خیز تولیدکنندگان ایرانی برای دستیابی به کیفیت اروپایی
رشد صنعت نسوز در گرو توسعه صنایع مادر
توسعه صنایع در کشورهای همسایه مانند عراق، ارمنستان و ترکمنستان باعث شده است تا نیاز آنها به مواد نسوز افزایش پیدا کرده و برای تامین این مواد، از طریق ایران اقدام کنند. امروزه کشورهای همسایه بیشترین سهم از صادرات فرآورده‌‌‌های نسوز ایران را دراختیار دارند. به نظر می‌رسد ارتباط دانشگاه و صنعت در این حوزه نمود بیشتری پیدا می‌کند. انتقال دانش روز دنیا برای تولید فرآورده‌‌‌های نسوز باکیفیت‌‌‌تر و رقابت پذیرتر با همکاری دانشگاه‌‌‌ها تسهیل می‌شود. اما به گفته صنعتگران رشد دانشگاه‌‌‌ها در سال‌های اخیر از رشد صنایع کمتر بوده است و همین امر باعث شده تا توان کمک کردن به صنعت را از دست دهند. دلیل آن نیز بودجه کم دانشگاه‌‌‌ها برای تجهیز آزمایشگاه‌‌‌ها و همچنین انجام پروژه‌‌‌های تحقیقاتی در حوزه صنعت بوده است. اگر دولت به دنبال بهبود تولیدات است باید تدبیری بیندیشد تا دانشگاه بتواند با صنعت هم‌افزایی داشته باشد. در این صورت است که خودکفایی ممکن خواهد بود. ساده‌‌‌ترین تدبیری که دولت می‌تواند اتخاذ کند، کمک مالی به دانشگاه‌‌‌هاست. از طرف دیگر تسهیل حضور استادان دانشگاه بین صنعتگران می‌تواند مسیر همکاری دانشگاه و صنعت را هموار کند.
یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌‌‌های تولیدکنندگان عدم‌ثبات نرخ ارز و عدم‌همکاری دولت در زمینه تجارت بین‌الملل است. یکی از مهم‌ترین نقش‌‌‌های دولت در کشور تسهیل تبادل کالا با دیگر کشور‌‌‌هاست. تسهیل واردات مواد اولیه و همچنین صادرات محصول نهایی باید توسط دولت انجام شود تا تولیدکنندگان با اطمینان خاطر به تولید ادامه داده و به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کنند. راهکار دیگری که می‌تواند باعث پیشرفت صنعت نسوز شود اکتشافات بیشتر در کشور و افزایش واحد‌‌‌های فرآوری موادی مانند آلومیناست. اگر اکتشافات در کشور به صورت گسترده و عمیق صورت گیرد، بخش اعظمی از مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان در داخل تامین می‌شود. در این صورت هم اطمینان تولیدکنندگان به تامین پایدار مواد اولیه حاصل می‌شود، هم مسیر اکتشافات در کشور هموار و امکان توسعه معادن فراهم می‌شود.
بهبود وضعیت تامین مواد اولیه
مهدی یوسفزاده مدیرعامل شرکت دیرگداز آذربایجان در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تامین نیمی از مواد اولیه موردنیاز صنعت نسوز از داخل کشور اشاره کرد و گفت: در صنعت نسوز کشور، مواد اولیه طبقه‌بندی می‌‌‌شوند. برخی از مواد اولیه در کشور وجود دارند و پس از فرآوری به دست تولیدکنندگان نسوز می‌رسند. معادن این مواد اکتشاف می‌‌‌شوند و پس از استخراج و فرآوری، مواد معدنی برای تولید محصول نهایی وارد صنایع می‌‌‌شوند. معمولا مواد اولیه با آلومینای ۴۰ تا ۴۵درصد در ایران تولید می‌شود.
وی از پیشرفت اکتشافات در کشور گفت و عنوان کرد: در سال‌های اخیر شاهد بهبود اکتشافات معادن بوده‌‌‌ایم و برخی شرکت‌ها عملیات فرآوری را بهینه‌‌‌تر و با کیفیت بالاتری انجام می‌دهند. به همین سبب اخیرا توانسته‌‌‌ایم مواد اولیه تا آلومینای ۵۰ تا ۶۰درصد در کشور را تولید کنیم. ولی بحث اصلی در صنعت ما تامین سیمان‌‌‌های نسوز است. برخی از مواد با درصد آلومینای بالا و گریدهای مختلف آلومینا مانند تبولار آلومینا و فیوز آلومینا از تولیدکننده‌‌‌های خارجی تامین می‌شود. همچنین برخی انواع بوکسیت معمولا از چین تامین می‌شود.
یوسفزاده به احداث واحد فرآوری در شرکت دیرگداز آذربایجان اشاره کرد و ادامه داد: ما نیز در راستای فرآوری مواد معدنی اقدام به احداث کوره‌‌‌های دوار کرده‌‌‌ایم تا مواد استخراج شده را دریافت کرده و مراحل فرآوری مانند پخت و دانه‌‌‌بندی را انجام داده و برای تولید مواد نسوز استفاده کنیم. در مورد سیمان‌‌‌های نسوز نیز تقریبا نیمی از نیاز را از داخل و نیمی دیگر را از خارج تامین می‌‌‌کنیم. تحریم‌های اعمال شده علیه کشور، یکی از بزرگ‌ترین موانع توسعه این صنعت است و اگر برداشته شود رشد و توسعه صنعت نسوز را شاهد خواهیم بود. تغییرات نرخ ارز نیز ثبات را از بازار گرفته است و مسیر را برای بهبود وضعیت تولید دشوار می‌کند.
وی رشد و توسعه صنایع مادر کشور را عامل اصلی توسعه صنعت نسوز دانست و افزود: به علت رشد و توسعه صنایع کشور مانند صنایع سیمان و فولاد و پتروشیمی، مصرف فرآورده‌‌‌های نسوز نیز افزایش یافته است. مواد نسوز پشتیبان هستند. یعنی هرجایی از صنعت که حرارت بالاست، به فرآورده‌‌‌های نسوز نیاز پیدا می‌شود. بنابراین هرچقدر صنایع مادر رشد کنند، تقاضا برای مواد نسوز نیز افزایش می‌‌‌یابد. در بحث صادرات، نیز رشد داشته‌‌‌ایم. کشورهای همسایه صنایع خود را حمایت کرده‌‌‌اند، مخصوصا صنایع سیمانی کشورهای همسایه توسعه پیدا کرده‌‌‌اند. به همین علت فروش صادراتی فرآورده‌‌‌های نسوز نیز افزایش پیدا کرده است. شرکت ما نیز در این راستا محصولات نسوز زیادی را به کشورهای ترکیه، ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان صادر می‌کند.
کیفیت نسوز اروپایی در دسترس ایران
مدیرعامل شرکت دیرگداز آذربایجان در پاسخ به این سوال که آیا کیفیت فرآورده‌‌‌های نسوز ایرانی با استاندارد‌‌‌های کیفیتی اروپا برابری می‌کند یا نه؟ اظهار کرد: مطالعاتی داشته‌‌‌ایم روی صنایع کشورهای مختلف، صنایع کشورهای اروپایی که سابقه بیشتری نسبت به کشور ما دارند، توانسته‌‌‌اند مواد نسوز را با مواد اولیه بهتری تولید کنند. آنها توانسته‌‌‌اند محصولاتی با کیفیت ممتاز را تولید کنند و فاصله زیادی با صنعت نسوز ایران داشتند. اما در سال‌های اخیر به دلیل توجه به بخش تحقیق و توسعه، تبادلات علمی و مهندسی معکوس روی محصولات، در صنایع نسوز، توانسته‌‌‌ایم کیفیت را افزایش داده و فاصله کیفیتی با کشورهای اروپایی را کاهش دهیم. امروزه محصولات ایرانی به دلیل کیفیت بالا، رقابت‌پذیری بالایی بین کشورهای منطقه دارد.
وی در پایان جا ماندن دانشگاه‌‌‌ها از صنعت را دلیل اصلی عدم‌همکاری این دو دانست و گفت: از سال ۹۵ من دبیر ستاد موادپیشرفته و کامپوزیت استان آذربایجان شرقی هستم. به همین سبب در تلاش بودیم تا با دانشگاه‌‌‌ها و استادان دانشگاه ارتباط پایدار و ثمربخش داشته باشیم. اما انتظاراتی که داشتیم برآورده نشد. صنعتگر ایرانی دانشگاه را قبول ندارد و برعکس. دانشگاه‌‌‌ها توان مالی برای تجهیز آزمایشگاه‌‌‌ها و انجام پروژه‌‌‌های تحقیقاتی را ندارند و از طرف دیگر صنایع به دانشگاه‌‌‌ها اعتماد ندارند. می‌توان گفت رشد صنایع ما از رشد دانشگاه‌‌‌ها پیشی گرفته است و دانشگاه‌‌‌ها نتوانسته‌‌‌اند خود را به علوم نوین عملی و کاربردی مجهز کنند.
