غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی*
قیمت‌های آتی‌ گاز طبیعی در بازار بورس آمریکا ( آتی‌های ماه اول برای تحویل در اکتبر ۲۰۱۱) طی دوره ۱۲ سپتامبر الی ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بود.
بر این اساس قیمت آتی‌ گاز طبیعی در بورس نایمکس، به تبعیت از بازار نفت خام و همچنین به دلیل افزایش سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا معادل 87 میلیارد فوت مکعب طی هفته منتهی به 9 سپتامبر 2011 ، ابتدا از حدود 885/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 12 سپتامبر 2011 تا بیش از 039/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 14 سپتامبر 2011 افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح 809/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 16 سپتامبر 2011 کاهش یافت.

همچنین قیمت‌های آتی‌ گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه اکتبر ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۱۹۸/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۷۳۷۳/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند افزایشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود 99/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 8 سپتامبر 2011 تا کمتر از 92/3 دلار در هر میلیون
بی.تی.یو در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۰۱/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. این سطح قیمتی به میزان ۱۵/۳۴ درصد از قیمت ۰۹/۶ دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال ۲۰۱۰، پایین‌تر است. قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک نیز از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۲۴/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۸ سپتامبر ۲۰۱۱، با ۴ سنت (۹۴/۰ درصد) افزایش تا بیش از ۲۸/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۰۲/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۸ سپتامبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۰/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود 36/4 دلار در هر میلیون
بی.تی.یو در تاریخ ۷ سپتامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۲۳/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت. همچنین قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (ICE) از یک روند کاهشی برخوردار بوده و با ۱۶ سنت کاهش (۵۲/۱ درصد) طی دوره ۷ سپتامبر الی ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۱، از حدود ۵۳/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از ۳۷/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو کاهش یافت. از سوی دیگر، قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۳۱/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۷ سپتامبر ۲۰۱۱ با ۲ سنت افزایش، تا بیش از ۳۳/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیر زمینی عملیاتی گازطبیعی آمریکا طی هفته منتهی به 9 سپتامبر 2011 در حدود 3112 میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از 87 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان 140 میلیارد فوت مکعب کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 9 سپتامبر 2010 بوده و به میزان 52 میلیارد فوت مکعب (6/1 درصد) کمتر از متوسط 5 سال گذشته (2010- 2006) است. میزان متوسط ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 3164 میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به 9 سپتامبر 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 59 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح 1695 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است و به میزان 89 میلیارد فوت مکعب (5 درصد ) از متوسط 5 سال گذشته این منطقه کمتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و.... ) به میزان ۳۷ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه یعنی ۹۴۴ میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۲۲ میلیارد فوت مکعب افزایش یافته است. سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان ۲۴ میلیارد فوت مکعب (۴/۲ درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۹ سپتامبر ۲۰۱۰ کمتر است.
سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به 9 سپتامبر 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 6 میلیارد فوت مکعب افزایش یافته و در سطح 436 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است که معادل متوسط 5 سال گذشته این منطقه است. به طور کلی سطح ذخایر زیر‌زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل 3112 میلیارد فوت مکعب است، در محدوده تاریخی 5 سال گذشته قرار دارد.
بر اساس اعلام موسسه تحقیقاتی برنستین در انگلیس، در پی وقوع زلزله ۱۱ مارس در ژاپن و همچنین افزایش تقاضا در کشورهای انگلیس، هند و کره جنوبی، تقاضای جهانی گاز مایع طبیعی (LNG) در نیمه اول سال ۲۰۱۱ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل در حدود ۵/۸ درصد رشد داشته و انتظار می رود در کل سال ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۲ درصد افزایش یابد. تقاضای LNG ژاپن در نیمه دوم سال ۲۰۱۱ به شدت افزایش یافته است؛ چراکه پس از بروز زلزله در این کشور، LNG جایگزین اصلی انرژی هسته‌ای برای تامین سوخت نیروگاه‌های تولید برق این کشور شده است.
بر اساس گزارش مذکور، واردات LNG ژاپن، کره جنوبی، هند، چین، اروپا و انگلیس در نیمه نخست سال 2011 به ترتیب در حدود 8 درصد، 8 درصد، 26 درصد، 10 درصد، 15 درصد و 76 درصد رشد داشته است. با توجه به بالا بودن قیمت گاز وارداتی اروپا از روسیه در مقایسه با قیمت‌های بازارهای تک محموله داخلی، وارات LNG از جذابیت بیشتری برای وارد کنندگان عمده این منطقه برخوردار است. بر اساس پیش‌بینی تحلیلگران موسسه برنستین، تقاضای جهانی LNG از حدود 218 میلیون تن در سال 2010 به بیش از 310 و 410 میلیون تن در سال‌های 2015 و 2020 افزایش خواهد یافت. در این راستا پتانسیل اصلی افزایش تقاضای جهانی LNG از جانب بازار کشورهای غیر OECD و همچنین بازارهای جدید LNG در خاورمیانه و آمریکای جنوبی خواهد بود.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی:
قیمت بنزین سوپر بدون سرب و سوخت حرارتی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به 16 سپتامبر 2011 از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بودند. بر این اساس طی هفته گذشته، به دلیل اقدام هماهنگ بانک‌های مرکزی جهان برای افزایش بودجه بانک یورپین، افزایش شاخص اعتماد مصرف کننده رویتر میشیگان، افزایش واردات نفت خام چین به بالاترین حد خود در 3 ماه گذشته طی ماه اوت 2011، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، تشدید و تداوم ناآرامی‌های سیاسی در خاورمیانه و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب، از حدود 7382/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 12 سپتامبر 2011 تا بیش از 7841/2 دلار به ازای هر گالن در روز 16 سپتامبر 2011 افزایش یافت. البته طی دوره مذکور، انتشار برخی اخبار و اطلاعات نظیر افزایش تعداد بیکاران در آمریکا، افزایش سطح ذخیره سازی‌های بنزین آمریکا معادل 9/1 میلیون بشکه و کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 108 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 9 سپتامبر 2011، پیش بینی مراجع معتبر بین‌المللی نظیر آژانس بین‌المللی انرژی و دبیرخانه اوپک مبنی بر بازگشت نفت خام تولیدی لیبی به بازار طی ماه‌های آتی و همچنین برآورد کاهشی آژانس بین‌المللی انرژی و دبیرخانه اوپک از چشم‌انداز تقاضای جهانی نفت خام در سال‌های 2011 و 2012 در مقایسه با برآورد قبلی این مراجع، از عوامل تضعیف کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار می‌روند.
قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی و کاهشی مذکور و همچنین افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۷/۱ میلیون بشکه و کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۹۵ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۹ سپتامبر ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۹۴۷۵/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۱ تا بیش از ۰۲۴۶/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۰۰۸۹/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت. همچنین قیمت‌های آتی‌ گازوئیل اروپا طی دوره مذکور از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۰۵۱۷/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۱ تا کمتر از ۹۹۴۹/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۱ کاهش یافت، ولی مجددا تا حدود ۰۸۷۴/۳ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ افزایش یافت. به‌طور کلی طی دوره مذکور کاهش سطح ذخیره سازی‌های سوخت جت آمریکا معادل ۱۰۰ هزار بشکه و نفت کوره پسماند معادل ۲ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۹ سپتامبر ۲۰۱۱، از عوامل تقویت کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، افزایش سطح ذخیره سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۹/۱ میلیون بشکه، فرآورده‌های میان تقطیر معادل ۷/۱ میلیون بشکه و همچنین کاهش تقاضای بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا به ترتیب معادل ۱۰۸ و ۱۹۵ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۹ سپتامبر ۲۰۱۱، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی در بازار آمریکا به شمار می روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در روز 14 سپتامبر 2011، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره 7 سپتامبر 2011 الی 13 سپتامبر 2011، از یک روند کاهشی برخوردار بودند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب با 6/32 کاهش 52/1043 دلار، گازوئیل با4/25 دلار کاهش 77/891 دلار، سوخت جت با 28/25 دلار کاهش 80/964 دلار و نفت کوره با 6/15 دلار کاهش 78/641 دلار در بازار خلیج فارس معامله شدند.
همچنین قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب ۵۴/۳۳، گازوئیل ۲۲/۲۶، سوخت جت ۹۶/۲۴ و نفت کوره ۷۳/۱۵ دلار در بازار ژاپن به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته است. بر این اساس، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در ۱۳سپتامبر ۰۲/۱۰۸۹، گازوئیل ۸۶/۹۴۰، سوخت جت ۹۶/۹۹۸ و نفت کوره۰۳/۶۶۷ دلار در بازار ژاپن بود. در بازار سنگاپور نیز روند تغییرات قیمت فرآورده‌های نفتی در دوره مذکور به همین صورت بوده است. قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی در بازارهای مدیترانه، شمال اروپا و آمریکا نیز در دوره ۷ سپتامبر الی ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۱ روند کاهشی را تجربه کردند. بنابراین بر اساس آمارهای امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب با ۸/۷۷ دلار کاهش ۹۳/۱۰۹۹ دلار، گازوئیل با ۷۶/۳۸ دلار کاهش ۶۰/۹۰۵ دلار، سوخت جت با ۵/۴۶ دلار کاهش ۷۴/۱۰۰۸ دلار و نفت کوره با ۲۴ دلار کاهش ۶۰/۶۲۵ دلار در بازار آمریکا مورد معامله قرار گرفتند.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org )