امین ناطقی راد - محسن عباسی *
مس و آلیاژ‌‌های آن در صنایع متعدد مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرد. اما مهم ترین مورد مصرف مس در صنایع برق و الکترونیک (حدود ۵۵ درصد) است.

استفاده از مس و آلیاژ های آن در صنایع مکانیکی،. صنایع دارویی، کانه آرایی، رنگ سازی، صنعت پوست و چرم وکاغذ‌‌سازی قابل توجه است. اهم مصارف این فلز به صورت‌‌ جدول شماره (1) است.
فروش محصولات مختلف مس در سال ۲۰۰۸
همانطور که از نمودار شماره (1) مشخص است، کاتد با 73درصد، بالاترین فروش را در میان محصولات مس دارا است.
جایگزین‌‌ها:
1.در زمینه صنایع برقی به استثنا ارتباطات، رقیب عمده مس آلومینیوم است.
۲. در صنایع ارتباطات تکنولوژی مایکروویو و فیبرهای نوری در حال جایگزین شدن به جای فلز مس است.
3. در صنایع ساختمانی پلاستیک به صورت‌‌ عام جایگزین اصلی مس است.
۴. در مصارف متفرقه، آلومینیوم، فولاد ضد زنگ و تیتانیوم جایگزین‌های اصلی مس هستند. ضمن آنکه در این زمینه اصولا مقدار جایگزینی معنی‌دار نیست.
میزان ذخایر مس در(LME) بین سال‌‌های 2007-1997
همانطور که نمودار شماره (۲) نشان می‌‌‌دهد، میزان ذخایر مس(بر طبق تعداد روز)، در بین سال‌‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷ با نوساناتی روبه رو بوده است. اما نکته قابل توجه این است که این روند از سال ۲۰۰۲ تا سال ۲۰۰۵ روندی کاهشی داشته و از این سال (۲۰۰۵) تا سال ۲۰۰۷ دوباره روند صعودی پیش گرفته است.
قیمت مس بین سال‌‌های 2007-1997
(ارتباط مستقیم با میزان ذخایر)
نکته حائز اهمیت با توجه به دو نمودار (2) و (8) این است که میزان ذخایر مس ارتباط تنگاتنگی با قیمت این فلز داشته‌اند؛ لذا برای پیش‌‌بینی دقیق قیمت‌‌ها لازم است پیش‌‌بینی درستی از میزان عرضه و تقاضای آینده این فلز داشته باشیم.
از این رو در ادامه گزارش به روند تولید و مصرف مس در سالیان آتی خواهیم پرداخت. (نکته بسیار مهم در مورد فلز مس این است که مجموع تولید این فلز در سال ۲۰۰۸ ، ۲۲‌‌میلیون تن بوده است و با توجه به اینکه تولید کنندگان عمده این فلز مانند کشور شیلی شرایط ناآرامی‌‌ ‌در صحنه اجتماعی دارند مانند اعتصابات در معادن، از این رو کوچکترین حادثه‌‌ای می‌‌‌تواند بازار این فلز را تحت تاثیر قرار دهد. میزان تولیدات معدنی،محصولات تصفیه شده و مصرف مس طی سال ۲۰۰۸ و پیش‌‌بینی سال‌‌های ۲۰۱۰-۲۰۰۹ در مناطق مختلف جهان(منبع:موسسه مطالعات بین المللی مس)
رشد سرانه مصرف مس در کشورهای مختلف تا سال 2010
همانطور که مشاهده می‌‌‌شود، هند، چین و اتحادیه اروپا با بیشترین درصد رشد مصرف، اصلی ترین بازار مصرف مس در آینده را خواهند داشت. همچنین قاره آسیا با بیش از ۱۰‌‌میلیون تن مصرف در سال ۲۰۱۰ ، حدودا ۴۵درصد مصرف جهانی فلز مس را به خود اختصاص خواهد داد. (نمودار شماره ۳)
منبع : سایت شرکت Hindalco
متوسط رشد مصرف جهانی مس بین سال‌‌های ۲۰۲۰-۲۰۰۳
همانطور که مشاهده می‌‌‌شود مصرف جهانی مس در سال 2008 به پایین ترین نرخ رشد خود از سال 2003 رسیده است که این مساله کاهش سطح قیمت‌‌ها را به خوبی توجیه می‌‌‌کند؛ اما از نیمه سال 2009 مجددا این آهنگ رشد، کمی‌‌‌شتاب بهتری خواهد گرفت و تا سال 2020 مصرف جهانی مس با نرخ 3.42درصد رشد خواهد کرد. (نمودار شماره (4). (منبع : IMF )
پیش‌‌بینی رشد مصرف چین تا سال ۲۰۱۵
جداول فوق، مربوط به آخرین پیش‌‌بینی‌‌هایی است که از سوی سه نهاد معتبر بین المللی در خصوص آینده فلز مس و جهت گیری قیمتی آن صورت‌‌ گرفته است. همانطور که از جدول شماره(3) و نمودار شماره (6) به خوبی قابل مشاهده است؛ هر سه موسسه نظر مشابهی در خصوص روند رو به رشد قیمت این فلز در دو سال آینده دارند و این مساله به روشنی نشان می‌‌‌دهد که قیمت این فلز حتی در شرایط بحرانی از حدود 3000 دلار/ تن پایین تر نخواهد رفت.(زیرا برای تولید کنندگان مطرح بین المللی نیز فروش در ارقامی‌‌‌پایین تر از این عدد توجیه پذیر نخواهد بود.) (نمودار شماره 5)
همانطور که از جدول شماره (۴) و نمودار مشخص است، شرکت ملی صنایع مس ایران از حیث داشتن ذخایر معدنی در جایگاه دهم در میان تولید کنندگان مس دنیا قرار دارد.
همانطور که در جدول شماره (5) مشاهده می‌‌‌شود در کشورهای خاور میانه و حوزه خلیج فارس تنها ایران و عمان دارای معدن مس فعال بوده و ظرفیت تولید کشور عمان هم قابل توجه نیست، از این رو با در نظر گرفتن کرایه حمل و عدم توجیه خرید از مناطق دور دست، ظرفیت صادرات محصولات شرکت ملی مس ایران به این کشورها وجود دارد.
*این آمار مربوط به سال ۲۰۰۶ است و معدن مس سونگون در آن لحاظ نشده است.
منبع : سایت USGS
معادن مس در افغانستان (از عوامل تاثیر گذار مهم در آینده صنعت مس در جهان)
نکته مهمی‌‌‌که توجه به آن ضروری است، وجود معدن مس آیناک در افغانستان است. این معدن بزرگترین معدن مس افغانستان و دومین معدن بزرگ جهان است، که در صورت‌‌ راه اندازی، افغانستان را در ردیف 15 کشور نخست تولید کننده مس دنیا قرار می‌‌‌دهد.
محل این معدن واقع در ۱۵ کیلومتری جنوب شرق کابل است و هم اکنون یک شرکت چینی با هزینه ۳‌‌میلیارد دلار استخراج آنرا بر عهده گرفته است.
البته به دلیل مشکلات امنیتی و عدم تجربه دولت افغانستان در کار کردن با شرکت‌‌های بزرگ بین المللی، احتمال موفقیت در کوتاه مدت، کم است.
ذخایر مهم معدنی مس در آسیا :
طبق قانون مصوب سال 2004، حقوق و عوارض دولتی معادن در کشور پرو 3-1 درصد فروش خالص است. در کشور شیلی حقوق دولتی از معادن دریافت نمی‌‌‌شود، اما شرکت Codelco از این مساله مستثنا است و از این شرکت حقوق دولتی ویژه دریافت می‌‌‌شود.
(نمودار شماره ۷)
همانطور که از جدول شماره(6) مشخص است، حقوق و عوارض دولتی شرکت ملی مس با تفاوت معنی داری از رقبا کمتر است؛ که همین مساله مزیت رقابتی مناسبی به این شرکت می‌‌‌بخشد. (جدول شماره 7)
فرض آزاد سازی قیمت انرژی
نکات قابل توجه:
شرکت codelco با تولید ۱,۶۶۵,۰۰۰ تن مس در سال ۲۰۰۷ ، بیشترین تولید مس را در میان بیش از یکصد شرکت معدنی تولید کننده مس به خود اختصاص داد.
طبق یادداشت‌های صورت‌‌های مالی شرکت، هزینه‌‌های تولید محصولات شرکت در 3 ماهه اول 2008 نسبت به سه ماهه اول 2007 ، 1.7 برابر شده است.
نکته مهم و قابل توجه این است که در سال ۲۰۰۷ هزینه کل تولید شرکت به ازای هر تن محصول، برابر ۳,۱۳۷ دلار بوده است که از این مقدار ۱,۹۱۱ دلار آن مربوط به هزینه مستقیم تولید هر تن کاتد بوده است و ۱,۲۲۶ دلار/تن مربوط به تولید هر تن کنسانتره بوده است.
شرکت Southern Copper با تولید 1,496,000تن مس در سال 2007 ، رتبه سوم را در میان تولید کنندگان مس به خود اختصاص داده است.
نتیجه گیری
همانطور که مشاهده می‌‌‌شود، شرکت ملی مس به رغم بالاتر بودن قابل توجه هزینه تولید هر واحد از محصولات خود، به دلیل کم بودن مالیات پرداختنی و عوارض دولتی توانسته است حاشیه سود بالاتری نسبت به دو شرکت دیگر به دست آورد و در غیر این صورت‌‌ توان رقابت با دو شرکت فوق را پیدا نمی‌‌‌کرد. با توجه به جدول فوق، شرکت ملی مس حتی با آزاد سازی قیمت انرژی نیز توان رقابت مناسبی با رقبا خواهد داشت.
*کارشناسان سرمایه‌‌گذاری شرکت سرمایه‌‌گذاری سپه