه خواهد شد، دلیل آن هم این است که یک تعداد سکه در هر شرایطی حتما منجر به تحویل می‌شوند.

زمانی که بخواهیم این تحویل را از طریق بازار فیزیکی انجام دهیم، آن سکه‌ها وارد فرآیند گواهی سپرده کالایی نمی‌شوند، ولی زمانی که از طریق سیستم گواهی سپرده کالایی این فرآیند صورت بپذیرد، ‌طبیعی است که این سکه‌ها وارد بازار گواهی سپرده کالایی می‌شوند و بعدا مورد معامله قرار می‌گیرند و به رونق بازار گواهی سپرده کالایی کمک خواهند کرد، بنابراین تحویل سکه آتی از طریق گواهی سپرده سکه به رونق بازار گواهی سپرده کالایی کمک می‌کند؛ از طرفی تحویل بازار مشتقه یا قرارداد آتی هم به دلیل اینکه آسان انجام می‌شود، هم برای دارندگان موقعیت کم‌هزینه‌تر است و هم با تسهیل و امنیت خیلی بهتری این کار را انجام خواهد داد.وی با اشاره به این نکته که گواهی سپرده کالایی به ذات خود کشف قیمت مستقلی را ایجاد نمی‌کند، ادامه داد: اگر این معاملات را رصد کنید، همپای قیمت نقدی سکه در بازار در حال تغییر است، به این معنا که وقتی قیمت سکه افزایشی است، قیمت معاملات گواهی سپرده کالایی هم افزایش پیدا می‌کند، در واقع این معاملات از قیمت نقدی سکه پیروی می‌کنند. به گفته میرزاپور در این رابطه می‌دانیم که قیمت نقدی سکه از دو مولفه پیروی می‌کند: اولین مورد، بحث قیمت جهانی طلا و دومی نرخ ارز است. وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند بلافاصله در بازار نقدی سکه خودش را نشان می‌دهد و تغییرات رخ می‌دهد و در ادامه هم بازار سپرده طلا که متاثر از بازار نقدی سکه است در آنجا تاثیر می‌پذیرد، یعنی همان اثرگذاری که نرخ ارز روی قیمت نقدی سکه دارد، روی گواهی سپرده کالایی هم بروز می‌کند.