عوامل موثر بر قیمت و بازدهی هر سهم را می‏توان به دو‌گروه تجزیه کرد؛ ‌گروه نخست مرتبط با تاثیری است که هر سهم از عوامل کلی اقتصاد می‏پذیرد و‌گروه دوم وابسته به متغیرهایی است که تنها به خود همان سهم مربوط است.

متغیرهای اقتصادی مختلفی را می‏توان به عنوان عامل تاثیرگذار روی بازده سهام در نظر‌گرفت، اما اگر بخواهیم یک متغیر را به عنوان تاثیرگذارترین متغیر انتخاب کنیم بهترین انتخاب شاخص بازار سرمایه است. برای سادگی، تمام عوامل انحصاری که تنها بر یک سهم موثر هستند را نیز در یک عامل خلاصه می‏کنیم.
به این ترتیب می‏توان مدل معروف به مدل بازار را ساخت. مطابق این مدل، بازده هر سهم از دو عامل تشکیل می‌شود که یک جزء آن ناشی از بازار است که ضریب تاثیر‌پذیری سهم از بازار را بتا می‌نامند؛ جزء دیگر بازده هر سهم مربوط به خود سهم است که آلفا نامیده می‌شود. به بیان آماری، این مدل از رگرسیون بازده هر سهم بر شاخص بازار، حاصل می‌شود که عرض از مبدا رگرسیون آلفا و شیب رگرسیون نیز همان ضریب بتا است.به عنوان مثال اگر متوسط بازده سهمی 15‌درصد، بتای آن 5/0 و بازده بورس 20‌درصد باشد، 10‌درصد= 5/0×20‌درصد از بازده آن متاثر از بازار و آلفای آن برابر 5‌درصد بوده است یعنی به طور متوسط، 5‌درصد از بازده آن سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و 10‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده ‌است.
در این مدل از داده‌های تاریخی جهت محاسبه آلفا و بتا استفاده شده و بدیهی است ممکن است اتفاقات آتی متفاوت از روند گذشته سهم باشد. مطابق محاسبات این مدل، در طول سه سال گذشته، میانگین بازده سالانه آن ۴۶‌درصد، بتای آن ۵۶/۰ و میانگین بازده سالانه بورس در این مدت ۱۳‌درصد بوده است. بنابراین حدود ۳/۷‌درصد (که از ضرب ۱۳‌درصد و ۵۶/۰ به‏دست می‌‌آید) از بازده این شرکت متاثر از بازار و آلفای آن برابر ۷/۳۸‌درصد بوده است؛ یعنی به طور متوسط، ۷/۳۸‌درصد از بازده این سهم مستقل از وضع کلی بازار و مختص خود شرکت و ۳/۷‌درصد از بازدهی متاثر از وضع کلی بازار بوده‌ است.
*شرکت ساوآفرین
تحلیل فوق بیانگر دیدگاه نگارنده است و چاپ آن به منزله تایید روزنامه دنیای اقتصاد نیست.