تکمیل زنجیره ارزش با فرمان جدید

عارفه مشایخی: مدت‌ها بود که خبرهایی حاکی از مشکلات صنایع پایین‌دستی پتروشیمی درخصوص تامین مواد اولیه، عرضه، ‌تقاضا، قیمت‌ها و... از گوشه و کنار به گوش می‌رسید که این امر نشانگر سردرگمی بخش پایین‌دستی در تامین مواد اولیه بود و شرایطی بر فضا حاکم شده بود که بنگاه‌های تولیدی صنایع پایین دستی روز‌به‌روز ضعیف‌تر و به مرز تعطیلی و نیمه‌تعطیلی می‌رسیدند. مدیران بخش پایین دست این صنعت در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد بارها اعلام کرده‌اند که مجتمع‌های پتروشیمی به مقدار نیاز ما کالا عرضه نمی‌کنند و این در حالی است که کالاها و محصولات خود را با قیمت ارزان‌تر در اختیار خریداران کشورهای رقیب قرار داده و نکته اینجاست که قیمت کالاهای صادراتی کالاها و محصولات آنها ۲۰- ۲۵ درصد ارزان‌تر از قیمتی است که در بورس کالای ایران عرضه می‌شود و حال با فرض اینکه بتوانیم تقاضای مورد نیاز خود را از بورس کالا تامین کنیم با توجه به قیمت بالای مواد اولیه نسبت به کشورهای رقیب همین جای کار یک قدم از تولیدکنندگان کشورهای خارجی عقبیم که باید یا قیمت نهایی را بالا ببریم یا کیفیت را پایین آوریم که در هر دو صورت بازنده‌ایم.

با توجه به این وضعیت جلسه‌ای در مورخ ۱۵ دی‌ماه سال ۹۵ با حضور مهندس محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، دکتر علی شمس اردکانی رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، دکتر پدرام سلطانی نایب رئیس اتاق ایران، دکتر سعید ترکمان عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و دکتر احمد مهدوی ابهری دبیر انجمن کارفرمایان پتروشیمی ایران برگزار شد و چالش‌های موجود در مسیر تامین منابع صنایع پایین‌دستی مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس به نظر می‌رسد در جلسات آتی طرحی مورد بررسی قرار خواهد گرفت که قادر به تغییر مسیر صادراتی در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی است به طوری‌که با جایگزینی بازارهای داخلی به جای بخشی از بازارهای صادراتی، مقدمات صادرات محصولات نهایی به جای مواد اولیه فراهم خواهد شد.

عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، به‌عنوان یکی از اعضای حاضر در این جلسه در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: در جلسه اخیر نماینده صنایع کارفرمایی پتروشیمی ادله‌ای را مطرح کرد که به نظر می‌رسد پتروشیمی‌ها اطلاعات کامل را در اختیار آنها قرار نمی‌دهند. دکتر سعید ترکمان اظهار کرد: این در حالی است که صنایع پایین دست پتروشیمی و انجمن ملی پلاستیک بارها نامه‌هایی را به شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و دفتر صنایع تکمیلی پتروشیمی ارسال کرده‌اند که در آنها موضوعات مختلفی با استنادات مشخص آورده شده است؛ اطلاعاتی همچون این موضوع که در حال حاضر مجتمع‌های پتروشیمی کالاهای خود را ۲۰درصد زیر قیمت عرضه در بورس کالا به بازارهای صادراتی می‌فرستند که این موضوع می‌تواند برای صنایع پایین دستی هزینه زا باشد و از طرف دیگر پتانسیل‌های حمایتی صنایع بالادست را زایل خواهد کرد.

وی در ادامه گفت: در برخی مواقع مجتمع‌های پتروشیمی با توجه به مدیریت گریدی که در بازارها داشتند قیمت را ۲۰ - ۲۵ درصد در بازار داخلی افزایش می‌دهند و به این ترتیب تولید‌کننده صنایع پایین دستی از رقیب خود که در کشور دیگر مشابه کالای ایرانی را تولید می‌کند ۴۰-۴۵ درصد در قیمت مواد اولیه مورد نیاز عقب می‌ماند که در این صورت هزینه تولید به شدت افزایش می‌یابد و همین عامل توان رقابتی ما را در بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به چالش می‌کشد. ترکمان افزود: با ارائه اعداد و ارقام در این جلسه ثابت کردیم که مثلا با توجه به عدم عضویت ایران در سازمان جهانی WTO و با نظر به اینکه مجتمع‌های پتروشیمی باید برای صادرات کالاهای خود عوارضی بیش از کشورهای دیگر به خریداران بپردازند تا بتوانند محصول خود را صادر کنند و این موضوع سود مجتمع‌های بالادستی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما باز هم می‌بینیم این موضوع مانعی برای آنها نیست و همچنان بیش از آنکه محصول خود را در بازار داخلی به فروش برسانند مایلند در بازارهای جهانی بفروشند و در نتیجه با توجه به وفور محصولات پایین دستی در کشورهای خریدار با مواد اولیه ایرانی حکایت از آن دارد که مواد اولیه ایرانی به سهولت در این کشورها در دسترس قرار دارد درحالی‌که در داخل، تولیدکنندگان با کمبود مواد اولیه روبه‌رو‌ هستند. در این رابطه راهکار‌هایی در جهت اینکه هم پتروشیمی‌ها به‌عنوان صنایع مادر سود مناسبی ببرند و هم ذی‌نفعان دیگر صنعت (صنایع پایین دستی) بتوانند از این موهبت استفاده کرده و در جهت رشد کشور حرکت کنند در این جلسه مورد بررسی قرار گرفت. عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در ادامه با اشاره به اینکه در این جلسه بحث اشتغال‌زایی کشور به‌عنوان موضوعی اساسی مورد بررسی قرار گرفت افزود: قابل اثبات است که با پرورش صنعت تکمیلی پتروشیمی می‌توانیم در این بخش رشد چشمگیری را تجربه کنیم. شاهد این مدعا این است که در حال حاضر چیزی در حدود یک میلیون نفر در بخش پایین دست پتروشیمی مشغول به کار هستند که کافی است با برنامه ریزی مدون بتوانیم از نیروی‌های دانشگاهی و فنی استفاده لازم را ببریم و در هر دو بخش نیروی انسانی متخصص و نیروی نیمه ماهر، اشتغال ایجاد کنیم.

وی تصریح کرد: نکته مثبت دیگر این جلسه آن بود که معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با شرکت در بحث این بار پای سخنان صنایع وابسته و کوچک‌تر نشسته و با ورود به چالش‌های این حوزه، امکان همراهی بیشتر دولت را با این صنایع فراهم می‌کند.ترکمان تصریح کرد: نتیجه این جلسه ایده‌ای شد که توسط دکتر پدرام سلطانی مطرح شد که می‌تواند برای بازیگران این میدان (دولت-صنایع پتروشیمی بالادستی-صنایع پتروشیمی پایین دستی) بازی برد‌- برد را تعریف کند که البته این طرح در جلسه بعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. وی در ادامه درخصوص صنعت پلاستیک و اهمیت این صنعت در زنجیره ارزش تصریح کرد: تولیدات صنعت پلاستیک از جمله کالاهایی است که در قطعات و ماشین آلات سایر صنایع کاربرد دارد و نمی‌توان جایگاه آن را در رشد و توسعه صنعتی هیچ کشوری نادیده گرفت. دکتر سعید ترکمان در ادامه اظهار کرد: این در حالی است که در کشور ما به دلیل نبود رگولاتوری مناسب و سود‌جویی ذی‌نفعان عموما قیمت خوراک و مواد اولیه بالا بوده و سبب می‌شود در بسیاری از مواقع قیمت مواد اولیه، ۲۰ درصد بالاتر از قیمت موادی باشد که مجتمع‌های پتروشیمی به کشورهای خارجی عرضه می‌کنند.

وی می‌گوید: امید است با این جلسه بهای کالاهایی که مجتمع‌های پتروشیمی در بازارهای داخلی عرضه می‌کنند به حداقل برسد و نهایتا شرایطی ایجاد شود که بتوانیم با قیمت‌های جهانی مواد اولیه، محصولات نهایی خود را تولید کرده و به این ترتیب پا در مسیری صعودی و رو به جلو بگذارند. عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درخصوص تحقق این اهداف و چشم‌انداز بازارهای صادراتی تصریح کرد: به ظن من اگر این اهداف تحقق یابند صنایع تکمیلی در شرایطی قرار می‌گیرند که با تولید محصولات نهایی با کیفیت بالا و قیمت تمام شده پایین‌تر در عرصه‌های صادراتی ارزش افزوده بیشتری را برای اقتصاد و چرخه اقتصادی به وجود می‌آورند. وی اظهار کرد: با نظر به اینکه زیبایی و شکیل بودن بسته‌بندی یک آیتم مهم در بازاریابی و به دست آوردن سهم از بازارهای خارجی است، با توجه به اینکه صنعت پلاستیک نقش بسزایی در بسته‌بندی کالاها و محصولات دارد، رشد و شکوفایی این صنعت بر صنایع دیگر تاثیر گذاشته و باعث می‌شود محصولات صنایع دیگر هم سهم بیشتری از بازارهای خارجی را به دست آورند و به عبارتی رشد این صنعت می‌تواند پیشرانی برای صادرات کل کشور محسوب شود.