نور یا ظلمت؛ کدام یک سرنوشت بازار محصولات پتروشیمی خواهد شد؟
تناقض‌های خطرناک پلیمرها
بنا بر روال گذشته، حجم معامله پلیمرها در بورس کالای ایران را می‌توان یکی از مهم‌ترین سیگنال‌های موثر بر این بازار در سال‌های اخیر برشمرد زیرا وضعیت عمومی تولید در صنایع پایین‌دستی، وضعیت کلی عرضه در بازار داخلی و شرایط کلی تولید در صنایع بالادستی را نشان می‌دهد. همان‌گونه که در نمودار حجم معامله پلیمرها در بورس کالا مشخص است، حجم معامله پلیمرها در سال گذشته به نسبت در مسیر رشد حرکت کرده تا جایی که بدون احتساب معامله انواع OFF ( غیراستاندارد که به خواص گرید نرسیده است)، حجم معامله در دومین هفته اسفندماه به بالاترین حجم معامله هفتگی در تاریخ بورس کالا، بالغ شده است که سیگنالی بسیار مهم برای این بازار به‌شمار می‌آید زیرا از دورنمای بهتر بازار در سال آینده حکایت دارد. این در حالی است که حجم معامله سالیانه همان‌گونه که در جدول زیر قابل استناد است، به نسبت سال پیش از آن ۲۲/ ۶ درصد کاهش دارد. با توجه به تضعیف روند نزولی حجم معامله سالیانه، شاید از هم‌اکنون بتوان به تثبیت این حجم برای سال جاری امیدوار بود، هرچند که ابهامات دلاری بسیاری را در‌بر‌دارد.
با توجه به افزایش محسوس حجم معاملات در پایان سال گذشته به نظر می‌رسد ذهنیت فعالان بازار و همچنین شرایط مالی و نقدینگی تغییر کرده هرچند که با کاهش سود بانکی نیز همگام بوده است. به عبارت ساده‌تر، روند فعالیت فعالان برتر بازار نشان می‌دهد که خوش‌بینی‌ها به سال آینده به نسبت سال‌های قبل افزایش یافته، هرچند که از اهداف سفته‌بازی نیز برخوردار بوده است. احتمال بهبود حجم تولید در سال آینده، رشد تقاضا و تقویت قیمت‌ها، رشد نرخ‌های محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی و همچنین استفاده از تعطیلات گذشته به‌عنوان محملی برای سرمایه‌گذاری، خرید، انبارداری و عرضه در سال جاری را می‌توان از دلایل افزایش حجم معاملات به‌شمار آورد.
اگر اهداف واسطه‌گری و سفته‌بازی را در معاملات پلیمرها در پایان سال گذشته نادیده بگیریم، رشد این حجم باعث شد تا وضعیت کلی معاملات پلیمرها در بورس کالای ایران تغییر کرده و بهبود محدودی را به ثبت برساند. برآورد روزنامه «دنیای اقتصاد» برای حجم معامله پلیمرها در سال گذشته برابر بود با یک میلیون و ۹۷۳ هزار تن که رشد حجم معاملات و شکسته شدن رکورد معامله هفتگی سال‌های اخیر باعث شد تا این حجم به ۲ میلیون و ۴۰ هزار تن بالغ شود هرچند که در آمارهای موجود گریدهای OFF مورد محاسبه قرار نگرفته است. در صورت لحاظ کردن حجم معاملات گریدهای OFF بین برآورد «دنیای‌اقتصاد» و واقعیت ثبت شده برای حجم معاملات تنها ۳ درصد خطا را شاهد هستیم که شاید قابل اغماض باشد. درخصوص ارزش معاملات نیز اختلاف بین برآورد «دنیای‌اقتصاد» و رقم ثبت شده چیزی نزدیک به ۲ درصد خطا را شاهد هستیم که این رقم نیز قابل اغماض خواهد بود.
نوسان قیمت‌ها در بازارهای داخلی و بین‌المللی
آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که متوسط قیمت پلیمرها در بورس کالا در خلال سال گذشته و به نسبت سال پیش از آن تنها 11 درصد کاهش یافته ولی در بازارهای جهانی به‌صورت متوسط این شرایط با افتی بیش از 30 درصد رو‌به‌رو بوده است. به عبارت ساده‌تر قیمت‌ها در بازار داخلی و با احتساب قیمت‌گذاری بر اساس ریال در مقایسه با قیمت‌های جهانی ( به نسبت دلار) بسیار کمتر کاهش داشته که همین رخداد می‌تواند به‌شدت صنایع تکمیلی در صنعت پتروشیمی را تحت‌تاثیر قرار دهد. دلیل این شرایط را باید در نوسان قیمت دلار جست‌وجو کنیم زیرا افزایش قیمت دلار در ابتدای سال گذشته تا ابتدای زمستان اجازه رشد قیمت‌ها را از بازار دریغ داشته است. هرچند در فرآیند صادرات این وضعیت در کل تاثیر چندانی بر قیمت تمام شده نخواهد داشت ولی در بازار داخلی و برای مصرف‌کننده بومی، این وضعیت می‌تواند به‌عنوان یک داده منفی خودنمایی کند ولی این تمام ماجرا نیست.
هرچند کاهش قیمت دلار می‌تواند بر قیمت مواد اولیه در بازار داخلی تاثیر نزولی بگذارد ولی تجربه نشان داده بازار محصولات پایین‌دستی به افزایش قیمت دلار خوش‌بین‌تر است و حجم تولید و فروش در بازار داخلی و همچنین حجم صادرات می‌تواند تقویت شود. دلیل اصلی این رخداد را باید در حذف رقبا و همچنین کاهش حجم واردات محصولات نهایی در کنار افزایش حجم صادرات دانست که البته سودآوری مطلوب تولید در این صنعت خاص نیز تأثیرگذار خواهد بود.
با توجه به شرایط کلی در بازار باید گفت که بیش از قیمت‌های جهانی، قیمت دلار می‌تواند بر روند عمومی معاملات تأثیر بگذارد. از یک سو وضعیت صادرات را در رقابت با سایر کشورهای رقیب ترسیم کرده و از سوی دیگر در تعیین قیمت‌های پایه در بورس کالا نیز موثر است. با توجه به برخی اظهارنظرها به نظر می‌رسد دولت برنامه مدونی برای نرخ ارز در سال جاری نداشته و سیگنال‌های دلاری بودجه سالیانه نیز جهت‌گیری جدید و خاصی را به بازار ارائه نمی‌کند. این در حالی است که احتمالا دولت دست به اقدامات اساسی در تعیین نرخ ارز نخواهد زد هرچند گشایش‌های احتمالی پسابرجامی نیز در این خصوص موثر خواهد بود.
شاید در نگاه اول این اتفاقات تاثیر چندانی بر بازار داخلی و صادراتی نداشته باشد ولی در شرایطی که ارزش پول ملی ترکیه و چین به شدت کاهش یافته ولی ارزش ریال ایران در حال افزایش است، باید گفت در گام اول بازارهای صادراتی تحت تاثیر خواهد بود و در گام دوم بازارهای داخلی. نگاهی به جدول بالا نشان می‌دهد حجم تولید در صنایع پایین‌دستی محصولات پتروشیمی با قیمت دلار رابطه‌ای مستقیم دارد و سال‌های 91 و 92 که با افزایش قیمت ارز رو به رو بودیم، حجم تولید جهش محسوسی پیدا کرد. با توجه به شرایط مبهم پیش رو و همچنین وجود تورم در کنار عقب‌نشینی قیمت دلار، شاید سال آینده باز هم با شرایط سخت موجود رو‌به‌رو باشیم.
دورنمای بازار در سال جاری
با توجه به تقلیل روند کاهشی حجم معامله پلیمرها در سال‌های اخیر، شاید بتوان به تثبیت این حجم در سال جاری امیدوار بود ولی این تنها یک احتمال است زیرا سیگنال‌های بزرگی در برابر این امیدواری‌ها مقاومت می‌کند. تنها به‌عنوان نمونه باید گفت که حجم تولید در صنایع پایین‌دستی در سال ۹۲ نزدیک به ۳ میلیون و ۵۴۱ هزار تن بوده ولی برآوردهای سال گذشته نشان می‌دهد که ممکن است این رقم حتی تا ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن نیز کاهش یابد. این در حالی است که بدون احتساب محدودشدن عرضه‌های خارج از بورس و تنها به استناد کاهش ۲۲/ ۶ درصدی حجم معامله پلیمرها در بورس کالای ایران، حجم تولید در صنایع پایین‌دستی در سال ۹۴ به زحمت خواهد توانست به بالاتر از ۳ میلیون تن در سال برسد.
در نهایت باید این گونه برآورد کرد که در صورت عدم کاهش حجم معامله پلیمرها در بورس کالا در سال جاری شاید تنها وضعیت نه چندان جذاب سال ۹۴ را در این بازار شاهد باشیم هرچند در کنار اما و اگرهای جدی نرخ ارز، شاید همین وضعیت نیز محقق نشود. به عبارت ساده تر باید گفت که این صنعت بیش از گذشته به حمایت‌های دولتی نیاز دارد زیرا وضعیت وخیم آن می‌تواند به بخش‌های دیگر اقتصاد نیز سرایت کند. جدی تر شدن بحران در صنایع پایین‌دستی واقعیتی است که در سال جاری امکان تجربه آن وجود دارد و قطعا باعث خواهد شد تا این بحران به بخش‌های بالادستی نیز سرایت کند. کاهش حجم تولید کل در اقتصاد کشور، افزایش نرخ بیکاری، تضعیف زنجیره ارزش و از دست رفتن بازارهای صادراتی منطقه‌ای مواردی است که می‌تواند در صورت عدم توجه به این بخش، در اقتصاد کشور خودنمایی کند.
مهم‌ترین رخدادهای بازار محصولات پتروشیمی در سالی که گذشت
سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی که باعث کاهش جدی قیمت محصولات پتروشیمی در عرصه بین‌المللی شد.
کاهش ۲۲/ ۶ درصدی حجم معامله پلیمرها در کنار سقوط ۶۹/ ۱۶ درصدی ارزش معاملات به نسبت سال پیش از آن
عقب‌نشینی محسوس حجم تولید در صنایع پایین‌دستی که با تضعیف حجم معاملات قابل پیگیری و رصدکردن
است.
تلاش چند باره وزارت صنعت با محوریت شخص وزیر برای خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا
کاهش نسبی حجم عرضه‌ها مخصوصا برای گریدهای جذاب که به افول حجم معامله پلیمرها در اواسط سال گذشته منجر شد.
کاهش محسوس حجم تولید در صنایع بزرگ پتروشیمی در کنار افزایش موجودی انبارهای آنها
عدم رشد ارزش سهام شرکت‌های بزرگ پتروشیمی مخصوصا تولیدکنندگان پلیمرها به نسبت جریان غالب در بازار سرمایه که نشان‌دهنده شرایط سخت آنان است.
اجرایی شدن برجام و گشایش روزنه‌های گسترده‌ای از امیدواری در حالی که تاثیر چندانی بر روند غالب بازار نداشت.
نوسان قیمت دلار و آغاز روند کاهشی آن پس از اجرایی شدن برجام در شرایطی که ارزش پول‌های ملی رقبای ایران در بازار محصولات نهایی، به شدت تضعیف شده است.
دورنمای مبهم بازارهای صادرات با نوسان قیمت ارز.
تضعیف بازار محصولات پتروشیمی در اقصی نقاط جهان با عدم ثبت رشد اقتصادی مطلوب و همچنین کاهش قیمت‌ها و به ویژه تضعیف تقاضای مواد اولیه و محصولات نهایی
افزایش حجم تولید محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی کشورها مخصوصا چین به‌عنوان یکی از بازارهای مصرف بزرگ مواد اولیه در جهان و تجربه این شرایط در آمریکای شمالی.
ارسال نظر