ظرفیت جهانی سنگ آهن می‌تواند در میان مدت مجددا هم سطح با تقاضا قرار گیرد اما کمبود عرضه تا دو سال آینده همچنان ادامه پیدا خواهد کرد. به گزارش سیمافلز تقاضا برای سنگ آهن همچنان قوی است. تولید جهانی آهن کوره بلند در سال ۲۰۰۵ حدود ۹درصد افزایش یافت و تاکنون در سال ۲۰۰۶ این رقم یک رشد سالانه ۹درصدی دیگر یافته است. تولید آهن احیای مستقیم نیز سیر صعودی دارد، هر چند که قیمت‌های بالای انرژی موجب محدود شدن این رشد در برخی کشورها می‌شود. در نتیجه توسعه تولید فولاد، به‌ویژه در چین، بازار جهانی مبادلات دریایی سنگ‌آهن بین سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ تقریبا ۱۵۰میلیون تن یا ۲۹درصد رشد یافت و طبق گزارش سنگ آهن اخیر آنکتاد (Unctad) به ۶۷۰‌میلیون تن رسید. اکثر تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که این رقم حداقل ۴۰‌میلیون تن افزایش داشته باشد و به ۷۲۰-۷۱۰‌میلیون تن برسد و در سال ۲۰۰۸ به ۸۱۵‌میلیون تن رشد پیدا کند. به‌رغم این افزایش‌ها، بازار جهانی همچنان با کمبود عرضه مواجه بوده است و بنابراین چندان جای تعجب نیست که قیمت‌ها به شدت رشد پیدا کرده‌اند، در هر یک از چهار سال گذشته افزایش داشته و در دو سال اخیر بیش از دو برابر شده‌اند.

اگر سنگ آهن در بورس فلزات لندن معامله می‌شد قیمت آن می‌توانست بازتاب قیمت‌های فلزات غیرآهنی باشد که در رکوردهای بالایی معامله شده‌اند. اما سنگ آهن در هیچ بورس کالایی مبادله نمی‌شود، قیمت آن به شکل بسیار متفاوتی نسبت به فلزات پایه صنعتی مثل آلومینیوم، مس، روی و نیکل، تعیین شده است.

تعیین قیمت

بخش عمده‌ای از محموله‌های سنگ آهن، حداکثر ظرف پانزده سال گذشته، بین شرکت‌های معدنی و فولادسازان بر اساس قراردادهای بلند مدت فروخته می‌شود و قیمت‌ها هر ساله طبق مذاکرات مستقیم بین خریدار و فروشده تعیین می‌شود. قیمت‌های سنگ آهن توافقی بین بزرگ‌ترین معدنکاران و فولادسازان در اروپا و آسیا- دو منطقه واردکننده عمده جهان، باعث ایجاد یک شاخص قیمت می‌شود که دیگر بازارهای جهانی از آن تبعیت خواهند کرد. تا چند سال گذشته این سیستم بسیار مناسب صنعت فولاد بود. این کارخانه‌های نوردی در حد گسترده‌ای در حفظ قیمت‌های سنگ آهن از طریق رقابت با دیگر فولادسازان ظرف چند دهه گذشته موفق عمل کرده‌اند. اما اکنون همه چیز دگرگون شده است. صنعت سنگ‌آهن شاهد موجب گسترده‌ای از ادغام و تحکیم بوده است که بیش از ۷۰درصد از عرضه جهانی این کالا را در دستان فقط سه شرکت معدنی یعنی سی وی آردی برزیل، ریوتینتو و بی اچ پی بیلیتون متمرکز ساخته است که اکثر معادن آنها در استرالیا قرار دارد. به‌دنبال یک چنین تحکیم و انسجامی ‌قدرت قیمت‌گذاری از کارخانه‌های نوردی به معدنکاران محول شده است. در زمانی‌که تقاضا برای سنگ‌آهن به سرعت افزایش پیدا می‌کند، معدنکاران در اعمال افزایش‌های شدید قیمت‌ها موفق عمل کرده‌اند. قیمت‌های قراردادی برای پودر سنگ آهن، که در حد گسترده‌ای تجارت این کالا را شامل می‌شود، در سال ۲۰۰۴ حدود ۱۸‌درصد افزایش یافت ولی این رقم در سال ۲۰۰۵ به شکل حیرت آوری به ۵/۷۱‌درصد رسید و در سال ۲۰۰۶ به ۱۹‌درصد رسید. این قیمت‌ها براساس فوب بندر حمل کشتیرانی است، این بدان معنا است که افزایش‌های شدید هزینه‌های حمل دریایی در چند سال گذشته موجب گردیده تا هزینه نهایی سنگ‌آهن در اروپای‌غربی و آسیای‌شمالی همچنان بالاتر از سایر مناطق باقی بماند. شرکت‌های فولادسازی از این معترضند که بخش عمده‌ای از زنجیره قیمت آهن و فولاد اکنون در دستان عرضه‌کنندگان سنگ‌آهن قرار گرفته است. اما عرضه‌کنندگان سنگ‌آهن مدعی هستند که برای تامین هزینه مالی ظرفیت تولید اضافی که فولادسازان خواستار آن هستند، نیازمند قیمت‌های بالاتر است.

فروشندگان اصلی بزرگتر می‌شوند

بیشتر این افزایش‌های ظرفیتی مربوط به کشورهایی خواهد شد که از مدت‌ها قبل در این صنعت حرف اول را زده‌اند. ظرفیت سنگ آهن استرالیا بیش از دو برابر رشد پیدا خواهد کرد و از ۲۵۵‌میلیون تن در سال ۲۰۰۴ به ۵۳۳‌میلیون تن در سال ۲۰۱۰ خواهد رسید. ریوتینتو و بی اچ پی بخش عمده‌ای از این افزایش را به خود اختصاص خواهند داد.

در حال حاضر حدود دوازده پروژه معدنی کوچک جهت استخراج سنگ‌آهن در استرالیا وجود دارد که اکثر آنها تا سال ۲۰۱۰ از یک ظرفیت تولید کمتر از ۱۰‌میلیون تن در سال برخوردار خواهند شد.

در برزیل شرکت سی وی آردی و گروه‌های وابسته آن در حال حاضر دارای حدود هفت پروژه جدید ظرفیتی در دست اجرا دارند که قرار است بین سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ به بهره‌برداری برسند. این پروژه‌ها شامل افزایش ظرفیت در معدن کاراجاس در شمال برزیل برای رسیدن آن به ۱۰۰‌میلیون تن در سال و نیز یک معدن جدید با ظرفیت ۳۰‌میلیون تن در سال در منطقه بروکوتو در جنوب این کشور می‌شوند.

در نقطه دیگری از برزیل، معدن کاسادوپدرا از شرکت سی اس ان (CSN) قرار است ظرفیت خود را تا سال ۲۰۱۰ از ۱۶‌میلیون تن کنونی به ۴۵‌میلیون تن در سال افزایش دهد. کل تولید سنگ آهن این کشور می‌تواند تا سال ۲۰۱۰ حداقل به ۳۹۰‌میلیون تن در سال برسد که نسبت به سال ۲۰۰۴ یک رشد ۵۱‌درصدی خواهد داشت. اما سی وی آردی هنوز هیچ طرح توسعه‌ای برای بعد از ۲۰۰۸ اعلام نکرده است، بنابراین، این پیش‌بینی می‌تواند کمتر از سطح تخمین باشد.

کمبود عرضه همچنان ادامه خواهد داشت

با وجودی که رشد تولید شمش چدن از آهنگ سریع‌تری نسبت به تولید سنگ‌آهن برخوردار است، احتمالا بازار سنگ آهن در سال آینده نیز همچنان با کمبود مواجه خواهد بود. معادن با تمام قدرت به تولید ادامه خواهند داد، سطوح ذخایر پایین باقی خواهد ماند، و قیمت‌ها می‌تواند مجددا افزایش داشته باشد. یک پیش‌بینی وجود دارد که این افزایش ۵‌درصد خواهد بود ولی می‌تواند بیشتر هم باشد.

اگر رشد سالانه تولید آهن اولیه از سال ۲۰۰۸ به بعد روبه کاهش بگذارد، این پدیده می‌تواند با راه‌اندازی ظرفیت انبوه معدنی جدید همزمان شود. به هرحال، تعداد فروشندگان بزرگ سنگ آهن احتمالا اندک باقی خواهد ماند. این امر می‌تواند کار را برای معدنکاران جهت حفظ جبهه خود در عرضه سنگ‌آهن به فولادسازان و اجتناب از ریسک قیمت آسان نماید. آنها به زمانبندی طرح‌های توسعه‌ای خود با دقت برخورد خواهند کرد و از بروز هرگونه عرضه مازاد در سطح بازار به هنگام آرام‌تر شدن روند رشد تقاضا جلوگیری خواهند کرد. طرح‌های توسعه‌ای معدنی ممکن است همچنین از طریق کمبود نیروی انسانی ماهر و طولانی‌تر شدن مدت زمان تحویل کالا در معاملات قراردادی (لیدتایم) برای تجهیزات معدنی محدودتر شود. شرکت‌های معدنی از این شکایت دارند که هزینه‌های توسعه ظرفیت معدنی و فرآوری جدید، طی دو سال گذشته حداقل ۵۰‌درصد جهش داشته است.