شروین شهریاری

پرسش از آقای سیاوش کدکنی از طریق پست الکترونیک: با توجه به افت شدید قیمت سهام و افزایش تحرکات در بازار آیا می‌‌‌توان به ایجاد رونق در بورس امیدوار بود؟ از جمله مفاهیم کلیدی در علم اقتصاد می‌توان به مفهوم «عرضه و تقاضا» اشاره کرد که عامل اصلی در تعیین قیمت کالا و خدمات به شمار می‌رود.

تعیین قیمت سهام نیز با همین مکانیسم شکل می‌گیرد؛ در حقیقت تاثیر عوامل اقتصادی (نظیر چشم‌انداز صنعت، انتظارات سهامداران و...) بر قیمت سهام نهایتا در روند عرضه و تقاضا انعکاس می‌یابند. نوسانات شاخص قیمت بورس تهران در چند سال اخیر نشان می‌‌‌دهد که بازار سرمایه هیچ گونه بازده قیمتی را به طور میانگین نصیب سرمایه‌گذاران خود نکرده است.

تعبیر دیگر این مساله این است که نقدینگی جدید (تقاضا) به میزان مناسبی به بازار تزریق نشده و همین مساله زمینه رکود نسبتا بلند مدت در بازار سرمایه را فراهم آورده است.

در حال حاضر بورس تهران پس از طی دو ماه روند پرشتاب بازدهی منفی، نشانه‌هایی از افزایش تقاضا و حجم معاملات را در برخی گروه‌های سهام به نمایش گذاشته است. به عنوان یک اصل کلی باید توجه داشت روند افزایش تقاضا در بازارهای سهام تنها زمانی پایدار خواهد بود که با پشتوانه بهبود شرایط اقتصادی شرکت‌ها توام شود، بنابراین به منظور تحلیل وضعیت مزبور و گمانه زنی در خصوص احتمال پایداری تحولات کنونی باید به بررسی وضعیت اقتصادی شرکت‌ها بپردازیم.

از منظر تحلیل بنیادی، افق آینده وضعیت شرکت‌ها به طور عام کماکان روشن ارزیابی نمی‌‌‌شود.

تداوم قیمت‌های کنونی نفت در بازار جهانی موجب کاهش مصارف عمرانی در بودجه سال آتی می‌‌‌شود و دولت به عنوان بزرگ‌ترین کارفرمای کشور در موقعیت سیاست‌‌های انقباضی و کاهش هزینه‌ها قرار می‌‌‌گیرد. این رویه به معنای کاهش رشد اقتصادی خواهد بود که تلفیق آن با سیاست‌‌های انقباضی بانک مرکزی ( که منجر به توقف رشد نقدینگی از یک سو و جذب وسیع نقدینگی سرگردان از سوی دیگر با افزایش نرخ سود سپرده‌ها شده است) احتمال بروز نشانه‌های رکود اقتصادی در کشور را افزایش می‌‌‌دهد.

در این میان، بنگاه‌‌‌های اقتصادی که تولید کننده کالا و خدمات هستند از تبعات جو رکود متاثر خواهند شد‌. ترکیب این شرایط با عدم وضع سیاست‌‌های تعرفه‌ای که باعث تقویت موقعیت واردات کالا‌‌های ارزان و خطر دامپینگ شده است‌، تولید داخلی را در شرایط رکود تهدید می‌‌‌کند. این در حالی است که رکود اقتصادی جهان منجر به کاهش بی سابقه قیمت مواد خام شده و این مساله فشار فزاینده ای را بر شرکت‌های بزرگ بورس تهران که عمدتا تولید کننده مواد خام هستند، وارد ساخته است.

از سوی دیگر اجرای طرح تحول اقتصادی در صورت تصویب با مختصات کنونی‌، منجر به ایجاد تورم و کاهش سودآوری برخی از صنایع در اثر حذف یارانه‌‌‌های انرژی خواهد شد.

بدین ترتیب افزایش تورم از یک سو انتظار سرمایه گذاران از بازدهی بازار را افزایش می‌‌‌دهد که این مساله منجر به افت بیشتر P/E بازار می‌‌‌شود و از سوی دیگر اگر افزایش انتظارات سرمایه گذاران با شرایط افت سودآوری شرکت‌ها (کاهش EPS) ترکیب شود، سرعت سقوط قیمت‌ها (P) را تسریع می‌‌‌کند‌.

با توجه به مجموع مواردی که ذکر شد می‌‌‌توان گفت در افق میان مدت شرایطی دشوار از لحاظ اقتصادی پیش روی اکثر بنگاه‌ها خواهد بود که این وضعیت مطمئنا بر بورس به عنوان ویترین اقتصادی کشور تاثیر گذار است. تقابل شرایط رکودی موجود در بازار سرمایه با افزایش جذابیت بازار پول (که اخیرا با انتشار گواهی سپرده‌های ۱۹ درصدی شدت گرفته) این نتیجه را به ذهن متبادر می‌‌‌کند که تقویت طرف تقاضا در بورس لااقل در افق زمانی کوتاه مدت دشوارخواهد بود. بدین ترتیب به‌رغم کاهش شدید قیمت سهام، انتظار جذب نقدینگی و بهبود معنادار و پایدار در شرایط بازار بعید به نظر می‌‌‌رسد.

بدیهی است هر گونه تحول اقتصادی که امکان رشد پتانسیل سودآوری شرکت‌ها را فراهم آورد، می‌‌‌تواند منجر به ایجاد تقاضای جدید برای سهام شده و با افزایش جذابیت بورس برای سرمایه گذاران‌، معادله رکود در بازار را بر هم زند.

Shahriary_sh@yahoo.com