به‌‌رغم تاثیر عوامل مختلف روی خالی ماندن ظرفیت ۱۴ میلیارد دلاری صنعت پتروشیمی کشور، به نظر می‌رسد کمبود خوراک جدی‌ترین مشکل پتروشیمی‌ها برای کار کردن در حداکثر ظرفیت نصب شده محسوب می‌شود. به گزارش خبرگزاری فارس به رغم اینکه ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور به ۱/۵۷ میلیون تن در سال رسیده است، اما آمار تولید محصولات پتروشیمی در سال گذشته از ۴۱ میلیون تن فراتر نرفته است. اگرچه مسوولان شرکت ملی پتروشیمی امیدوارند در سال جاری با افزایش ظرفیت تولید به ۵/۵۸ میلیون تن، تولید محصولات پتروشیمی به ۵۰ میلیون تن در سال برسد، اما فاصله ظرفیت و میزان تولید محصولات پتروشیمی در کشور بسیار قابل ملاحظه است، چنانکه این آمار از خالی ماندن ۱۶ میلیون تن یعنی یک‌سوم تا یک چهارم از ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور خبر می‌دهد.

منصور معظمی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی می‌گوید: ۲۶ درصد از ظرفیت نصب شده پتروشیمی کشور بلااستفاده مانده و این ۲۶ درصد ظرفیت اسمی خالی یعنی معادل ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار از ظرفیت پتروشیمی استفاده نمی‌کنیم.

وی خالی بودن ظرفیت پتروشیمی را مربوط به کمبود خوراک در صورت بالا بودن موجودی و اشکالات تعمیراتی و فرآیندی می‌داند. بر این اساس به نظر می‌رسد عدم‌النفع سالانه ۱۴ میلیارد دلاری را بتوان ناشی از ۴ عامل اصلی کمبود خوراک، اشکالات ناشی از کیفیت ساخت تجهیزات، اشکالات فرآیندی متاثر از دانش فنی و افزایش موجودی محصولات پتروشیمی‌ها با توجه به ممنوعیت‌های صادراتی دانست.

۳ راهکار شرکت ملی پتروشیمی برای استفاده از ظرفیت خالی پتروشیمی‌ها

عبدالحسن بیات،‌ مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی، برنامه شرکت متبوع خود برای برطرف کردن ۳ عامل از عوامل ۴گانه یاد شده و استفاده از ظرفیت بلااستفاده مانده پتروشیمی‌ها را چنین برمی‌شمرد : «شناسایی نارسایی کیفیت ساخت تجهیزات یکی از این موارد است که شرکت‌ها برای ساخت تجهیزات جدید وارد عمل شده‌اند.

نارسایی دانش فنی مشکل دوم است که بهینه‌سازی آن زمان می‌برد و البته بسیاری از نارسایی‌ها شناسایی شده و عملیات اصلاح آنها آغاز شده است.

نکته بعدی بحث موجودی‌‌هاست، به طوریکه در سال گذشته درصدی از عدم امکان تولید به دلیل افزایش موجودی محصولات تولید شده بود که باعث متوقف شدن تولید شد، اما خوشبختانه با خرید به موقع کشتی‌ها بخش بزرگی از این مشکل حل شد.»

سالانه ۷۰۰ میلیون دلار تنها بابت تعمیرات پتروشیمی‌ها از دست می‌رود

مشکلات مربوط به صادرات محصولات پتروشیمی اعم از ممنوعیت‌های داخلی و ممانعت‌های ناشی از تحریم‌های بانکی و بیمه و کشتی مشکلاتی زودگذر هستند. در عین حال اگرچه نقش نارسایی کیفیت ساخت تجهیزات، دانش فنی غیر بهینه و تعمیرات اساسی در بلااستفاده ماندن ظرفیت پتروشیمی‌ها غیرقابل انکار است (چنانکه یکی از نخبگان حوزه تعمیرات اساسی می‌گوید کشور سالانه ۷۰۰ میلیون دلار تنها بابت تعمیرات پتروشیمی‌ها از دست می‌دهد) اما ظاهرا کمبود خوراک جدی‌ترین عامل خالی ماندن ظرفیت پتروشیمی‌ها در ایران است.

گریبان طرح‌های آماده افتتاح پتروشیمی در چنگ مشکل کمبود خوراک

واقعیت آن است که مشکل تامین خوراک برای پتروشیمی‌ها به خصوص پتروشیمی‌های خوراک مایع که اغلب آنها در هلدینگ خلیج‌فارس مجتمع شده‌اند، بسیار جدی است چنانکه بسیاری از این مجتمع‌ها به دلیل کمبود خوراک به خصوص پیش از تلاطمات ارزی و استفاده از فاصله قیمت ارز مرجع و بازار آزاد، روی مرز سود و زیان حرکت و با مشکلات مالی قابل توجهی دست و پنجه نرم می‌کردند.

مساله کمبود خوراک چنان جدی است که حتی گریبان طرح‌های افتتاح نشده پتروشیمی را هم گرفته است چنانکه احمدرضا حیدرنیا مدیر طرح‌های شرکت ملی پتروشیمی راه‌اندازی چند طرح پتروشیمی از جمله طرح‌های ASU پتروشیمی اروند، HD پتروشیمی ایلام، پتروشیمی لرستان، فاز نخست پتروشیمی کاویان و فاز دوم پتروشیمی کارون را منوط به تامین مالی و تامین خوراک معرفی می‌کند و می‌گوید: «به شرط تأمین مالی و تامین خوراک پتروشیمی مهاباد نیز سال جاری به بهره‌برداری می‌رسد و فاز ۲ پتروشیمی کاویان نیز به شرط تامین خوراک وارد سرویس خواهد شد.»

بر این اساس به نظر می‌رسد تمرکز روی طرح‌های تامین خوراک از بالادست یا پالایشگاه‌ها یا حتی استفاده از خوراک وارداتی مانند نفتای عراق در شرایط فعلی باید الزام صنعت پتروشیمی باشد تا ظرفیت کلان ایجاد شده در این صنعت بیش از این بلا استفاده نماند.

تشکیل کنسرسیوم پتروشیمی‌ها

رمضان اولادی مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی پتروشیمی در این باره در گفت‌وگو با فارس گفت: در حال حاضر جلساتی برای رفع کمبود خوراک برگزار می‌کنیم که به عنوان مثال توجه به پروژه‌های NGL و جمع‌آوری گازهای همراه در دستور کار قرار گرفته است.

وی افزود: تعدادی طرح‌ NGL در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب وجود دارد که در حال برگزاری جلساتی با آنها هستیم تا بتوانیم از طریق سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها برای منطقه ماهشهر که دچار کمبود خوراک هستیم، خوراک تامین کنیم. این مقام مسوول اضافه کرد: مانند NGL ۳۲۰۰ که به وسیله سرمایه‌گذاری پتروشیمی بندر امام و قرارگاه خاتم‌الانبیا با شرکت متن قرارداد بسته شده، مجتمع‌های پتروشیمی که کمبود خوراک دارند مانند امیرکبیر و خود بندر امام و بقیه مجتمع‌ها کنسرسیوم شوند و در اجرای NGLها سرمایه‌گذاری کنند.

وی با تاکید بر اینکه شاید در شرایط فعلی جمع‌آوری گازهای همراه برای نفت در اولویت نباشد، اما برای پتروشیمی چون کمبود خوراک دارد این کار در اولویت است، گفت: این کار از سال گذشته پیگیری می شود تا بتوانیم کمبود خوراک در منطقه ماهشهر را به وسیله ایجاد NGLها و جمع‌آوری گازهای همراه برطرف کنیم.

اولادی اظهار کرد: مشکل اصلی کمبود خوراک پتروشیمی‌ها در منطقه ماهشهر خودنمایی می‌کند و با رسیدن فازهای در دست اجرای پارس جنوبی به مدار تولید، پتروشیمی‌های عسلویه هم مشکل چندانی نخواهند داشت.