محمدحسین بابالو: افزایش آرام و گام به گام حجم معاملات در بورس انرژی در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که این نهاد مالی به سرعت در مسیر رشد و توسعه خود حرکت می‌کند. توجه به رشد عرضه‌های فیزیکی، تقویت زیرساخت‌های معاملاتی با رونق ابزارهای مالی و توسعه بسترهای عرضه فیزیکی با جذب بیشتر عرضه‌کنندگان برجسته و بزرگ، افزایش تعامل با نهادهای ذی‌صلاح همچون وزارت نفت و وزارت نیرو، تقویت جایگاه بورس انرژی در مناسبات اقتصادی کشور و همچنین نفوذ طرز فکر بورسی شدن در تصمیم‌سازان اقتصادی و نفتی کشور و حتی حمایت‌های رسانه‌ای از این نهاد نوپای مالی را می‌توان از دلایل اصلی رشد حجم عرضه و تقویت ارزش معاملات نفتی و فرآورده‌های آن به شمار آورد.

هرچند که هنوز خردادماه به پایان نرسیده است، ولی رصد واقعیت‌های معاملاتی در سال جاری و دقیق‌تر در بهار امسال نشان می‌دهد که از هم‌اکنون می‌توان به سالی پر رونق در بورس انرژی امیدوار بود. آمارهای معاملاتی در روزهای اخیر در سال جاری نشان می‌دهد که رکورد ارزش معاملات در تاریخ بورس انرژی در این بازه زمانی ثبت شده است. توجه به واقعیت‌های داد‌و‌ستد در سال جاری نشان می‌دهد که افزایش حجم عرضه‌های داخلی و مخصوصا عرضه‌های بین‌المللی را باید دلیل اصلی رشد ارزش معاملات به شمار آورد. به‌صورت دقیق‌تر در خرداد ماه ارزش معاملات تاکنون به بیش از ۱۸۷ میلیارد تومان بالغ شده که البته این روند هنوز هم ادامه داشته و در صورت ادامه یافتن، می‌توان به ادامه رشد ارزش معاملات در سال جاری امیدوار بود (تا این لحظه معاملات در خرداد ماه حدود ۸۰ درصد در مقایسه با خرداد سال گذشته رشد کرده است). در مجموع ارزش معاملات بورس انرژی در سه ماه اول امسال رقمی حدود ۶۳۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۱۱۳درصد رشد را نشان می‌دهد.

همان گونه که به آن اشاره کردیم دلیل اصلی افزایش ارزش معاملات در بورس انرژی را باید رونق و تقویت حجم عرضه‌ها مخصوصا عرضه‌های زیرمجموعه وزارت نفت و سایر پالایشگاه‌های مختلف به شمار آورد. در ماه‌های اخیر شاهد هستیم که برخی از عرضه‌های بزرگ و غالبا صادراتی در رینگ بین‌الملل بازار فیزیکی بورس انرژی خودنمایی کرده که دلیل اصلی رشد ارزش و حجم معاملات به شمار می‌رود. این در حالی است که غالب عرضه‌های موجود در بورس انرژی نهایتا در همین بازار مورد داد و ستد قرار گرفته و همچنین به‌صورت شفافی کشف نرخ می‌شود. به‌عنوان مثال در خرداد ماه که مجموع ارزش معاملات تا لحظه تنظیم این گزارش به ۱۸۷ میلیارد تومان بالغ شده، ۱/ ۶ میلیارد تومان گاز مایع پالایش نفت لاوان، ۴۴ میلیارد تومان نفتای سنگین پالایش نفت لاوان ( ۳۰ هزار تن - دریایی) و ۸ میلیارد تومان نفت گاز (گازوئیل - ۵۰۰۰ تن) شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران از انبار نفت اصفهان به مقصد افغانستان در رینگ بین‌الملل مورد معامله قرار گرفته و همچنین در بازار داخلی نیز شاهد داد و ستد متانول پتروشیمی زاگرس و شیراز، انواع حلال‌ها، آیزوریسایکل و سایر فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی بوده‌ایم.

نگاهی به جدول ارزش معاملات در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد ارزش معاملات در فروردین اندکی کاهش یافته، ولی این رقم معاملاتی در شرایطی باید مورد بررسی قرار بگیرد که شاید در نیمه اول فروردین ماه بسیاری از خریداران حضور قدرتمندی در بورس انرژی نداشته‌اند و بسیاری از عرضه‌ها با کم‌توجهی تقاضا رو‌به‌رو شده است. با فرض ثبت چنین رخدادی این حجم معامله را باید موفقیتی مهم برای بورس انرژی به شمار آورد اگرچه رشد داد‌و‌ستد به نسبت مدت مشابه سال قبل و ۷۹/ ۲ برابر شدن آن در فروردین ماه را باید نقطه عطف معاملات بورس انرژی در سال جاری به شمار آورد.

ویژگی مهم معاملات در بورس انرژی در ماه‌های اخیر را باید در این نکته جست‌وجو کرد که غالب عرضه‌ها به معامله منجر می‌شود؛ یعنی عرضه‌های موجود به کمک بدنه کارگزاری‌ها و سیستم‌های بازاریابی داخلی و بین‌المللی مورد معامله قرار می‌گیرد. این نکته را نمی‌توان کم‌اهمیت برشمرد زیرا از یکسو شفافیت معاملاتی در این بازار و از سوی دیگر وجود تجار مختلف (با توان مالی، بازاریابی و اجرایی متفاوت و متنوع) این توانمندی را ایجاد می‌کند که اکثریت قریب به اتفاق عرضه‌ها در بازار داخلی و بین‌المللی به معامله منجر شود. این نکته در نهایت موجب خواهد شد که بورس انرژی به آرامی به بازار امن و توانمند برای جذب محموله‌های نفتی و پتروشیمی و سایر حامل‌های انرژی بدل شود.

این شرایط همچنین موجب خواهد شد تا تجار و فعالان این بازار و سیستم کارگزاری در حوزه انرژی به آرامی توانمندی‌های خود را افزایش دهند که به منزله افزایش توانمندی بدنه صادراتی حامل‌های انرژی در کشور آنها به شیوه شفاف و رقابتی خواهد بود. نکته‌ای که در این بین مغفول باقی می‌ماند این است که در صورتی که یک کالا در بورس انرژی مورد معامله قرار نگیرد چه سرنوشتی را تجربه خواهد کرد، قطعا به شیوه‌ای دیگر مورد معامله قرار خواهد گرفت هرچند که احتمال کاهش قیمت پیشنهادی کاملا منطقی و معقول خواهد بود. باز باید این سوال را مطرح کرد که همین محموله در چه سیستمی با قیمت پایین‌تر مورد معامله قرار خواهد گرفت؟ ممکن است دیگر در بورس انرژی عرضه نشود و به‌صورت مستقیم در بازار داخلی یا بین‌المللی مورد معامله قرار بگیرد. حال سوال اینجاست که چرا این ساز و کار در تالار و با شفافیت بالایی در همین بورس انرژی و البته در زمان عرضه صورت نپذیرد؟ به‌عنوان مثال در روزهای ابتدایی خردادماه شاهد بودیم که چندین محموله با وجود تقاضا مورد معامله قرار نگرفت. به نظر می‌رسد نیاز به تعامل و همکاری بیشتر در تعیین قیمت‌های پیشنهادی به‌خصوص در کشف پرمیوم می‌تواند به افزایش حجم معاملات در بورس انرژی منجر شود اگرچه قانون‌گذار نیز پتانسیل نوسان قیمت در بورس انرژی و سایر بورس‌های کالایی را به‌صورت شفاف به رسمیت شناخته است.

نگاهی به ارزش معاملات در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که دی ماه سال گذشته شاهد بیشترین حجم معاملات در سال‌های اخیر بوده‌ایم اگرچه این حجم معاملاتی در ماه‌های اخیر به سمت کاهشی محدود گرایش پیدا کرده است. با توجه به این مطلب بررسی دلایل رشد حجم معاملات در فصل زمستان می‌تواند راهگشایی برای رونق آینده بورس انرژی محسوب شود هرچند که روزهای سرد سال غالبا حجم تولید و معاملات در این نهاد مالی و سایر بازارهای مشابه افزایش می‌یابد. افزایش حجم عرضه‌ها، وجود تقاضا در بازار داخلی و رونق فعالیت‌های کارگزاری و بدنه صادراتی بورس انرژی را می‌توان از دلایل اصلی این رشد معاملاتی به شمار آورد. با توجه به اهمیت این موارد در آینده بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.

تداوم رکورد‌شکنی‌ها در بورس انرژی

تداوم رکورد‌شکنی‌ها در بورس انرژی