غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی*
قیمت آتی گاز طبیعی در بازار بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در نوامبر ۲۰۱۱) طی دوره ۲۱ اکتبر الی ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.

بر این اساس قیمت آتی گاز طبیعی در بازار بورس نایمکس، به رغم افزایش سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل 92 میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به 21 اکتبر 2011، از حدود 629/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 21 اکتبر 2011 تا بیش از 923/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 28 اکتبر 2011 افزایش یافت.
از سوی دیگر، قیمت آتی گاز طبیعی در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه نوامبر ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۱۶۸۷/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۰۷/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ کاهش یافت.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 61/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 20 اکتبر 2011 تا کمتر از 54/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 21 اکتبر 2011 کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 65/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 26 اکتبر 2011 افزایش یافت. این سطح قیمتی به میزان 40 درصد از قیمت 09/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010، پایین‌تر است.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک نیز از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۸۷/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱، با ۲۲ سنت (۷/۵ درصد) کاهش تا کمتر از ۶۵/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۸۴/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود 68/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 19 اکتبر 2011 تا بیش از 75/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 25 اکتبر 2011 افزایش یافت. قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا نیز از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود 93/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 19 اکتبر 2011 با 14 سنت افزایش، تا بیش از 07/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 25 اکتبر 2011 افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) از یک روند افزایشی برخوردار بوده و با 3 سنت افزایش (3/0 درصد) طی دوره 19 اکتبر الی 25 اکتبر 2011، از حدود 35/10 دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا بیش از 38/10 دلار در هر میلیون بی.تی.یو افزایش یافت.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به ۲۱ اکتبر۲۰۱۱ در حدود ۳۷۱۶ میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از ۹۲ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان ۲۸ میلیارد فوت مکعب کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۰ بوده و به میزان ۱۵۸ میلیارد فوت مکعب (۴/۴ درصد) بیشتر از متوسط ۵ سال گذشته (۲۰۱۰- ۲۰۰۶) است.
میزان متوسط ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 3558 میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به 21 اکتبر 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 44 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح 2037 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است و به میزان 25 میلیارد فوت مکعب (2/1 درصد ) از متوسط 5 سال گذشته این منطقه بیشتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و.... ) به میزان ۱۱۴ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه یعنی ۱۰۶۷ میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۴۱ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان ۷ میلیارد فوت مکعب (۶/۰ درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۰ کمتر است. سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۷ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح ۴۹۸ میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است که معادل ۱۹ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه است. به طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل ۳۷۱۶ میلیارد فوت مکعب است، در محدوده تاریخی ۵ سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب در بازار بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ از یک روند نوسانی برخوردار بود. بر این اساس طی هفته گذشته، قیمت بنزین سوپر بدون سرب در ابتدا از حدود ۶۸۴۶/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۶۵۱۶/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۷۴۲/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱ افزایش یافت که این سطح قیمتی نیز پایدار نبوده و دوباره تا کمتر از ۶۸۲۲/۲ دلار به ازای هر گالن در روز ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ کاهش یافت.
طی دوره مذکور، عواملی نظیر کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 97 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 اکتبر 2011 و کاهش شاخص اطمینان مصرف‌کنندگان آمریکایی از عوامل تضعیف‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار رفته، در حالی که انتشار برخی اخبار و اطلاعات نظیر کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 4/1 میلیون بشکه در هفته منتهی به 21 اکتبر 2011، انتشار گزارش‌های مثبت درباره اقتصاد آمریکا، افزایش رشد اقتصادی آمریکا به حدود 5/2 درصد در 3 ماهه سوم 2011، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای سهام آمریکا، از عوامل تقویت‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
از سوی دیگر، قیمت سوخت حرارتی در بازار بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی مذکور و همچنین کاهش قابل توجه سطح ذخیره سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۳/۴ میلیون بشکه و افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۶۶ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۰۱۷۵/۳ دلار در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۰۵۹۲/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۲۸ اکتبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
همچنین قیمت آتی‌های گازوئیل اروپا طی دوره مذکور، به دلیل رفع برخی نگرانی‌ها درباره بحران بدهی‌های منطقه یورو در پی توافق رهبران این منطقه برای حل بحران و ارائه یک بسته نجات بخش، افزایش تقاضای صنعتی اتحادیه اروپا و همچنین افزایش شاخص اعتماد اروپا، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 1037/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 21 اکتبر 2011 تا بیش از 1256/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 28 اکتبر 2011 افزایش یافت.
البته طی دوره مذکور انتشار برخی اخبار و اطلاعات نظیر پیش‌بینی افزایش صادرات نفت خام سبک و مرغوب نیجریه در دسامبر ۲۰۱۱ به دنبال کاهش حملات به تاسیسات نفتی در منطقه دلتای نیجر و همچنین بازگشت تدریجی نفت خام تولیدی لیبی به بازار با افزایش سطح تولید نفت خام این کشور به بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز و کاهش فشار تقاضا بر نفت خام برنت، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار اروپا بوده و موجب نوسان قیمت آتی‌های گازوئیل اروپا شد.
به طور کلی طی دوره مذکور کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 4/1 میلیون بشکه، فرآورده‌های میان تقطیر معادل 3/4 میلیون بشکه و همچنین افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 66 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 اکتبر 2011، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های سوخت جت آمریکا معادل 100 هزار بشکه، نفت کوره پسماند معادل 800 هزار بشکه و همچنین کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 97 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 اکتبر 2011، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره ۱۹ اکتبر ۲۰۱۱ الی ۲۵ اکتبر ۲۰۱۱، روندهای متفاوتی را تجربه کردند. بر این اساس، قیمت تک محموله گازوئیل ۰۵/۲۲ دلار، سوخت جت ۵۲/۱۵ دلار و نفت کوره ۸۱/۱۰ دلاردر بازار خلیج فارس به ترتیب به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است، در حالی که قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب به میزان (۸۴/۲۱) دلار به ازای هر تن متریک کاهش یافته است.
در بازار خلیج فارس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب 36/1019 دلار ، گازوئیل 49/921 دلار، سوخت جت 92/1003 دلار و نفت کوره 50/668 دلار طی روز 25 اکتبر 2011 دلار قرار گرفتند.همچنین قیمت تک محموله گازوئیل 11/25 دلار، سوخت جت 32/16 دلار و نفت کوره 21/11 دلار در بازار ژاپن به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است، در حالی که قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب به میزان 42/21 دلار به ازای هر تن متریک کاهش یافته است. بر این اساس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب 87/1062 دلار، گازوئیل 63/971 دلار، سوخت جت 36/1029 دلار و نفت کوره 38/696 دلار در بازار ژاپن طی روز 25 اکتبر 2011 مورد معامله قرار گرفتند. در بازار آمریکا و سنگاپور نیز روند تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی طی دوره مذکور به همین صورت بوده است.
از سوی دیگر، قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی به استثنای سوخت جت در بازار شمال اروپا طی دوره ۱۹ اکتبر الی ۲۵ اکتبر ۲۰۱۱ روند کاهشی را تجربه نمودند. لذا بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب با ۱۲ دلار کاهش ۹۷۵ دلار گازوئیل با ۸ دلار کاهش ۵۰/۹۴۴ دلار و نفت کوره با ۷۵/۶ دلار کاهش ۷۵/۶۴۵ دلار در بازار شمال اروپا معامله شد.
میانگین بهای هر تن سوخت جت در بازار شمال اروپا با (8) دلار افزایش نسبت به هفته قبل، طی روز 25 اکتبر 2011 در سطح (75/1020) دلار قرار گرفت.
در بازار مدیترانه نیز قیمت تک محموله گازوئیل و سوخت جت به ترتیب به میزان ۲۵/۲ و ۲۵/۸ دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است، در حالی که قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب و نفت کوره به ترتیب به میزان ۲۵/۱۱ و ۷۵/۶ دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته است.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org )