تحلیل : بررسی‌داده‌های منتشر شده بانک مرکزی درباره تورم استان‌ها در دوره پنج ساله انتهای سال ۱۳۸۸ تا انتهای ۱۳۹۳ نشان می‌دهد روند گرانی کالاها و خدمات مصرفی در استان‌های کشور پس از رسیدن به حداکثر خود در سال ۹۱، کند شده و به سطوح بین ۱۴ تا ۱۷ درصد در سال ۹۳ برای استان‌های مختلف کشور رسیده است. گروه با کنار گذاشتن داده‌های مربوط به استان تهران از این بررسی، می‌توان گفت تورم متوسط استان‌ها از میزان ۴/ ۱۳ درصد در سال ۸۹، به ۵/ ۱۵ درصد در سال ۹۳ رسیده است. اما ظرف این مدت با توجه به تورم افسارگسیخته‌ای که در سال‌های ۹۰ و ۹۱ در کشور اتفاق افتاد، میزان متوسط تورم سالانه برای استان‌ها ۶/ ۲۳ درصد به دست می‌آید که نشان‌دهنده تاثیر تورم‌های بیش از ۳۰ درصدی در آن دو سال بر میزان میانگین رشد شاخص تورم در سال‌های اخیر است. همچنین، بررسی این داده‌ها نشان می‌دهد بیشترین پراکندگی مربوط به نرخ رشد تورم در سال‌های ۹۱ و ۹۲ اتفاق افتاده است؛ به این معنا که در دو سال مورد اشاره تفاوت بیشترین و کمترین نرخ تورم استانی به حدود ۹ درصد می‌رسد. در واقع در جایی که استانی مانند خراسان شمالی در سال ۹۱ تورمی ۹/ ۳۴ درصدی را تجربه کرده است، شاخص تورم در استان‌های تهران یا البرز رشدی ۵/ ۲۶ تا ۸/ ۲۶ درصدی را نشان‌ می‌دهند. از این پراکندگی در سال ۹۳ کاسته شده و تفاوت میان استان‌های کشور در میزان رشد شاخص تورم در این سال به ۱/ ۳ درصد رسیده که کمترین میزان در پنج سال اخیر است.

سهم بیشتر محرومان از تورم

این موضوع که گران شدن کالاها را اقشار محروم بیشتر حس می‌کنند، می‌توان در سطح کلان و ملی نیز بررسی کرد. بررسی داده‌های شاخص تورم در استان‌ها حاکی از آن است که چه در طول دوره پنج ساله ۸۸ تا ۹۳ و چه در طول سه سال اخیر، بیشترین میزان رشد تورم را استان‌هایی نظیر خراسان جنوبی، ایلام یا سیستان و بلوچستان تجربه کرده‌اند. این در حالی است که استان‌های دارای منابع طبیعی، استان‌های دارای بنادر یا استان‌ پایتخت‌نشینان، شاهد کمترین تورم‌های متوسط و نیز تورم‌های سالانه بوده‌اند. میزان تورم متوسط استان‌هایی نظیر خراسان جنوبی، ایلام و آذربایجان غربی در سال ۹۲ به اعداد ۹/ ۳۵، ۳/ ۳۸ و ۹/ ۳۶ رسید که هر سه از میزان تورم کل کشور که ۷/ ۳۴ درصد گزارش شد، بیشتر هستند. در مقابل، تورم استان تهران در سال ۹۲ معادل ۲/ ۳۲ درصد بوده است. البته، این روند در سال ۹۳ امتداد نداشته است و داده‌ها نشان می‌دهند استان‌هایی نظیر ایلام یا سیستان و بلوچستان در سال ۹۳ تورم‌هایی کمتر از تورم کل کشور و با اعداد ۸/ ۱۳ و ۳/ ۱۴ درصد را تجربه کرده‌اند. در واقع، این موضوع را می‌توان علاوه‌بر نشانه‌ای از گذر موج تورم از استان‌ها، نشانه‌ای از کاهش فاصله سطح عمومی قیمت‌ها و همگن‌ شدن مناطق مختلف کشور عنوان کرد.

عبور موج تورم از استان‌ها

از مرور اعداد مربوط به شاخص تورم در استان‌های کشور می‌توان به‌راحتی دریافت تورمی که دامنگیر سایر استان‌های کشور غیر از تهران در طول پنج سال اخیر شده است، بیش از این استان بوده و در واقع در این دوره زمانی رشد قیمت‌ها را بیشتر استان‌هایی غیر از استان پایتخت تجربه کردند. با در نظر گرفتن اینکه به اذعان قریب به اتفاق افراد جامعه، شهر تهران و نیز استان تهران گران‌ترین منطقه کشور، به‌خصوص در اقلام خاصی نظیر مسکن، حمل و نقل یا بیشتر کالاهای خوراکی و مصرفی است، موضوع رشد کمتر تورم در این منطقه نسبت به سایر استان‌ها در نظر اول تا اندازه‌ای دور از ذهن به نظر می‌رسد. اما در واقع، گرانی شهر و استان تهران محصول رشد شدید و شتابدار قیمت‌ها در سال‌های پیش و به‌خصوص اواسط دهه ۸۰ است که به‌طور مثال رشد حبابی و افسارگسیخته قیمت ملک و زمین در آن بازه زمانی اتفاق افتاد. افزایش قیمتی که در آن هنگام در پایتخت روی‌ داد، از اواخر دهه ۸۰ و نیز در سال‌های ۹۰ تا کنون، به سایر استان‌ها و شهرستان‌های کشور تسری یافته و موج تورمی که به‌طور عمده از پایتخت به راه افتاده بود، در سال ۹۱ و ۹۲ کل کشور را فرا گرفت. داده‌های مربوط به سال ۹۳ در مورد شاخص تورم نشان می‌دهد می‌توان امیدوار بود که این موج تورم به اتمام رسیده و فروکش کرده است.

پرتورم‌ترین و کم‌تورم‌ترین استان‌ها در سال ۹۳

با ثبت عدد ۸/ ۱۳ درصدی، مشاهده می‌شود کمترین نرخ رشد تورم در سال ۹۳ نصیب استان خراسان جنوبی شده است؛ که با توجه به محرومیت شدید این استان، این موضوع جای امیدواری دارد. استان‌های زنجان، قزوین، مرکزی و سیستان و بلوچستان نیز در رده‌های بعدی استان‌های با کمترین نرخ تورم در سال ۹۳ قرار دارند. همچنین در رده بیشترین تورم‌ها، استان قم با تورم ۹/ ۱۶ درصدی رتبه نخست را دارد و لرستان و سمنان پس از آن قرار گرفته‌اند. استان تهران، به جز سال ۹۰، برای اولین بار پس از ۵ سال به‌عنوان دارنده کمترین نرخ تورم جایگاه خود را از دست داده است و با قرار گرفتن در میانه فهرست استان‌ها تورم ۵/ ۱۵ درصدی را ثبت کرده است. همچنین با مقایسه شاخص تورم در سال ۹۳ با متناظر آن در سال ‌۸۸، تورم متوسط برای دوره‌های پنج‌ساله اخیر را می‌توان برای استان‌های کشور مقایسه کرد. با کنار گذاشتن تهران از این مقایسه، مشخص می‌شود که کمترین تورم متوسط ظرف سال‌های ۸۸ تا ۹۳ متعلق به استان‌های بوشهر، گیلان و فارس با نرخ رشد تورم متوسط سالانه به ترتیب ۳/ ۲۲، ۶/ ۲۲ و ۸/ ۲۲ درصد قابل مشاهده است. در مقابل، بیشترین میزان تورم متوسط سالانه در طول پنج سال اخیر را استان‌های خراسان جنوبی، ایلام و خراسان شمالی به ترتیب با نرخ‌های ۹/ ۲۴، ۷/ ۲۴ و ۷/ ۲۴ تجربه کرده‌اند. این موضوع، حکایت از آن دارد استان‌های محروم‌تر در این سال‌ها بیشتر با بلای تورم سرسام‌آور دست و پنجه نرم کردند که لزوم توجه بیشتر سیاست‌گذاران و مسوولان کشور را به این مناطق کشور می‌رساند.

گذار موج تورم از استان‌ها