غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی*
قیمت آتی گاز طبیعی در بورس آمریکا (فروش آتی برای تحویل در دسامبر ۲۰۱۱) طی دوره ۷ نوامبر الی ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

بر این اساس قیمت آتی گاز طبیعی در بورس نایمکس، به دلیل افزایش سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل 37 میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به 4 نوامبر 2011، از حدود 696/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 نوامبر 2011 تا کمتر از 584/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 11 نوامبر 2011 کاهش یافت. همچنین قیمت آتی گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه دسامبر 2011، از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود 8559/10 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 نوامبر 2011 تا کمتر از 0579/10 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 11 نوامبر 2011 کاهش یافت.
بر اساس مطالعه‌ای که توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) برای مقایسه متوسط قیمت آتی گاز طبیعی در فصل زمستان برای دوره‌های مختلف زمانی در آمریکا صورت پذیرفته است، متوسط قیمت آتی گاز (بورس نایمکس) برای زمستان پیش رو در آمریکا (نوامبر ۲۰۱۱ الی مارس ۲۰۱۲)، کمتر از ۸۶/۳ دلار در هر میلیون بی تی یو بوده و کمترین مقدار از دوره زمستان ۲۰۰۲-۲۰۰۱ به شمار می‌رود.
این وضعیت می‌تواند قیمت‌های فروش گاز طبیعی در ایالت‌های نیوانگلند و کالیفرنیا که معمولا در فصل زمستان در بالاترین میزان قرار دارند را نیز تحت تاثیر قرار دهد. طی دوره مورد بررسی (2012-1999)، متوسط قیمت آتی گاز طبیعی بازار آمریکا در فصل زمستان، در بالاترین میزان خود در سال 2005 به دلیل وقوع طوفان کاترینا و ریتا به حدود 12 دلار در هر میلیون بی تی یو افزایش یافت.
از سال ۲۰۰۹ به بعد انتظارات در مورد متوسط قیمت آتی گاز طبیعی آمریکا در فصل زمستان، عمدتا به دلیل افزایش تولید داخلی گاز طبیعی آمریکا از منابع گاز شیل، روندی کاهشی در پیش گرفته و به کمتر از ۵ دلار در هر میلیون بی‌تی‌یو رسیده است.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 39/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 نوامبر 2011 تا کمتر از 35/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 نوامبر 2011 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 55/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 نوامبر 2011 افزایش یافت.
این سطح قیمتی به میزان ۷/۴۱ درصد از قیمت ۰۹/۶ دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال ۲۰۱۰ ، پایین‌تر است.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک نیز از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 71/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 3 نوامبر 2011 ، با 9 سنت (42/2 درصد) کاهش تا کمتر از 62/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 7 نوامبر 2011 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 82/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 نوامبر 2011 افزایش یافت.
همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۶۷/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۳ نوامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۵۴/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۸۲/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند افزایشی برخوردار بوده و با 23 سنت افزایش (3/6 درصد)، از حدود 64/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 2 نوامبر 2011 تا بیش از 87/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 9 نوامبر 2011 افزایش یافت.
از سوی دیگر، قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با ۵ سنت کاهش (۴۷/۰ درصد) طی دوره ۲ نوامبر الی ۹ نوامبر ۲۰۱۱، از حدود ۵۵/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از ۵۰/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو کاهش یافت.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به 4 نوامبر 2011 در حدود 3831 میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از 37 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است.
این ذخایر به میزان ۶ میلیارد فوت مکعب کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۱۰ بوده و به میزان ۲۱۵ میلیارد فوت مکعب (۹/۵درصد) بیشتر از متوسط ۵ سال گذشته (۲۰۱۰- ۲۰۰۶) است.
میزان متوسط ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 3616 میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به 4 نوامبر 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 16 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح 2085 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته و به میزان 48 میلیارد فوت مکعب (4/2 درصد ) از متوسط 5 سال گذشته این منطقه بیشتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و.... ) به میزان ۱۴۴ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه یعنی ۱۰۹۱ میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۱۵میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است.
سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان 4 میلیارد فوت مکعب (3/0 درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 4 نوامبر 2010 بیشتر است.
سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به ۴ نوامبر ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۶ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۵۱۱ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته که معادل ۲۳ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه است. به طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل ۳۸۳۱ میلیارد فوت مکعب است، در محدوده تاریخی ۵سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی برخوردار بود. بر این اساس طی هفته گذشته قیمت بنزین سوپر بدون سرب از حدود ۷۲۸۲/۲دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۶۰۳۸/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت. البته طی دوره مذکور، انتشار اخبار و اطلاعاتی نظیر افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۱۵۳ هزاربشکه در روز و کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۱/۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۴ نوامبر ۲۰۱۱ و همچنین انتشار آمارهای مناسب درباره اقتصاد آمریکا، از عوامل تقویت‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
از سوی دیگر، قیمت سوخت حرارتی در بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی مذکور و همچنین کاهش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 6 میلیون بشکه در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود 1198/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 7 نوامبر 2011 تا بیش از 1716/3 دلار به ازای هر گالن در روز 11 نوامبر 2011 افزایش یافت. البته طی دوره مذکور، کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 12 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت سوخت حرارتی در بازار آمریکا به شمار می‌رود.
قیمت آتی گازوئیل اروپا نیز طی دوره مذکور، به دلیل تلاش دولت‌های یونان و ایتالیا و افزایش امیدواری‌ها به حل بحران‌های مالی و سیاسی کشورهای حوزه یورو و همچنین افزایش آمار حساب جاری و تراز تجاری آلمان به عنوان مهمترین کشور منطقه اروپا، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۱۹۷۹/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۲۴۵۸/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
به طور کلی طی دوره مذکور کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 1/2 میلیون بشکه، فرآورده‌های میان تقطیر معادل 6 میلیون بشکه، سوخت جت معادل 1/1 میلیون بشکه، نفت کوره پسماند معادل 100 هزار بشکه و همچنین افزایش تقاضای بنزین آمریکا معادل 153 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 12 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 4 نوامبر 2011، از عوامل
تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز 10 نوامبر 2011، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره 2 نوامبر 2011 الی 9 نوامبر 2011، از یک روند افزایشی برخوردار بودند.
بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب ۰۸/۱۶ دلار، گازوئیل۱۶/۳۵ دلار، سوخت جت ۶۴/۳۴ دلار و نفت کوره ۰۵/۲۸ دلار در بازار خلیج فارس به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است. در نتیجه در بازار خلیج فارس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب ۲۱/۱۰۰۱ دلار، گازوئیل۴۵/۹۶۰ دلار ، سوخت جت ۸۴/۱۰۳۱ دلار و نفت کوره ۲۸/۷۰۱ دلار مورد معامله قرار گرفتند.
همچنین قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب دلار 94/16، گازوئیل 79/39 دلار، سوخت جت 24/36 دلار و نفت کوره 78/27 دلار در بازار ژاپن به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است و بر این اساس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب 67/1045 دلار، گازوئیل65/1031 دلار، سوخت جت 24/1060 دلار و نفت کوره 12/728 دلار طی روز 9 نوامبر 2011 ثبت شد.
در بازار سنگاپور نیز روند تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی طی دوره مذکور به همین صورت بوده است.
قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی در بازارهای مدیترانه، شمال اروپا و آمریکا طی دوره 2 نوامبر الی 9 نوامبر 2011 روند افزایشی را تجربه کردند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب 5/9 دلار، گازوئیل 75/31 دلار ، سوخت جت 50/40 دلار و نفت کوره 25 /32 دلار در بازار شمال اروپا به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است.
بر این اساس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب ۹۶۹ دلار ، گازوئیل ۵۰/۹۸۱ دلار ، سوخت جت ۵۰/۱۰۵۶ دلار و نفت کوره ۷۵/۶۸۳ دلار ثبت شد.
همچنین بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب 41/7 دلار، گازوئیل82/29 دلار، سوخت جت 48/6 دلار و نفت کوره 12/21 دلار در بازار آمریکا نسبت به هفته قبل (2 نوامبر 2011)، رشد کرد و به ترتیب بنزین بدون سرب 73/999 دلار ، گازوئیل 35/959 دلار، سوخت جت 98/1047 دلار و نفت کوره 24/658 دلار مورد معامله قرار گرفتند.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org )