عوامل موثر بر قیمت و بازدهی هر سهم را می‏توان به دو گروه تجزیه کرد؛ گروه نخست مرتبط با تاثیری است که هر سهم از عوامل کلی اقتصاد می‏پذیرد و گروه دوم وابسته به متغیرهایی است که تنها به خود همان سهم مربوط می‌باشد. متغیرهای اقتصادی مختلفی را می‏توان به عنوان عامل تاثیرگذار روی بازده سهام در نظر گرفت اما اگر بخواهیم یک متغیر را به عنوان تاثیرگذارترین متغیر انتخاب کنیم بهترین انتخاب شاخص بازار سرمایه است. برای سادگی، تمام عوامل انحصاری که تنها بر یک سهم موثر هستند را نیز در یک عامل خلاصه می‏کنیم. به این ترتیب می‏توان مدل معروف به مدل بازار را ساخت. مطابق این مدل، بازده هر سهم از دو عامل تشکیل می‌شود که یک جزء آن ناشی از بازار است که ضریب تاثیر پذیری سهم از بازار را بتا می‌نامند؛ جزء دیگر بازده هر سهم مربوط به خود سهم است که آلفا نامیده می‌شود. به بیان آماری،این مدل از رگرسیون بازده هر سهم بر شاخص بازار، حاصل می‌شود که عرض از مبدأ رگرسیون آلفا و شیب رگرسیون نیز همان ضریب بتا است.

به عنوان مثال اگر متوسط بازده سهمی ۱۵‌درصد، بتای آن ۵/۰ و بازده بورس ۲۰‌درصد باشد، ۱۰‌درصد= ۵/۰×۲۰‌درصد از بازده آن متاثر از بازار و آلفای آن برابر ۵‌درصد بوده است یعنی به طور متوسط، ۵‌درصد از بازده آن سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و ۱۰‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده ‌است. در این مدل از داده‌های تاریخی جهت محاسبه آلفا و بتا استفاده شده و بدیهی است ممکن است اتفاقات آتی متفاوت از روند گذشته سهم باشد.

مطابق محاسبات این مدل، در طول سه سال گذشته، میانگین بازده سالانه فرآوری مواد معدنی۲۵‌-درصد، بتای آن ۱۸/۰- و میانگین بازده سالیانه بورس در این مدت ۵/۱۵‌درصد بوده است. بنابراین حدود ۳‌درصد- (که از ضرب ۵/۱۵‌درصد و ۱۸/۰- به‏دست می‌آید) از بازده این شرکت متاثر از بازار و آلفای آن برابر ۲۲-درصد بوده است؛ یعنی به طور متوسط، ۲۲-‌درصد از بازده این سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و ۳-‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده ‌است.

*شرکت ساوآفرین

تحلیل فوق بیانگر دیدگاه نگارنده است و چاپ آن به منزله تایید روزنامه دنیای اقتصاد نیست.