راه‌اندازی معاملات پسته و زعفران در بورس کالای ایران در راستای نقدینگی محصولات کشاورزی، تشکیل بازار منسجم به منظور حضور فعال در بازار جهانی، مدیریت نوسانات قیمت این محصولات، جلوگیری از واسطه گری، تنظیم بازار و شفافیت اقتصادی از مجموعه اقدامات وزارت امور اقتصادی و دارایی در دولت یازدهم بوده است.

اهمیت بازار پسته و زعفران ایران

به گزارش «شادا» ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان پسته و زعفران در دنیا شناخته می‌شود، در حال حاضر کشورمان به تنهایی بیش از ۹۶ درصد زعفران و ۴۰درصد از کل تولید جهانی پسته را تولید می‌کند. از این رو در بین استان‌های کشور استان کرمان با سهمی معادل ۳۸ درصد از کل تولید کشور مقام اول و استان خراسان رضوی و یزد هریک با تولید حدود ۱۸ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند، به‌طوری که در حال حاضر ۴۰‌درصد از تولید پسته کل جهان به ایران اختصاص می‌یابد. پسته بعد از صنایع گاز و پتروشیمی مهم‌ترین محصول در سبد صادرات غیرنفتی ایران محسوب می‌شود.

در نتیجه به دلیل حجم بالای تولید پسته و زعفران، ساماندهی این محصولات در داخل کشور و گرفتن بازار جهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به منظور تنظیم بازار و حضور فعال در بازار جهانی این محصولات، وزارت امور اقتصادی و دارایی به این نتیجه رسید که ۵ متغیر مهم اثرگذار در تقاضا یعنی محصول، قیمت، کانال‌های توزیع، بسته‌بندی و تبلیغات را مدیریت کند، چرا که بازار زعفران و پسته در کشور ما مبتنی بر خرده فروشی است و باید منسجم و از استانداردهای روز بهره‌مند شود. به همین منظور کارشناسان اقتصادی بر این عقیده‌اند که پسته و زعفران به دلیل بازار نقدی روان، استاندارد‌پذیری، وجود انبارهای مناسب برای نگهداری آن، قابلیت نگهداری در مدت زمان معین و وجود مازاد عرضه، قابلیت معامله در قالب معاملات فیزیکی و گواهی سپرده کالایی می‌تواند در بورس جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.

مزایای گواهی سپرده کالایی

شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۳ بر اساس بند ۲۴ ماده یک و بند ۴ ماده ۴ قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۱۳۸۴، «گواهی سپرده کالایی» را به‌عنوان ابزار مالی قانون بازار اوراق بهادار، شناسایی و تصویب کرد. گواهی سپرده کالایی، اوراق بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده کالا بر مقدار معین آن با پشتوانه قبض انبار استانداردی که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌شود. در این روش، دارندگان زعفران و پسته، با استاندارد خاصی که بورس اعلام می‌کند، می‌توانند با اخذ کد بورس اوراق بهادار (سهام)، محصول خود را به انبار پذیرش شده نزد این سازمان بسپارند و در قبال آن، قبض انباری (گواهی سپرده‌ای) دریافت کنند.

این افراد می‌توانند با مراجعه به کارگزاری‌های بورس و تکمیل فرم درخواست فروش، محصولات خود را از طریق بورس بفروشند یا آن را تا مدت معینی در انبار نگهداری کنند. یکی از مزایای گواهی سپرده کالایی برای فعالان این بازار، عدم نیاز تحویل فیزیکی محصولات است، به‌طوری که نیازی به جابه‌جایی و پرداخت هزینه و افت مربوطه در هر‌بار خرید نیست. از دیگر مزایای این گواهی‌ها می‌توان به نگهداری کالا در شرایط استاندارد با هزینه‌های پایین، امکان خرید و فروش مستمر و متعدد بدون جابه‌جایی، ایجاد اطمینان در خریدار و فروشنده نسبت به کیفیت کالای خریداری شده اشاره کرد.

همچنین گواهی سپرده کالایی امکان فروش محصول به قیمت واقعی به ویژه با افزایش حجم معاملات و تعداد فعالان بازار در بورس کالا واستانداردسازی محصول قابل پذیرش در انبار و افزایش تعهد به استاندارد کالا را به خریداران و فروشندگان کالا می‌دهد. در نتیجه گواهی سپرده کالایی می‌تواند به ارتقای برند زعفران و پسته ایرانی در سطح جهانی کمک بسزایی کند، چراکه اطلاعات قیمت‌ها به‌صورت آنلاین و از طریق اینترنت در سطح دنیا منتشر می‌شود و این امکان را به خریداران داخلی و بین‌المللی می‌دهد تا به‌طور مستقیم در این معاملات شرکت کنند. با توجه به مزیت‌های گفته شده، این اوراق بستر مناسبی برای عرضه پسته و زعفران ایرانی محسوب می‌شود.

راه‌اندازی پسته و زعفران در بورس کالای ایران

همانطور که پیش‌تر گفته شد ایران یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان پسته و همچنین بزرگترین تولید‌کننده زعفران در دنیا است، این در حالی است که در دولت‌های گذشته به دلیل مدیریت غیراصولی به فروش و بازاریابی این محصولات توجهی نمی‌شد، اما با روی کار آمدن دولت یازدهم، امید تازه‌ای به صادرات این محصولات دمیده شد.

بر همین اساس وزارت امور اقتصادی و دارایی در راستای نقد‌شوندگی محصولات کشاورزی، تشکیل بازار منسجم به منظور حضور فعال و قدرتمند در بازار جهانی، مدیریت نوسانات قیمت، جلوگیری از واسطه‌گری، تنظیم بازار و شفافیت اقتصادی، در تاریخ ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۹۵ و ۱۶ اسفند سال ۱۳۹۵ بورس زعفران و پسته را در بورس کالای ایران راه‌اندازی کرد.

یکی از مزایای عرضه پسته و زعفران در بورس کالای ایران، کشف قیمت در بازاری رقابتی و شفاف است. بر این اساس عرضه مستقیم و بی واسطه پسته و زعفران کشاورزان خرد به مصرف‌کننده یا صادرکنندگان، امکان راه‌اندازی بازار مشتقه با استفاده از ابزاری مانند آتی و اختیار معامله روی محصول پسته را در آینده نزدیک می‌دهد، به‌طوری که این اقدام کمک به توسعه و رونق سیستم‌های پیشرفته و استاندارد انبارداری و حضور و در دست گرفتن بازار جهانی این محصولات می‌کند.

با این همه به‌نظر می‌رسد که معاملات پسته با همکاری و پیگیری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان و شرکت تعاونی پسته رفسنجان و دو ایستگاه معاملاتی در دو کارگزاری استان کرمان نشان دهنده دوران جدیدی در بازرگانی پسته کشور با تدابیر دولت تدبیر و امید بوده است و به زودی در کشور شاهد ایجاد رینگ صادراتی محصول پسته از طریق بورس کالا و توسعه صادرات آن از این طریق خواهد بود.