شروین شهریاری

پرسش بدون ذکر نام از طریق تلفن: علت افت عمومی‌‌‌قیمت سهام در بازار با وجود عدم تغییر پتانسیل سودآوری شرکت‌‌‌ها چیست؟ پاسخ: یکی از تفاوت‌‌‌‌های بورس با سایر بازارها در نحوه ارزش‌‌گذاری کالای مورد معامله (سهام) است. در بازار سرمایه آنچه مورد معامله قرار می‌‌‌گیرد، وضعیت آینده است بدین معنا که قیمت سهام در بازار سرمایه با تغییر انتظار معامله‌گران از وضعیت سودآوری آینده شرکت‌‌‌ها دچار نوسان می‌‌‌شود. درک این اصل مهم بنیادی گام مهمی‌ ‌در راستای فعالیت موفقیت‌‌آمیز در بازار سرمایه می‌‌‌باشد که البته برخی معامله‌گران آن را نادیده گرفته و بدین‌ترتیب تسلیم نوسانات فریبنده و اغوا کننده در بازار می‌‌‌شوند. در حقیقت نسبت P/E که ملاک ارزیابی بسیاری از سرمایه‌‌گذاران برای انتخاب سهام است نیز انعکاسی از همین اصل بنیادی است. بدین ترتیب در مورد شرکت‌‌‌‌هایی که وضعیت سودآوری آینده آنها رو‌به‌رشد ارزیابی می‌‌‌شود، نسبت P/E با افزایش مواجه می‌‌‌شود (قیمت (P) نسبت به پیش‌بینی سود کنونی(EPS) افزایش می‌‌‌یابد). اما در مورد شرکت‌‌‌‌هایی که افق سودآوری آنها کاهشی تخمین زده می‌‌‌شود، عرضه سهام افزایش یافته و قیمت تا هماهنگ شدن با افق سودآوری آتی کاهش می‌‌‌یابد. با توجه به این توضیحات می‌‌‌توان گفت که نوسانات بازار سرمایه همواره تابعی از وضعیت سودآوری آتی شرکت‌‌‌ها است و تفسیر این نوسانات باید در راستای همین مفهوم صورت پذیرد.

در حال حاضر نیز تحلیل وضعیت بازار سرمایه با توجه به توضیحات فوق قابل درک است. واقعیت این است که فضای کلی بورس تهران در حال حاضر تحت تاثیر نوسانات قیمت چند شرکت بزرگ است که در تعیین روند شاخص سهم به سزایی دارند. این شرکت‌‌‌ها عمدتا از تولید‌‌کنندگان مواد خام و محصولاتی هستند که قیمت آنها هم گام با بازار‌‌‌‌های جهانی تعیین می‌‌‌شود. در بازار‌‌‌‌های سهام بزرگ جهان معمولا در مقابل این تولید‌‌کنندگان، شرکت‌‌هایی وجود دارند که مصرف‌کننده مواد خام هستند و تغییر قیمت‌‌‌‌های جهانی به موازات تاثیر‌‌گذاری بر تولید‌‌کنندگان مواد خام بر این شرکت‌‌‌ها اثر معکوس دارد. بدین ترتیب نوسانات قیمت کالاها (و به تبع آن سهام شرکت‌‌‌‌های مربوطه) با نوسان قیمت سهام مصرف‌‌کنندگان خنثی شده و به اصطلاح یک موقعیت Hedge شکل می‌‌‌گیرد که در نهایت نوسانات شاخص را کنترل می‌‌‌کند. نمونه مشهور این مساله نوسان قیمت شرکت‌‌‌‌های نفتی با شرکت‌‌‌‌های خطوط هوایی است که همواره همبستگی منفی با همدیگر دارند. اما بورس تهران در شرایط فعلی و با توجه به ترکیب و وزن سهام شرکت‌‌‌‌های پذیرفته شده در آن، یک بازار کالا محور (Commodity Base) است که وضعیت سودآوری بسیاری از شرکت‌‌‌ها به قیمت محصولات کالایی وابسته می‌‌‌باشد. بدین ترتیب در حال حاضر به دلیل نوسانات شدید قیمت جهانی کالاها و مسائلی که در زمینه تقویت دلار و کاهش قیمت نفت مطرح شده است، تخمین سرمایه‌‌گذاران از افق سودآوری آتی شرکت‌‌‌ها با ابهام مواجه شده و بدین ترتیب بازار به سرعت خود را با این ابهام در انتظارات آتی هماهنگ کرده که نتیجه آن به صورت کاهش پر شتاب P/E سهام بسیاری از شرکت‌‌‌ها در بازار منعکس شده است.

البته در شرایط فعلی به نظر می‌‌‌رسد تغییرات سریع کاهشی قیمت بسیاری از کالاها به سیکل پایانی خود نزدیک شده و بازار در انتظار توقف روند کاهشی و تثبیت قیمت هاست. این مساله با توجه به شرایط کنونی شاید مهم ترین عاملی است که می‌‌‌تواند افق سودآوری شرکت‌‌‌ها را مجددا ترسیم کند و امیدواری را به فعالان بازار سرمایه بازگرداند. در غیر این صورت، با توجه به تغییر تخمین کارشناسان از سودآوری آینده ‌شرکت‌ها، تداوم روند نزولی کنونی بورس تهران تا هماهنگ شدن P/E سهام با انتظارات جدید از سودآوری شرکت‌‌‌ها امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.

Shahriary_sh@yahoo.com