شمشیر دولبه اعتباردهی در بورس
گروه بورس- بهاره نوری: متولیان بازار سرمایه همواره طی دو ماه اخیر رفتارهای بازار را طبیعی دانسته و در هر مصاحبه‌ای که انجام دادند، ذات بازار را عامل تغییرات در شاخص اعلام کردند.
طی این مدت مسوولان سازمان برخلاف گفته‌ها به دنبال راهکارهایی بودند که مستقیم یا غیرمستقیم از بازار حمایت کنند، اما سوال اینجا است که آیا در این بین فکری هم به حال سهامداران جزء بازار کرده‌اند یا خیر؟
بازار طی دو ماهه اخیر تقریبا نزول یکدستی را از سر گذراند و روزهای مثبت در آن انگشت‌شمار بود، اما در روزهایی که بازار روند رو به رشدی را تجربه می‌کرد نیز در پایان هر ماه با افزایش عرضه روبه‌رو می‌شد که سهامداران جزء بیشتر این عرضه‌ها را به تسویه حساب اعتباری‌های بازار ربط می‌دادند. در این بین سرمایه‌گذارانی که سرمایه اندکی دارند، نمی‌توانند این اعتبارات را دریافت کنند، چراکه همواره از رانت‌های اطلاعاتی و کسب سودهای آنچنانی دور هستند و تنها در عرضه‌های سنگین که منجر به منفی شدن سهامشان می‌شد شریک مشتریان اعتباری کارگزاری‌ها بودند.
هرچند هفته گذشته هیات مدیره سازمان اصلاح دستورالعمل معاملات اعتباری را در دستور کار خود قرار داد تا در چارچوب مصوبه جدید برخی از مشتریان کارگزاری‌ها بتوانند، اعتباری بیشتر از قبل دریافت کنند، بلکه با این تصمیم حجم معاملات و عمق بازار بیشتر شود و بورس روند روبه رشدی را در پیش گیرد، اما این تصمیم تنها برای سهامدارانی که توانایی دریافت این اعتبارات را دارند بسیار مناسب است. اما سوال اینجاست که سازمان برای دور کردن سهامداران جزء از نگرانی ناشی از عرضه‌های پایان ماه نیز تدبیری اندیشیده است یا خیر؟
معایب و محاسن افزایش
سقف اعتبارات
این طرح در حالت کلی طرح مناسب و کارآیی است، به شرطی که با تبعیض همراه نباشد.
بهروز شهدایی، کارشناس بازار سرمایه در ادامه مطلب فوق گفت: این تبعیض زمانی خودنمایی می‌کند که هدف جذب آحاد مردم برای منتفع شدن از محاسن بازار سرمایه نباشد، بلکه هدف جذب سهامداران و سرمایه‌داران بزرگ است. البته درخصوص این تبعیض سازمان باید پاسخگو باشد.»
وی همچنین افزود: وضعیتی که بازار این روزها از سر گذراند، نشان داد که خیری از سهامداران حقوقی به بازار در شرایط بحران نخواهد رسید و آنچه طی این دوره ریزش بازار خودنمایی کرد فشار فروش حقوقی‌ها به جای حمایت از بازار بود.
این کارشناس بازار سرمایه اعتباردهی در بازار را به شمشیر دو لبه تشبیه و اظهار کرد: «این کار نیاز به تخصص بالایی دارد؛ چراکه همان قدر که ممکن است یک سهامدار از آن منتفع شود و کسب سود کند می‌تواند با یک تصمیم اشتباه در معامله، سرمایه و دارایی سهامدار را به باد دهد.
شهدایی ابراز امیدواری کرد که این سیاست در بازار پایدار باشد و سازوکار مناسبی برای استفاده کلیه سهامداران اعم از حقیقی یا حقوقی از این اعتبارات در نظر گرفته شود، در غیر این صورت این سهامدار حقیقی است که ابتدای هر ماه با هجمه خرید در بازار روبه‌رو می‌شود و به امید کسب سود به صف‌های خرید می‌پیوندد و در نهایت روزی سهم به او می‌رسد که صف‌های خرید برای تامین مالی اعتباری‌ها به صف فروش تبدیل می‌شود.
بار روانی تسویه حساب اعتباری‌ها بیشتر از حد است
فواد فتح‌اللهی از کارشناسان بازار سرمایه، افزایش سقف اعتبارات دریافتی توسط سهامداران را به نفع بازار دانست و گفت: «افزایش سقف اعتبارات می‌تواند به بازار کمک کند، اما در صورتی که سرمایه‌گذار الزام به تسویه در آخر ماه نداشته باشد، زیرا اگر قرار به تسویه در پایان هر ماه باشد سهامدار این اعتبارات را نمی‌تواند در راستای اهداف بلندمدت خود استفاده کند و مجبور به سفته‌بازی است. برخی از کارگزاری‌ها برای سهامداران اعتباری خود شرایطی را تعریف کرده‌اند که اگر تا پیش از پایان ماه حساب خود را تسویه کنند از پرداخت کارمزد معاف و در غیر این صورت باید کارمزد اعتباری را براساس نرخ سود بانکی
بپردازند.
وی در ادامه افزود: بحث اعتبارات با سقف پایین مختص زمانی بود که این طرح برای بازار تازگی داشت و هنوز ابعاد این طرح برای بازار مشخص نبود و کارگزاران نیز در مراحل ابتدایی یادگیری فعالیت در این حوزه بودند، اما امروز پس از گذشت زمان می‌توانیم از این طرح استفاده بهینه کنیم و اجازه دهیم، رونق گذشته به بازار برگردد.»
این کارشناس بازار سرمایه درخصوص بحث عرضه‌های سنگین در پایان ماه برای تسویه اعتبارات اظهار کرد: بار منفی این تسویه در بازار شاید به چند روز نرسد، اما آثار روانی این طرح در بازار زیاد است و هرچه به پایان ماه نزدیک می‌شویم این اثر بیشتر نمود پیدا می‌کند. باید در این خصوص فکری کرد و می‌توان گفت راه‌حل این مساله نیز تغییر در دستورالعمل است که اجازه عدم تسویه در پایان ماه را به کارگزار و سهامدار بدهد.
فتح‌اللهی معتقد است باید به این اعتبارات مانند وام بانکی یا خط ذخیره اعتباری نگاه شود که سرمایه‌گذار بلندمدت بتواند روی این پول برنامه‌ریزی کند. اگر زمان تسویه اعتبارات طولانی‌تر شود؛ به عنوان مثال سه ماهه حتی سالانه اثر روانی منفی آن کمرنگ و آثار مثبت آن در بازار بیشتر دیده می‌شود.
با افزایش اعتبارات صف‌های فروش جمع شد
سقف اعتبارات برای حل مشکلات فعلی بازار سرمایه افزایش داده شد.
محمدابراهیم قربانی فرید، مدیرعامل کارگزاری سهام پژوهان شایان، با بیان مطلب فوق گفت: مدیریت بازار با هماهنگی شورای بورس برای رونق بازار این طرح را اجرا کرد. دلیل آن این است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری سرمایه بیشتری برای خرید در اختیار داشته باشند و روند معاملات در بازار سرعت و حجم بیشتری به خود گیرد.
وی در ادامه افزود: به نظر می‌رسد اساسی‌ترین هدف این طرح جمع‌آوری صف‌های فروش در بازار توسط حقوقی‌ها است، زیرا بسیاری از حقیقی‌ها در صف‌های فروش به امید فروش سهام و آزاد شدن نقدینگی خود نشسته‌اند.
این کارگزار بورس عنوان کرد: در چند روزی که از تغییر در این دستورالعمل می‌گذرد، تحرکاتی از سوی حقوقی‌ها انجام شده که نشان از استقبال بازار از این طرح دارد، در عین حال برخی حقیقی‌ها نیز در پی افزایش حجم معاملات به امید بازگشت رونق به بازار، خرید سهام را از سر گرفته‌اند.