آیا خوراک فولادسازان رو به اتمام است؟
دو راهکار تامین سنگآهن برای زنجیره فولاد
انواع سنگآهن
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، تقریبا ۹۸درصد سنگآهن استخراج‌‌شده در سطح دنیا، در صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، پس از فولاد، صنعت سیمان پرمصرف‌‌ترین صنعتی است که از سنگ‌‌آهن‌‌های هماتیتی با عیار پایین و متوسط بهره می‌گیرد. از لحاظ نوع کانه، بیشتر ذخایر معدنی سنگآهن به دو نوع هماتیتی و مگنتیتی تقسیم می‌‌شوند که از لحاظ عیار با یکدیگر تفاوت دارند؛ البته به جز سنگ‌‌های مگنتیتی با عیار بالا از سنگ‌‌های هماتیتی نیز می‌توان در صنعت فولاد استفاده کرد که البته این امر مستلزم هزینه بیشتری است و به همین دلیل در حال حاضر و با فناوری‌‌های موجود، تولید سنگآهن با سنگ‌‌های هماتیتی توجیه اقتصادی چندانی ندارد.
یکی از مزیت‌‌های تولید فولاد در کشور به تامین مواد اولیه آن، یعنی سنگآهن بازمی‌گردد؛ بر این اساس سرمایه‌گذاری بالایی طی دهه‌‌های اخیر برای این صنعت انجام شده است؛ برخی کارشناسان این حوزه معتقدند که صنعت فولاد طی سال‌های اخیر رشد بسیاری داشته، اما به موازات این رشد، مواد اولیه موردنیاز آن رشد نکرده است. در چنین شرایطی شاهد بوده‌‌ایم که حتی کارخانههای بزرگ فولادسازی در این صنعت با تامین سنگآهن روبه‌رو هستند.
سنگ آهن موجود، نتیجه اکتشافات ۵ درصدی
با نزدیک شدن به افق ترسیم شده سال ۱۴۰۴ که به میزان ۵۵ میلیون تن فولاد برنامه‌‌ریزی شده است، باید سالانه ۱۶۸ میلیون تن سنگآهن استخراج شود. برخی پیش‌بینی می‌کنند که ۱۵ سال پس از سال ۱۴۰۴ تقریبا ذخایر معدنی کشور به اتمام می‌‌رسد. این مساله موجب شده تا موضوع اکتشافات معادن یکی از دغدغه‌‌های اصلی این صنعت باشد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، امین ابراهیمی مدیرعامل فولاد خوزستان و عضو هیات‌‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران عنوان کرد: در حوزه اکتشاف رقابت بسیار ناصحیحی بین معدنی‌‌ها و فولادی‌‌ها ایجاد شده است. این امر به دلیل عدم‌آمایش سرزمین صورت گرفته و شرکت‌های فولادسازی به دلیل اینکه بتوانند در چنین شرایطی در چرخه تولید باقی بمانند و سنگآهن آنها تامین شود، مجبور به ورود به حوزه معدن شده‌‌اند. البته باید یادآور شد که حوزه معدن هنوز با چالش‌‌های انرژی و حمل‌ونقل آنچنان درگیر نشده و طی سال‌های آینده ممکن است که این بخش با چالش‌‌های انرژی روبه‌رو شود.
ابراهیمی در ادامه افزود: ذخیره سنگآهن اکتشاف‌‌شده چیزی حدود ۳.۳میلیارد تن عنوان شده که با توجه به ۴۵ میلیون تن ظرفیت نصب‌‌شده و برنامه تولید ۵۵ میلیون تن که قرار است انجام بگیرد، زنجیره فولاد سالانه به حدود ۱۶۸ میلیون تن سنگآهن نیاز دارد که با توجه به ذخایر موجود این ذخایر بین ۱۳ تا ۱۵ سال آینده کفاف صنعت فولاد را خواهد داد.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که البته این میزان ذخایر سنگ آهن، نتیجه اکتشافات ۵ درصدی کشور است، گفت: موضوع قابل‌توجه در استخراج این است که هنوز به اعماق معادن پیش نرفته‌‌ایم و برخی شرکت‌های معدنی گزارش داده‌‌اند که زیر عمق ۷۰۰ متر نیز توده‌‌های گسترده سنگ آهن وجود دارد که این موضوع نشان می‌دهد که به فناوری‌‌ها و ماشین‌‌آلات جدید برای استخراج این معادن موردنیاز است.
راهکارهایی برای افزایش سنگآهن در کشور
راهکار مدیریت مواد اولیه در چرخه تولید فولاد این است که با توجه به ذخایر کم سنگ‌‌های مگنیتیتی با عیار بالا در کل جهان و همچنین ایران، به‌‌تدریج باید به سمت فرآوری سنگ‌‌های عیار پایین پیش رفت، در غیر‌این صورت فعالان حوزه فولاد در بلندمدت با مشکلات عدیده‌‌ای مواجه خواهند شد. بیشتر کشورهای توسعه‌‌یافته نیز به سمت فرآوری سنگ‌‌های عیار پایین پیش رفته‌‌اند که در این چند ساله دستاوردهای خوبی نیز به‌‌دست آورده‌‌اند که در این راستا ایران نیز می‌تواند از تجربه‌‌های این کشورها استفاده کند.
درباره کمبود سنگآهن طی سال‌های آینده، مهرداد اکبریان رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: چالش کمبود سنگآهن را زمانی می‌توان مطرح کرد که معادن سنگآهن جدیدی اکتشاف نکنیم و کماکان از معادن سطحی بهره‌‌برداری کنیم و به سمت معادنی با عمق بیشتر پیش نرویم.
اکبریان با اشاره به این موضوع که در طرح جامع فولاد رسیدن به تولید 55 میلیون فولاد در سال 1404 ترسیم شده است، گفت: برای تولید این میزان فولاد به 167 میلیون تن سنگآهن نیاز است. با این پیش‌فرض که اگر در کشور هیچ اقدامی برای اکتشافات جدید انجام نگیرد و به سمت استخراج از معادن در عمق پایین‌‌تر پیش نرویم، پیش‌بینی‌‌های مطرح‌‌شده که حداقل بین 10 تا 15 سال و حداکثر بین 12 تا 17 سال دیگر، سنگآهن خواهیم داشت، درست خواهد بود.
وی در ادامه یادآور شد: این درحالی است که اکتشافات ما در کشور در زمینه سنگآهن کامل نشده است؛ بر اساس اطلاعات جدید که خبر از ذخایر جدید سنگآهن دارد، میزان ذخایر سنگآهن با این اکتشافات جدید دوبرابر می‌شود که این امر می‌تواند بر پیش‌بینی اتمام سنگآهن تا 15 سال آینده خط بطلان بکشد.
رئیس سنگآهن ایران با اشاره به این موضوع که باید برای اکتشافات جدید برنامه‌‌ریزی کرد، گفت: کشف ذخایر جدید نیاز به سرمایه‌گذاری و ورود به فناوری‌‌های جدید دارد. بدون شک همان‌‌گونه که سایر کشورهای توسعه‌‌یافته به سمت معادن با عیار پایین رفته‌‌اند، ما نیز باید به این سمت پیش برویم که البته برای محقق شدن این امر نیاز به ماشین‌‌آلات روز داریم.
اکبریان در ادامه خاطرنشان کرد: بر اساس چشم‌‌انداز سال 1404 برای تولید 55 میلیون فولاد به 168 میلیون تن سنگآهن نیاز داریم که هم‌‌اکنون به حدود 48 میلیون تن ظرفیت تولید رسیده‌‌ایم که از این ظرفیت در حدود 32 میلیون تن تولید می‌‌کنیم؛ چراکه بیشتر از این میزان، مصرف داخلی و ظرفیت صادراتی نداریم.
وی با تاکید بر این موضوع که در چنین شرایطی رسیدن به چشم‌‌انداز 55 میلیون تن فولاد، نمی‌تواند محقق شود، گفت: بنابراین در چنین شرایطی نیاز به 168 میلیون تن سنگآهن در سال نخواهیم داشت. حتی اگر این چشم‌‌انداز محقق شود و به فرض به تولید 55 میلیون تن فولاد نیز برسیم، تولید فولاد به غیر از سنگآهن به انرژی و تامین پایدار برق و گاز نیاز دارد که طی چند سال گذشته این موضوع چالش اصلی فولادسازان بوده است. بدون شک در چنین شرایطی، امری که برای تولید فولاد محدودیت ایجاد می‌کند، سنگآهن نیست، بلکه تامین پایدار انرژی است.
رئیس انجمن سنگآهن ایران در پاسخ به این پرسش که تا چه حد راهکارهایی که برای دوبرابری شدن سنگآهن پیشنهاد کردید، عملی خواهد بود، گفت: اکتشافات جدید و پیش رفتن به سمت عمق بیشتر در معادن، راهکارهای چندان پیچیده‌‌ای نیست، تنها باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد و برای استخراج سنگآهن از معادن با عمق بیشتر، باید ماشین‌‌آلات به‌‌روز وارد کرد.
جایگزین فولاد در راهند
اکبریان در ادامه با اشاره به این موضوع که با عملی شدن این راهکارها تامین سنگآهن کشور تا 30 سال دیگر امکان‌‌پذیر خواهد شد، گفت: در این زمینه موضوع قابل‌توجه طرح این مساله است که آیا در 30 سال آینده، فولاد به عنوان یک فلز استراتژیک جایگاه کنونی خود را حفظ خواهد کرد؛ در وهله نخست باید این موضوع را در نظر گرفت که کارخانههای فولادی در دنیا 50درصد از ضایعات استفاده می‌کنند و استخراج سنگآهن دیگر به‌‌صرفه نیست. از سوی دیگر، باید این موضوع را در نظر گرفت که مواد دیگری در حال جایگزین شدن به جای فولاد هستند؛ برای نمونه در خودروسازی، صنایع پتروشیمی و پلیمری جایگزین بدنه خودرو شده‌‌اند. یا در ساختمان‌‌سازی، تیرآهن‌‌های پلیمری در حال جایگزین شدن به جای تیرآهن‌‌های آهنی هستند. بنابراین نگرانی در بابت اتمام معادن سنگآهن با اما و اگرهای بسیاری روبه‌رو است.
