حمید مظفری وانانی

سید حسین حسینی

از حدود ۴ سال پیش، امتیاز تسهیلات مسکن در شرکت فرابورس قابل معامله شد. این اوراق پیش‌تر خارج از فرابورس و در یک بازار غیرمسنجم و در بنگاه‌ها با نرخ‌های غیررسمی معامله می‌شد که پس از پذیرش این اوراق در فرابورس، در عمل معامله این اوراق شکلی رسمی و ضابطه‌مند به خود گرفت.

این اوراق یکی از انگیزه‌‌هایی است که بانک مسکن به سپرده‌گذاران خود برای افزایش جذابیت سپرده‌‌گذاری در این بانک اعطا می‌کند؛ به این صورت که نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت در بانک مسکن در ازای سپرده‌گذاری خود، ۱۱درصد است و تقریبا متناسب با نرخ سود کوتاه‌مدت در بانک‌های تجاری عادی است، همچنین بانک مسکن در صورت سپرده‌‌گذاری حداقل به مدت ۶ ماه و با حداکثر سقف ۲۴۰ میلیون ریال میانگین سپرده سرمایه‌گذار، معادل نیمی از میانگین سپرده سرمایه‌گذار، اوراق حق تقدم تسهیلات اعطا می‌کند و برای ۶ ماه دوم سال نیز، معادل همین سقف میانگین سپرده سرمایه‌گذار، اوراق حق تقدم اعطا می‌کند.

وضعیتی که باعث می‌شود سپرده‌گذار در پایان یک‌سال، علاوه‌بر سود ۱۱ درصدی، ۴۸ برگه امتیاز تسهیلات مسکن در اختیار داشته باشد که با توجه به ارزش فعلی حدودا ۷۲ هزار تومانی هر برگه حق تقدم تسهیلات مسکن برای سپرده‌گذار بازده ۵/ ۲۶ درصدی به ارمغان خواهد آورد.

اما کارکرد این برگه‌های امتیاز تسهیلات مسکن علاوه‌بر دارا بودن ارزش‌زایی و قابلیت معامله و واگذاری به غیر، ‌این است که هر شخص با خرید یک برگه از این اوراق می‌تواند نسبت به اخذ تسهیلات خرید از بانک مسکن اقدام کند که با توجه به نرخ ۱۶ درصدی تسهیلات مسکن و قیمت فعلی ۷۲ هزار تومانی هر برگه و با بازپرداخت ۱۲ ساله نرخ تسهیلات برای متقاضی تسهیلات مسکن ۱۹ درصد خواهد بود که با توجه به نرخ سایر تسهیلات و وضعیت بازار مسکن در کشور نرخی منطقی است.با توجه به تجربه نسبتا موفق بانک مسکن در انتشار اوراق گواهی حق تقدم مسکن که ابتدا به‌صورت یک بازار غیرمتشکل و غیر‌رسمی آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۹۰، به‌صورت بازار منسجمی وارد بازار فرابورس ایران شد، می‌توان از این تجربه برای ارائه تسهیلات خودرو در همه بانک‌های تجاری استفاده کرد، به این ترتیب که سه ضلع مثلث (بانک، سپرده‌گذار و استفاده‌کننده از اوراق گواهی حق تقدم) ذی‌نفع باشند، اولا: بانک از این طریق به مثابه بقیه بانک‌ها، با نرخ سود متعارف، سپرده کوتاه‌مدت جذب می‌کند با این تفاوت که روی این حساب‌ها، اوراق گواهی حق تقدم صادر می‌کند، ثانیا: سپرده‌گذار با سپرده‌گذاری در این حساب علاوه‌بر دریافت نرخ سود متعارف بانکی، اوراق گواهی حق تقدم استفاده از تسهیلات را دریافت می‌کند که می‌تواند از آن برای دریافت تسهیلات استفاده کند یا آن را در فرابورس به فروش برساند، ثالثا: استفاده‌کننده از تسهیلات می‌تواند، این اوراق را در کمترین زمان و با نرخ سود منصفانه‌ای که بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، از بازار فرابورس خریداری کند؛ بنابراین مشاهده می‌کنید که سه ضلع مثلث، از انتشار این اوراق ذی‌نفع هستند.بنا به مصوبه شورای پول و اعتبار، سقف تسهیلات خرید خودروی سواری (تولید داخل) معادل ۶۰ درصد بهای خودرو و حداکثر به میزان ۱۵۰ میلیون ریال است.

می‌توان این اوراق را اینگونه طراحی کرد که در صورت سپرده‌‌گذاری حداقل به مدت سه ماه و به شرط آنکه میانگین سپرده سرمایه‌گذار، حداکثر معادل ۸۰ میلیون ریال باشد، پس از سه ماه معادل یک چهارم۸۰ میلیون ریال، برگه امتیاز تسهیلات خودرو و برای سه ماهه‌های پس از آن، به همین منوال برگه حق تقدم به سپرده‌گذار اعطا شود؛ به هر برگه حق تقدم تسهیلات خودرو، ۵ میلیون ریال تسهیلات تعلق می‌گیرد و سقف خرید این اوراق در فرابورس ۳۰ عدد خواهد بود. با توجه به اینکه اغلب بانک‌ها این تسهیلات را پرداخت می‌کنند، می‌توان اوراق حق تقدم تسهیلات خودرو را در ماه‌های مختلف و تحت یک نام مشترک برای همه بانک‌ها منتشر کرد منتها هنگام واگذاری تسهیلات سامانه‌ای طراحی شود که تسهیلات‌گیرندگان را بین بانک‌های ناشر اوراق بر اساس میزان انتشار توزیع کند.