نقطه تعادل جمعی در بازار پتروشیمی

عارفه مشایخی: یکی از مشکلاتی که تولید‌کنندگان پایین‌دست صنعت پتروشیمی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند عرضه‌های ناکافی از سوی مجتمع‌های پتروشیمی است که این موضوع باعث می‌شود که آنها مجبور به خرید مواد اولیه از دلالان و واسطه‌گرها با قیمت‌های بالاتر شوند و برای اینکه بتوانند با کالاهای همسان خود رقابت کنند یا باید قیمت تمام شده خود را بالا ببرند یا کیفیت خود را پایین آورند. در طرف دیگر پتروشیمی‌ها هم بر این اعتقادند که با سرمایه‌گذاری و تلاش‌هایی که می‌کنند اگر عرضه‌ها را این‌گونه مدیریت نکنند بازار را به راحتی به واسطه گران و دلالان تقدیم می‌کنند. برخی معتقدند که با گذشت زمان هر دو بخش برای رسیدن به حداکثر منافع خود تلاش می‌کنند و در نهایت این بازارها به تعادل خواهند رسید؛ حال آنکه به این مساله بی‌توجه‌اند که این تعادل در شرایط رقابتی می‌تواند کارساز و راهگشا باشد و در فضایی که انحصار حاکم است در بلند‌مدت می‌توان به تعادل بازارها امیدوار بود و سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا بنگاه‌های پایین‌دست این توان را دارند که در بلند‌مدت دوام بیاورند؟

مساله دیگری که برای سروسامان دادن به این بازارها مطرح می‌شود بحث باز کردن درهای وارداتی خوراک و مواد اولیه و تغییر این فضا به فضای رقابتی و قاعده‌گذاری در این بازارها است تا مجتمع‌های پتروشیمی محصولات خود را در فضای رقابتی عرضه کنند و برای بقای خود در بازار‌ها تلاش و قواعد‌گذاری به این منظور انجام شود تا راه‌های دور زدن قانونی وجود نداشته باشد و بتوان بازارها را مدیریت کرد.در این خصوص مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در شرایط کنونی مشکل ما این است که بازار ما از بازارهای جهانی جداست و این موضوع باعث می‌شود که ورود محصولات خارجی و تنظیم کردن برنامه تجاری برای این بازارها سخت شود.مهندس رضا محتشمی‌پور افزود: اگر در کشوری مجتمع‌های پتروشیمی وجود نداشته باشد تکلیف آن کشور معلوم است و درهای وارداتی آن برای تامین نیاز از کشورهای خارجی باز است و به این ترتیب بازار رقابتی در بازارهای کشور مذکور به وجود می‌آید و تولید‌کنندگان برای بقای خود در این بازارها رقابت می‌کنند و اگر در این بازارها پا پس بکشند به راحتی حذف خواهند شد و با چنگ و دندان برای باقی ماندن در رینگ رقابت تلاش می‌کنند. وی در ادامه تصریح کرد: اما در کشورهایی همچون ما که پتروشیمی‌های داخلی داریم برای واردات هر کالایی این نگرانی برای وارد‌کننده وجود دارد که تولید‌کننده داخلی به راحتی می‌تواند باعث زمین خوردن آن وارد‌کننده شود و به این ترتیب درخصوص واردات برای این کشورها ترس وجود دارد و به سادگی وارد این بازارها نمی‌شوند و برای قدم به قدم حرکتشان برنامه‌ریزی می‌کنند.

محتشمی‌پور می‌گوید: اگر به بررسی بازارهای کشورمان در حوزه واردات بپردازیم می‌بینیم به جز در شرایط بحرانی عرضه‌ای به بازار کشور ما وارد نشده است و این طبیعی است که اگر هر دو سال یک بار ما چنین درخواستی داشته باشیم عرضه‌کننده خارجی به راحتی ما را فراموش می‌کند و حاضر نیست با ما همکاری کند و طبیعی است که اگر روزی به بحران بخوریم (اتفاقی که اخیرا درخصوص پتروشیمی اروند رخ داد و عرضه این پتروشیمی بر اثر مشکلاتی در تولید در چشم بر هم زدنی به نصف کاهش پیدا کرد) نمی‌توان برای ادامه کار روی واردات حساب کرد و به این ترتیب همه تولید‌کنندگان پایین دستی این صنعت باید دست روی دست بگذارند و تولید خود را متوقف کنند تا مشکل پتروشیمی عرضه‌کننده حل شود و به چرخه باز گردد. به باور مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی اگر کشوری پتروشیمی نداشته باشد یا مازاد عرضه را تجربه کند تکلیفش مشخص است اما کشوری همچون کشور ما که عرضه و تقاضا لب به لب است برای پیشبرد راه به مشکل بر می‌خورد. شاهد این مدعا این است که با رصد کردن عرضه و تقاضای گریدهای مختلف به این مهم می‌رسیم که در اغلب اقلام تولید نزدیک به نیاز وجود دارد. مهندس رضا محتشمی پور درخصوص عملکرد بنگاه‌های صنایع پایین دست این صنعت گفت: در این بنگاه‌ها استراتژی‌هایی به کار گرفته می‌شود که این عملکردها با واقعیت‌های بازار تناسب ندارد.

وی در ادامه درخصوص اصل اقتصادی که اولین بار آدام اسمیت از آن نام برد و به دست نامرئی آدام اسمیت مشهور است، گفت: به عقیده من دست نامرئی آدام اسمیت در بلند مدت می‌تواند مشکل را حل کند و بازارهای این صنعت را به تعادل برساند، اما مساله‌ای که در این میان وجود دارد این است که آیا واحدهای کم توان این صنعت می‌توانند این بازه زمانی را پشت سر بگذارند و از بین نروند؟مهندس رضا محتشمی پور درخصوص تشریح عملکردهایی که شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای به تعادل رساندن این شرایط و مدیریت این وضعیت شکننده به کار گرفته است گفت: به عقیده من قبل از هر مساله‌ای باید این را بپذیریم که در این بازارها مشکل وجود دارد و باید برای حل این مشکلات راه حل‌هایی اندیشیده شود.

وی در ادامه گفت: در راستای حل مشکلات این بازارها باید به این نکته توجه کنیم که این بازارها بازارهای رقابتی نیستند و در این بازارها انحصار وجود دارد. محتشمی‌پور می‌گوید: اگر به اصول اقتصادی و تاثیر دست نامرئی آدام اسمیت در چنین شرایطی برگردیم و آنها را بررسی کنیم، می‌بینیم که همه متفق‌القول به مداخله در شرایط رقابتی اعتقاد دارند. خوشبختانه با تلاش‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی نهادی که متولی این بحث بود (شورای رقابت) وارد میدان بازی شد و پذیرفت که این بازار یک بازار رقابتی نیست. وی در ادامه تصریح کرد: اگر به بررسی بازارهای پتروشیمی بپردازیم متوجه می‌شویم که درخصوص هیچ یک از کالاهای پتروشیمی بیشتر از ۴ تولید‌کننده وجود ندارد اما این در حالی است که ساده ترین شاخص‌های سنجش برآنند که در مورد سهم ۸ بنگاه اول صحبت کنید.

وی در ادامه تصریح کرد: شاید نشود گفت که این بازارها، بازارهای انحصاری کامل هستند اما با توجه به اصول اقتصادی بر اساس تعداد بنگاه‌ها این بازارها بازار انحصار چند‌جانبه هستند. محتشمی‌پور می‌گوید: مشکلی که در این میان وجود دارد این است که وزارت صنعت هنوز هم قبول ندارد که این بازارها بازارهای رقابتی نیستند. وی افزود: به باور من این موضوع به‌عنوان یک ارزش تلقی می‌شود و قبول این موضوع یک مخالفت تلقی می‌شود. وی در ادامه اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که در تنظیم این بازار برای ما وجود دارد این است که همیشه باید منتظر برنامه‌های مجتمع‌های پتروشیمی باشیم و مساله‌ای که در این میان وجود دارد این است که در این راستا مقررات وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد اجرایی نمی‌شوند. مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در نهایت افزود: تمام سعی ما در این دوران بر این بود که مساله را در لایه‌های حاکمیتی جا بیندازیم. برای حل مساله و مشکل راهکارهای عملیاتی ارائه و سعی کنیم برای ادامه مسیر و مدیریت این بازار به جای دخالت قاعده‌گذاری داشته باشیم.