محسن ایلچی
وقـــتی قـــدم بــه ســـاختمان شــرکت بــورس یونان HELLENIC EXCHANGES GROUP می‌گذارید، غیر از چند نوار «بنر» و تلویزیون که به طور زنده تغییرات قیمت و اخبار سهام «بلومبرگ» در یک بازار ۱۸۱میلیارد یورویی را نشان می‌دهد، از هیچ سهامدار یا معامله‌گری خبری نیست.

نزدیک به 20سال است که سیستم معاملات بورس یونان الکترونیکی شده است و دیگر هیچ سهامداری از پشت شیشه‌های بلند، صورت خود را به تالار شیشه‌ای نمی‌چسباند و به نمادها زول نمی‌زند.

«هرمس» ؛ فرزند «زئوس»


سابقه خرید و فروش سهام در بورس یونان به 131سال قبل (1876) بازمی‌گردد. (90سال پیش از راه‌اندازی بورس در ایران) از روزی که این بازار فعالیت خود را آغاز کرد، از میان 12خدای یونانی، «هرمس» HERMES این خدای بزرگ یا مظهر حمایت از فعالیت‌های تجاری، پیام‌آور بزرگ، حامی مسافران و ... بود که به عنوان نماد «بورس یونان» از این بازار حمایت کرد. سر هرمس (فرزند زئوس) در نشانه و نماد بورس یونان (ATHEX) قرار دارد.
۵عصر طلایی
با این نشانه، 131سال قبل بورس یونان پایه‌گذاری شد. بسیاری از مقررات این بورس از قانون تجارت فرانسه به عاریت گرفته شد، (همانند ایران) از روز تاسیس تا به امروز، بورس آتن پنج‌عصر یا دوره سهم را پشت سر گذاشته است که در هر یک از این اعصار، تحولات عمیق در بازار سهام شکل گرفته است. دوره اول همان طوری که عنوان شد از سال 1876 آغاز می‌شود که به آغاز فعالیت این بازار بازمی‌گردد. در این دوره به طور سنتی برگه سهام عادی با حضور فیزیکی سهامداران رد و بدل می‌شد.

بورس یونان -۱۹۷۹


دوره دوم به سال 1988 تا 1994 بازمی‌گردد. در این دوره مقامات بورس آتن به فکر مدرن‌سازی و تنظیم مقررات افتاده و قدم‌های جدی را به سوی استفاده از فناوری و راه‌اندازی سیستم معاملات الکترونیکی برمی‌دارند. دوره سوم به سال‌های 1995 تا 1999 مربوط می‌شود که این سال‌ها را باید عصر خصوصی‌سازی در اقتصاد بورس یونان همچنین و استفاده از ابزارهای مشتقه در جریان معاملات بورس یونان نامید. همچنین عصر چهارم در بورس یونان از مقطعی آغاز شد که تاریخ سال 2000 تا 2003 را نشان می‌داد. در این دوره بورس‌های متعدد کشور آتن در یکدیگر ادغام شد و در یک فرآیند شرکتی شدن، سهام شرکت بورس یونان به بازار عرضه شد (IPO). به بیان ساده بورس آتن با 131سال سابقه، فقط 6سال قبل از ایران فرآیند شرکتی شدن را تجربه کرد. به بیان ساده‌تر، در دوره چهارم حیات بورس یونان بزرگ‌ترین ادغام‌ها در بورس یونان (2000 تا 2003) شکل پیدا کرد و اما عصر طلایی پنجم به تحولات سال‌های 2003 تا 2007 بازمی‌گردد.
در این دوره که هم‌اینک نیز بورس یونان در آن قرار دارد، مقامات ارشد بازار در پی تجربه ساختار بازار، انطباق با مقررات بورس‌های اروپایی (یونی‌فرم شدن بازار با مقررات اتحادیه اروپا) و گسترش بازار به سوی خارج از مرزهای این کشور هستند.
بزرگ‌ترین رویداد بورس یونان در قرن 21
درست دو سال قبل از اینکه مقامات اقتصادی یونان واحد پول ملی «دراخما» (یکم ژانویه ۲۰۰۲) را کنار بگذارند و دوازدهمین عضو منطقه یورو، واحد پولی اروپا را به عنوان پول رایج کشور به جریان بیاندازد، آنها به این نتیجه رسیده‌اند که باید تحولات ساختاری را طی دو سال در بازار سهام کشور انجام دهند.

«هلکس» ؛ شرکت بورس یونان

از این رو مهم‌ترین رویدادی که در این بازار از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ طی یک فرآیند سه چهار ساله انجام شد، ادغام تدریجی شرکت‌های مختلف در یک گروه هلدینگ کمپانی به عنوان HELLENIC EXCHANGES GROUP بود. این شرکت هم‌اکنون به صورت سهامی عام است. شرکت مادری است که ۱- شرکت بورس آتن (سهامی عام)؛ این شرکت پس از ادغام بورس اوراق‌بهادار آتن و بورس مشتقه آتن به وجود آمد و ماموریت عملیات بازارهای اوراق‌بهادار و مشتقه یونان، اطلاع‌رسانی و خدمات تکنولوژی اطلاعات را بر عهده دارد.
2 - شرکت مرکز اوراق‌بهادار سالونیکا (سالونیکا دومین شهر بزرگ یونان است که در شمال آن کشور قرار دارد.) 3-شرکت سپرده‌گذاری اوراق بهادار (سهامی عام): مسوولیت امور تسویه پایاپای، خدمات، ثبت و انتشار را بر عهده دارد. 4- اتاق پایاپای بورس (سهامی عام): (امور پایاپای ابزار مشتقه و مدیریت ریسک را بر عهده دارد) تشکیل می‌شود.
اما ادغام تمام این شرکت‌ها در «هلکس» در چند مرحله صورت گرفت.
عرضه اولیه شرکت بورس یونان در ژوئن 2000انجام شد. در عرضه اولیه شرکتی شدن، به ترتیب سهم دولت از این شرکت 7/47درصد، سهم موسسات اعتباری 9/28درصد، سهم سرمایه‌گذاران نهادی 8/11درصد، شرکت حاضر در بورس یونان 1/6درصد، کارکنان بورس یونان 6/0درصد، شرکت‌های کارگزاری 8/4درصد و ... بود.
اما ساختار امروز مالکان یا سهامداران بورس یونان بسیار با ساختار مالکیتی عرضه اولیه متفاوت است.
بر اساس آخرین آماری که در اختیار هیات ایرانی بازدیدکننده از بورس یونان قرار گرفت، امروز 7/61درصد از سهامداران شرکت بورس یونان، سرمایه‌گذاران خارجی هستند. 8/18درصد در اختیار بانک‌ها، 6/9درصد در اختیار شرکت‌های داخلی و 7/5درصد در اختیار سرمایه‌گذاران خصوصی است.
حال سهم شرکت بورس آتن یکی از سهم‌های پرطرفدار بازار سهام است.
اگر چه سود نقدی سهم در بورس‌های اروپایی بالا نیست (متوسط P/E در بازار آتن حدود 17 است، متوسط P/E موزون در بورس تهران حدود 3/5 است) اما سود سرمایه (CAPITAL GAIN) بازده مطلوبی را برای سهامداران شرکت هلکس داشته است.
در مجموع سود تقسیمی شرکت در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷ به ترتیب ۱۴، ۱۸ و ۳۵میلیون یورو بوده است.
این درحالی است که به دلیل رشد فزاینده سود شرکت، طی همین سال‌ها شرکت بورس یونان 144، 88 و 35میلیون یورو سود فوق‌العاده (Special dividend) پرداخت کرده است. طی روزهایی که ما در بورس حضور داشتیم، قیمت هر سهم شرکت بورس یونان حدود 23یورو بود.
همچنین نقدشوندگی سهام شرکت بورس یونان طی سه سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ به ترتیب ۸۹، ۱۱۷ و ۱۰۴درصد بوده است.
از گردش بالای این سهم نیز نباید غفلت کرد. نسبت ارزش معاملات سهم این شرکت به ارزش بازار آن طی سه سال اخیر 76، 109 و 86درصد بوده است. افزون بر این، سهام شناور این شرکت هلدینگ حدود 80درصد است و 26/70میلیون سهم این شرکت سهام ممتاز است. جدای از این، طی سال‌های 2004 تا 2007 گردش روزانه هلکس به ترتیب 243‌، 249، 329 و 299هزار سهم ثبت شده است.
همه این آمارها مربوط به شرکت بورس یونان است که مسوولیت عملیات اجرایی بازارهای سهام را برعهده دارد. اما آمارهای بازار سهام یونان چیست؟ در شماره بعد وضعیت بازار سرمایه یونان تشریح می‌شود.