3 فرصت بزرگ برای بازار

دنیای اقتصاد: بحث قیمت‌گذاری و ورود سنگ‌آهن به بورس کالا از قریب به ۶ ماه قبل در محافل خصوصی و دولتی به‌صورت جدی مطرح شد و در این میان بخش دولتی و خصوصی نظرات مثبت و منفی زیادی را درخصوص این موضوع ارائه کردند؛ بزرگ‌ترین‌ دلیلی که باعث شکل‌گیری این مباحث پیرامون این کالا شد را باید در خارج شدن قیمت سنگ‌آهن و گندله از وضعیت دستوری و دولتی و تعیین قیمت این محصول از طریق بورس کالا دید.

در واقع عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا می‌تواند در سه سطح مورد بررسی قرار گیرد که در این رابطه می‌توان به «تعادل مکانیزم عرضه و تقاضا»، «کشف قیمت واقعی» و «ایجاد انگیزه تولید‌کنندگان برای ورود به زنجیره صادرات» اشاره کرد. در رابطه با موضوع سوم ذکر این توضیح لازم است که بر اساس تفاهمی که میان بورس کالا و انجمن سنگ‌آهن صورت گرفته اگر سه بار محصول سنگ‌آهن در بورس کالا عرضه شود و مشتری نداشته باشد، می‌تواند مجوز صادرات بدون عوارض را کسب کند. حال پس از گذشت چند ماه بهرام شکوری نایب ‌رئیس انجمن تولیدکنندگان سنگ‌آهن از آماده‌سازی بسترهای عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا و عرضه این محصول در نیمه نخست امسال خبر می‌دهد، شکوری در حالی این موضوع را مطرح می‌کند که هم ساختار و مکانیزم این نهاد را برای ورود سنگ‌آهن در شرایط فعلی مناسب می‌داند و هم معتقد است انجمن سنگ‌آهن برای ورود این محصول علاقه‌مند است.وی در صحبت‌های خود به ماده ۳۷ رفع موانع تولید که به آن اشاره شد نیز گریزی زده و می‌گوید: یکی از مزایای عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا که در ماده ۳۷ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر نیز به آن اشاره شده این است که این محصول سه بار در بورس عرضه می‌شود و در صورتی که خریداری نداشته باشد، صادر می‌شود؛ به این ترتیب عدم معامله سنگ‌آهن در تالار داخلی بورس کالا به این معنا خواهد بود که برای این محصول در داخل کشور نیازی وجود ندارد، در نتیجه می‌تواند مجوز صادرات بگیرد.

در واقع بورس کالا به‌عنوان ابزاری که باعث شفاف‌سازی معاملات تعیین قیمت پایه و همچنین ضمانت بازگشت ارزش کالای فروخته می‌شود در همه دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و عرضه محصولاتی مانند سنگ‌آهن در این فضا می‌تواند منجر به آزادسازی قیمت سنگ‌آهن با ساز و کار بورس شود. در این بین یکی از فواید عرضه سنگ‌آهن در نهاد بورس کالا ساماندهی عرضه این محصول در سطح کشوری نیز موضوع دیگری است که باید در نظر گرفت به‌طوری‌که تجمیع عرضه‌های مختلف از سوی شرکت‌های کوچک و بزرگ در یک تالار معاملاتی مشخص با احتساب کیفیت متفاوت و قیمت‌های پیشنهادی و متنوع آنها می‌تواند رقابتی واقعی را در بازار ایجاد کند تا جایی که یک معدن کوچک نیز خواهد توانست کالای خود را در رقابتی واقعی با فرض ویژگی‌های فنی مختلف به رقابت بگذارد. این ویژگی قطعا می‌تواند سیگنالی برای مدیریت بازار باشد، هرچند که عدم معامله در بازار داخلی خود مسیری جدید را برای عرضه در بازار صادراتی بورس کالا فراهم می‌سازد که خروجی نهایی آن حمایت از بدنه تولیدی در بازار سنگ‌آهن خواهد بود.

آغاز عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا

به گفته حامد سلطانی‌نژاد، مدیر عامل بورس کالای ایران اولین عرضه سنگ‌آهن در بورس کالای ایران عرضه ۲۰۰ هزار تنی این محصول از سوی شرکت گل‌گهر بوده که در رینگ صادراتی در تاریخ ۱۶ شهریور‌ماه سال ۹۰ صورت گرفته است.همچنین حجم و ارزش معاملات سنگ‌آهن در رینگ صادراتی بورس کالا از سال ۹۰ تا ٩ ماه سال قبل در مجموع ۲/ ۱۲ میلیون تن به ارزش ۷۱۲ میلیون دلار بوده که حجم معاملات سنگ‌آهن از ۵/ ۱ میلیون تن در سال ۹۰ به ۶/ ۱ میلیون تن در ۹ ماه اول سال ۹۵ رسیده است. به عقیده فعالان سنگ‌آهن در زمانی که قیمت سنگ‌آهن در وضعیت خوبی قرار داشت فعالان این حوزه اقدام به عرضه سنگ‌آهن از طریق بورس کالا نکردند، در حالی که بهتر بود در آن زمان این موضوع اجرایی می‌شد اما حضور مشتریان چینی در بازار مانع از اجرایی شدن عرضه سنگ‌آهن از طریق بورس کالا شد.از سویی پیاده‌سازی تبصره ۲ آیین‌نامه اجرایی ماده ۳۷ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، تسهیل شرایط فروش عرضه مازاد تالار داخلی در رینگ صادراتی همراه با توسعه بازارهای صادراتی سنگ‌آهن و افزایش سهم بخش خصوصی را از جمله برنامه‌های بورس کالا در این زمینه به‌شمار می‌آورد. در واقع راه‌اندازی معاملات کلیه محصولات موجود در زنجیره ارزش صنعت فولاد کشور و امکان به‌کارگیری ابزارهای تامین مالی برای معادن سنگ‌آهن به همراه راه‌اندازی معاملات ابزارهای پوشش ریسک از مهم‌ترین‌ برنامه‌های آینده شرکت بورس کالای ایران در این راستا خواهد بود.

درهمین زمینه تولیدکنندگان سنگ‌آهن می‌توانند با استفاده از ابزارهای بورس کالا از جمله معاملات سلف، محصولاتشان را قبل از تولید به فروش برسانند که این اتفاق، رویدادی مهم و راهگشا برای این صنعت خواهد بود.بررسی‌ها و‌ جمع‌آوری شنیده‌ها و گفت‌وگو با صاحب‌نظران بازار فولاد و سنگ‌آهن از موارد متفاوت و حتی متناقضی درخصوص عرضه این محصول حکایت می‌کند که بسیاری از آنها حتی قابل درک نیست. به عبارت ساده‌تر ذات معامله عادلانه و کشف قیمت آزادانه نه‌‌تنها به زیان صنعت در کشور نخواهد بود بلکه برخی واقعیت‌های قیمت‌گذاری مغفول را نیز شفاف خواهد کرد تا جایی که اما و اگری در برابر تعیین قیمت‌ها باقی نمی‌ماند. این در حالی است که در مکانیزم‌های معاملاتی در جهان نیز بهای سنگ‌آهن در بازارهای مختلفی تعیین شده و معاملات نقدی برای محموله‌های کوچک‌تر، قراردادهای بلندمدت، سوآپ و حتی قراردادهای آتی جمعا بهای نهایی سنگ‌آهن را برای مصرف‌کننده نهایی تعیین خواهد کرد. از سوی دیگر پتانسیل ایجاد ابزارهای مالی جدید و پوشش ریسک معاملات و حتی کاهش تصدی‌گری دولت نیز می‌تواند دیگر مزیت‌های این شیوه معاملاتی باشد.

سابقه معاملات صادراتی سنگ‌آهن در بورس کالا

سال گذشته شاهد معامله ۲ میلیون و ۳۰ هزار تن سنگ‌آهن در رینگ صادراتی بورس کالا بودیم که این آمار را می‌توان دستاورد مهمی برای این نهاد مالی به‌شمار آورد؛ اگرچه اغلب عرضه‌کنندگان در بورس را شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی تشکیل دادند. این معاملات در نهایت بازاری مطمئن را برای صادرکنندگان مختلف پدید آورده که بدون طی مراحل اداری و رسمی و مبادله اسناد مزایده توانسته‌اند خارج از ساز‌و‌کار معاملاتی رسمی و رایج، محصولات صادراتی مورد‌نظر خود را با امنیت و آرامش مطلوبی مورد داد‌و‌ستد قرار دهند. این در حالی است که حجم عرضه‌ها در این بازار برابر با ۲ میلیون و ۴۱۵ هزار تن بود که غالب آنها مورد معامله قرار گرفت، اگرچه در برابر این حجم از عرضه‌ها، ۸ میلیون و ۱۲۵ هزار تن تقاضا در سال گذشته به ثبت رسید که نشان‌دهنده بازارپسند بودن عرضه‌ها از لحاظ کیفیت و قیمت بوده است. در سال‌جاری نیز تاکنون ۲۸۹ هزار تن انواع سنگ‌آهن صادراتی در بورس کالا عرضه شده که تمامی این حجم مورد معامله قرار گرفته است. در سال‌جاری شاهد ثبت ۹۸۹ هزار و ۵۰۰ تن تقاضا در برابر این حجم عرضه بودیم که نشان می‌دهد هنوز هم بازار به معاملات سنگ‌آهن خوش‌بین و نسبت به‌آن متمایل است. نگاهی به روند معاملاتی سنگ‌آهن صادراتی در بورس کالا نشان می‌دهد که در سال‌جاری به‌جز یک معامله، تمامی عرضه‌ها با رشد قیمت رو‌به‌رو شده و کشف نرخ در مکانیزمی رقابتی مورد معامله قرار می‌گیرد.