با توجه به موانع قانونی موجود برای فعالیت بورس‌های کالایی، حرکت بر مبنای الگوی غیرمتمرکز، اینگونه بورس‌ها را با موفقیت بیشتری مواجه می‌سازد. خسرو صداقت، مدیرسابق دفتر مطالعات و راه‌اندازی بورس‌ها در ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: در خصوص بورس‌های کالایی، دو نوع الگوی متمرکز و غیرمتمرکز وجود دارد که الگوی اخیر با شرایط فعلی ایران سازگارتر است.

وی در خصوص الگوی متمرکز گفت: بر این مبنا یک شرکت سهامی بورس کالا، با یک مدیرعامل و هیات‌مدیره واحد، تشکیل و در تالارهای مختلف آن به انجام معاملات کالاهای مختلف اقدام می‌شود.

به این ترتیب در برخی تالارهای این بورس به عرضه محصولات کشاورزی (نهاد‌های دامی، کنجاله، سویا، ذرت، پسته، زعفران و غیره)، در تالارهای دیگر آن به معامله فلزات (آهن، فولاد،‌ روی، مس و غیره) و در سایر تالارهای آن نیز به عرضه محصولات و فرآورده‌های نفتی، ساختمانی، انرژی و مواردی از این قبیل اقدام می‌شود.

وی به الگوی غیر متمرکز اشاره کرد و افزود: در الگوی غیر متمرکز نیز بورس‌های مختلف با تبدیل به شرکت‌های سهامی‌عام هر یک به طور جداگانه به عرضه کالاهای مختلف و انجام معاملات لازم در این خصوص می‌پردازند.

صداقت، در تبیین محاسن الگوی متمرکز گفت: این الگو موجبات صرفه‌جویی در هزینه‌ها را فراهم می‌کند و در اعمال مدیریت و نظارت بر بورس کالا نیز قوی‌تر عمل می شود.

وی افزود: مهم‌ترین عیب این سیستم در کشور ما این است که چون محصولات کشاورزی به دلیل موانع قانونی و اعمال برخی سیاست‌ها از سوی دولت، از حجم قابل قبولی برای معاملات برخوردار نیست، لذا با توجه به پایین بودن این میزان معاملات، به تدریج کالاهای کشاورزی از لیست معاملات حذف شوند.

این صاحبنظر حوزه بورس کالا یادآور شد که این اتفاق عملا برخی امیدها را در حوزه کشاورزی کمرنگ خواهد کرد.

وی با اشاره به تفاوت‌های بورس‌های کالایی گفت: این بورس‌ها به لحاظ استانداردها، انبارها، قیمت خود کالا و همچنین نوسانات آنها با هم تفاوت‌هایی دارند به خصوص آنکه محصولات و کالاهای کشاورزی نیز فساد پذیرند.

صداقت به دو نوع نگرش در حوزه بورس‌های کالایی اشاره کرد و افزود: نگاه به بورس‌های کالایی از زاویه بازار کالایی یا بازار مالی، تصمیم گیری در خصوص ادغام یا عدم ادغام را با نتایج متفاوتی مواجه می‌سازد.

وی اضافه کرد: موافقان بحث ادغام عمدتا با نگاه مالی به این بورس‌ها می‌نگرند، به طوری که معتقدند با وجود اوراق مشتقه فرقی بین نوع کالای مورد معامله نخواهد بود. مدیر دفتر سابق مطالعات و راه‌اندازی بورس‌ها در ایران خاطرنشان کرد: ممکن است این بحث در خصوص بورس شیکاگو یا برخی بورس‌های مشابه صحیح باشد ولی فعلا در ایران درست نیست.وی افزود: با این نگاه، نباید فرقی بین سهام گواهی سپرده با یک قرارداد آتی مربوط به مثلا ذرت وجود داشته باشد .

صداقت متذکر شد: تا زمانی که قالب معاملات فیزیکی است، بحث ادغام عملا امکان‌پذیر نیست و در این شرایط حرکت بر مبنای الگوی غیرمتمرکز بیشتر جوابگو خواهد بود. وی با اشاره به قانون ۵۸ بورس‌های کالایی و راه‌های رونق این بورس‌ها گفت: با توجه به موانع قانونی موجود، دولت تاکنون نتوانسته از بورس‌های مذکور حمایت لازم را داشته باشد.

این صاحبنظر حوزه بورس کالا گفت: چنانچه قانون متمم برای خریدهای تضمینی الحاق شود، این حرکت مانند بسیاری از کشورهای جهان در اصلاح بازارهای کالایی نقش بسزایی ایفا خواهد کرد.