پژمان شعبان‌پور *

مقایسه ارزش دلاری بازار سرمایه ایران قبل و پس از نوسانات قیمت ارز در یکسال اخیر، مدتی است که میان سرمایه‌گذاران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد نبود قیمت تعادلی ارز در هر دو زمان، اعتبار این قیاس را با چالش مواجه می‌کند و اعلام هر‌گونه مبلغ دلاری در خصوص ارزش بازار سرمایه ایران با ابهام مواجه است؛ به عبارت دیگر در دوران قبل و پس از نوسانات ارزی، قیمت ارز تنها به دلایل صرفا اقتصادی تعیین نشده و ملاحظات دیگری نیز در این زمینه دخیل بوده‌اند. اما اگر فرض کنیم که قیمت ارز پیش از نوسانات ارزی از منظر اقتصادی مورد قبول بوده و ارزش بازار سرمایه مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار باشد، افزایش ارزش بازار سرمایه به استناد افزایش نرخ ارز، نمی‌تواند به طور کامل مورد قبول واقع شود. می‌دانیم که ارزش بازار سرمایه هر کشوری برابر با مجموع ارزش بازاری شرکت‌های موجود در آن بازار و ارزش بازار هر شرکت نیز برابر با ارزش فعلی جریانات نقد آتی آن شرکت است. زمانی که نرخ ارز افزایش می‌یابد برای شرکت‌های صادر‌کننده، ایجاد درآمد و برای شرکت‌هایی که به واردات از خارج از کشور مبادرت می‌ورزند، ایجاد هزینه می‌کند. بنابراین ارزش شرکت‌های صادر‌کننده افزایش و شرکت‌های وارد‌کننده، به تبع افزایش هزینه‌ها و احتمالا عدم انتقال کامل این افزایش هزینه به مصرف کنندگان نهایی، کاهش می‌یابد. سپس برآیند این تغییرات، سبب افزایش یا کاهش ارزش بازار سرمایه می‌شود که برای بازار سرمایه ایران که سهم شرکت‌های صادر‌کننده حاضر در آن در ارزش بازار بیشتر است، احتمالا افزایش ارزش خواهد بود، اما نه به میزان رشد قیمت ارز. در‌خصوص مقایسه ارزش جایگزینی شرکت‌ها در این دو دوره نیز، یادآور می‌شود، در این امر که ارزش جایگزینی شرکت‌های موجود در بازار سرمایه به تبع افزایش نرخ ارز افزایش یافته است، تردیدی نیست اما باید به این مساله توجه داشت که افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌هایی قابل اعتناست که عملیات تجاری شان به خودی خود از سودآوری اقتصادی برخوردار است و شرکت‌هایی که از عملیات تجاری سود آور اقتصادی بهره مند نباشند از قابلیت جایگزینی مجدد برخوردار نخواهند بود.

*کارشناس بازار سرمایه