صنعت لعاب؛ عرصه قدرت‏‌نمایی بخش خصوصی

شکل‌‌گیری صنعت لعاب پس از انقلاب

«فریت» یک ماده پایدار و سفیدکننده یا براق یا مات‌‌کننده سطح کاشی است که در کوره‌های ذوب تولید می‌شود که آن را در اصطلاح «لعاب» می‌گویند. سیدعلی‌‌اکبر کلانتر رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی لعاب و رنگدانه‌های سرامیکی، درباره وضعیت این روزهای این صنعت در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: لعاب یک کالای واسطه‌‌ای و مواد اولیه صنعت کاشی به‌‌شمار می‌‌رود.

کلانتر در ادامه با اشاره به سابقه صنعت لعاب در ایران عنوان کرد: تاریخچه صنعت لعاب در ایران به پس از انقلاب اسلامی بازمی‌‌گردد. تا پیش از انقلاب یک تا دو واحد لعاب‌‌سازی وابسته به کارخانه‌های کاشی‌‌سازی فعالیت داشتند. در حقیقت نخستین‌‌بار در دهه ۱۳۵۰توسط مهندسان ایتالیایی، یک واحد لعاب‌‌سازی در یکی از کارخانه‌های کاشی ایجاد شد تا بخشی از لعاب مصرفی آن واحد را تولید کند.

وی درباره شکل‌‌گیری واحدهای لعاب در کشور پس از انقلاب عنوان کرد: پس از انقلاب واحدهای لعاب‌‌سازی بسیاری ایجاد شدند که هم‌‌اکنون تعداد آن به بالای ۶۰ واحد می‌‌رسد. در حقیقت در اوایل انقلاب به دلیل محدودیت‌‌های ارزی و عدم امکان واردات لعاب‌‌های اروپایی به کشور مقدمه‌‌ تاسیس چندین واحد تولید لعاب فراهم شد. در حقیقت پس از انقلاب زمانی که با مشکلات واردات لعاب در کشور روبه‌رو شدیم، اقدام به ساخت واحدهای لعاب‌‌سازی در سراسر کشور کردیم و البته بیشترین این واحدها در استان‌های قزوین و یزد ایجاد شده‌‌اند. در حال حاضر نیز از ۶۰ واحد موجود ۴۸ واحد لعاب‌‌سازی در این دو استان شکل گرفته‌‌اند و به نوعی یزد قطب اصلی صنعت لعاب کشور قلمداد می‌شود. در کل این تعداد واحدهای ساخته شده در کشور دو تا سه واحد بزرگ هستند و سایر واحدها کوچک و متوسط به‌‌شمار می‌‌روند.

کلانتر در ادامه با اشاره به ارتقای سطح کیفی واحدهای لعاب در کشور یادآور شد: از اواسط دهه ۱۳۷۰ حرکت‌هایی در راستای ارتقای سطح دانش فنی فرمولاسیون و فرآیند تولید و کنترل کیفیت این محصول در بعضی واحدهای تولیدی انجام شد و ادامه دارد.

ظرفیت‌‌های مازاد صنعت لعاب

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی لعاب و رنگدانه‌های سرامیکی با اشاره به ظرفیت‌‌های مازادی که در زمینه تولید لعاب در کشور وجود دارد، عنوان کرد: واحدهای لعاب طی چند دهه اخیر مجوزهای بی‌‌رویه دریافت کرده‌‌اند و به همین دلیل واحدهای کوچک بسیاری بیش از اندازه در کشور تاسیس شده‌‌اند که برخی از این واحدها با ۵۰ درصد ظرفیت خود مشغول به کار هستند.

فناوری به‌‌کارگرفته شده صنعت لعاب

کلانتر در ادامه با اشاره به فناوری به کار گرفته‌‌شده در صنعت لعاب عنوان کرد: یک فناوری به‌‌کار گرفته‌‌شده در صنعت لعاب در کشور تا حدی قدیمی شده است و یک فناوری جدیدتر وارد شده که در کوره‌های شارژ اتوماتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد که هم‌‌اکنون دو تا سه واحد به این کوره‌ها مجهز هستند. سایر واحدهای کوچک به دلیل سرمایه‌‌گذاری کمتری که انجام داده‌‌اند، از فناوری قدیمی بهره‌‌مند هستند.

وی در ادامه با توضیح سرمایه ثابت و سرمایه در گردش صنعت لعاب در کشور عنوان کرد: صنعت لعاب جزو صنایعی محسوب می‌شود که  به سرمایه ثابت کمی برای تاسیس نیاز دارد، اما در مقابل برای سرمایه در گردش به سرمایه بالایی نیاز است. برخی از مواد اولیه صنعت لعاب وارداتی است و برای واردات آن نیز واحدها نیازمند ارز هستند، از این رو به سرمایه در گردش بیشتری نیازمند هستند.

ظرفیتی بالاتر از نیاز

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی لعاب و رنگدانه‌های سرامیکی در ادامه با اشاره به ظرفیت تولید لعاب در کشور عنوان کرد: برای تولید هر مترمربع کاشی، ۸۰۰ گرم لعاب مورد نیاز است و براساس مصرف تولیدی کاشی در کشور، ۴۵۰ هزار تن لعاب مورد نیاز است، در صورتی که واحدهای موجود در کشور با ظرفیت ۶۰۰ هزار تن و بیشتر مشغول به کار هستند. در چنین شرایطی برخی واحدها برای آنکه در بازار باقی بمانند، محصولات باکیفیت نازل تولید می‌کنند تا در بازار آن را با قیمت ارزان‌‌تر به فروش برسانند.

لعاب؛ صنعتی دانش‌‌بنیان

کلانتر در ادامه با اشاره به این موضوع که صنعت لعاب یک صنعت دانش‌‌بنیان به‌‌شمار می‌‌رود، گفت: صنعت لعاب یک صنعت به‌‌روزشده است. مدام باید فرمولاسیون آن را تغییر داد، ضریب انبساط برای آن در نظر گرفت و بیشتر تولیدکنندگان آن نیز تحصیلات عالیه دارند تا با اقدامات علمی خود این صنعت را به‌‌روز نگه دارند.

وی همچنین با اشاره به این موضوع که صنعت لعاب یک صنعت کاملا خصوصی است، گفت: در این صنعت صد درصد خصوصی، حدود ۵ هزار نفر به صورت مستقیم مشغول به کار هستند.

بی‌‌نیاز از واردات لعاب

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی لعاب و رنگدانه‌های سرامیکی در ادامه یادآور شد: صنعت لعاب جزو صنایع ضروری به‌‌شمار می‌‌رود که اگر نمی‌‌بود، نیاز به واردات داشتیم که سبب خروج ارز از کشور می‌شد. کلانتر در پاسخ به این پرسش که آیا صادرات لعاب نیز دارید، گفت: صنعت لعاب به دلیل اینکه براساس نیاز و درخواست کارخانه کاشی تهیه می‌شود، از همین‌‌رو امکان صادرات آن در سطح پایینی قرار دارد؛ بنابراین به‌‌صورت بسیار محدود صادرات انجام می‌‌دهیم.

کلانتر در پاسخ به این پرسش که در تهیه مواد اولیه لعاب با مشکلی روبه‌رو نیستید، گفت: در زمینه مواد اولیه، سه قلم آن خارجی و وارداتی است که البته از لحاظ ارزش ریالی ۵۰ درصد قیمت مواد اولیه و از نظر وزنی حدود ۳۰ درصد آن را شامل می‌شود.

وی همچنین درباره قیمت لعاب در بازار عنوان کرد: با توجه به این موضوع که لعاب انواع مختلف در گریدهای مختلف دارد، قیمت آن نیز در بازار متنوع است.