مهدی حاجی وند

فدراسیون فوتبال ترکیه فعالیت خود را سال ۱۹۲۳ میلادی آغاز کرد؛ یعنی سه سال بعد از شروع فعالیت فدراسیون فوتبال ایران. فوتبال ترکیه پس از کسب موفقیت حضور در جام جهانی ۱۹۵۴، دچار رکود و افت محسوس در رده‌های ملی و باشگاهی شد، اما در اواخر دهه هشتاد میلادی با ورود سرمایه‌گذاران، این رشته پرطرفدار و درآمدزا دچار دگرگونی شد. به عقیده بسیاری از کارشناسان، علاقه زیاد تورگوت اوزال، رییس‌جمهور فقید ترکیه به فوتبال از یک طرف و کسب درآمدهای کلان از این رشته ورزشی از سویی دیگر دست به دست هم داد تا فوتبال ترکیه در سال ۱۹۹۲ میلادی از حالت دولتی به خصوصی تغییر ماهیت دهد. دولت ترکیه نیز با دادن وام‌های کم بهره و بلندمدت شرایط را برای سرعت بخشیدن به روند خصوصی سازی باشگاه‌ها و حرفه ای شدن فوتبال در این کشور مهیا کرد، به طوری که فوتبال ترکیه در کمتر از ۱۰ سال به طور کامل حرفه‌ای شد. یکی از مهم‌ترین منابع درآمد باشگاه‌های ترکیه‌ای پخش مستقیم مسابقات تلویزیونی است؛ تا جایی که هم‌اکنون ۱۰ درصد کل درآمد پخش مستقیم تلویزیونی متعلق به فدراسیون فوتبال این کشور بوده و ۵۰درصد کل این درآمد در اختیار تیم‌های لیگ برتری قرار می‌گیرد و ۴۰ درصد باقی مانده این درآمد نیز، به چهار باشگاه پرطرفدار و صاحب نام بشیکتاش، گالاتاسرای، فنرباغچه و تربوزان اسپور تعلق می‌گیرد.

همچنین در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد بودجه باشگاه‌ها از طریق پخش مستقیم رقابت‌ها و سایر درآمدها توسط انتقال بازیکن، فروش بلیت، جذب حمایت‌کنندگان مالی و ... تامین می شود. حضور سرمایه‌داران بخش خصوصی در راس باشگاه‌ها و مدیریت تیم‌های فوتبال باعث ارتقای فوتبال باشگاهی و ملی ترکیه در سطح جهان شده است. به عنوان نمونه تیم گالاتاسرای در سال ۲۰۰۱ میلادی با غلبه بر تیم آرسنال انگلیس قهرمان جام اتحادیه باشگاه‌های اروپا (جام یوفا) شد و با پیروزی مقابل تیم پرستاره رئال مادرید اسپانیا به مقام نخست سوپر جام باشگاه‌های اروپا دست یافت. تیم ملی فوتبال ترکیه نیز در هفدهمین دوره رقابت‌های ‌جام جهانی که سال ۲۰۰۲ میلادی به طور مشترک در کره‌جنوبی و ژاپن برگزار شد برای نخستین بار به مقام سومی جهان دست یافت تا شگفتی دیگری در تاریخ برگزاری این مسابقه‌ها رقم بخورد. با این اوصاف به نظر می‌رسد با توجه به تجربه موفق بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران در فوتبال ترکیه از یک سو و شباهت‌های زیاد فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و جغرافیایی این کشور با ایران می‌توان فوتبال ترکیه را به عنوان الگوی مناسب و موافق در جهت حضور بخش خصوصی در این ورزش پرطرفدار و گامی به سوی حرفه‌ای شدن فوتبال در ایران برشمرد.