گروه بازار پول: بانک مرکزی با بیان اهداف طرح چکاوک، مشکلات به‌وجود آمده از این طرح را تشریح کرد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، سامانه چکاوک، آخرین حلقه از نظام پرداخت الکترونیکی است که مبادله، پایاپای و پردازش و کارسازی چک‌ها را به‌صورت الکترونیکی بین بانک‌های کشور بر عهده دارد. در سال‌های اخیر با رشد و نفوذ شگرف پرداخت‌های کارتی و حواله های الکترونیکی، بخش بزرگی از پرداخت‌های کشور از طریق سامانه‌هایی نظیر شتاب، شاپرک، ساتنا و پایا انجام می‌شود، اما چک به‌عنوان ابزاری برای پرداخت‌های تجاری همچنان واجد اهمیت بسزایی بوده و پیوستن آن به نظام پرداخت الکترونیکی کشور ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌شمار می‌رود. هدف اول تسهیل و تسریع در مبادلات مبتنی بر چک است. چکاوک با الکترونیکی شدن گردش چک بین بانک‌های کشور، فاصله جغرافیایی میان استان‌های کشور را از میان برداشته و کارسازی چک‌های بین‌بانکی را در سراسر کشور ظرف مدت یکسان انجام می‌دهد. همچنین با استقرار کامل چکاوک در کشور، مدت زمان تسویه و کارسازی چک‌های واگذار شده به بیست و چهار ساعت کاری و حتی کمتر کاهش می‌یابد.

هدف دوم، نظارت‌پذیر شدن مبادلات چک و پایش دقیق آنها به‌صورت الکترونیکی است تا اطمینان عمومی نسبت به استفاده از این ابزار ارتقا یابد. به دلیل تمام الکترونیکی شدن مبادلات چک و حذف گردش لاشه چک بین واحدهای بانک‌های مختلف، زمینه برخی از سوء‌استفاده‌ها از این ابزار از میان رفته و با اعمال کنترل دقیق بر حجم تعهدات بین بانک‌ها از طریق نمایشگرهای پایش مبادلات، اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی و خلق پول بدون پشتوانه که در نهایت به افزایش بی‌رویه نقدینگی و تورم منجر می‌شود، تا حد زیادی کنترل و مدیریت خواهد شد.

گرچه حجم مبادلات چک بسیار کمتر از تعداد تراکنش‌های سامانه‌هایی نظیر شتاب و شاپرک است، اما نظر به لزوم پردازش فیزیکی چک در مبدأ و کنترل انسانی اقلامی نظیر صحت امضا و پشت‌نویسی، چکاوک یکی از پرچالش‌ترین و پیچیده‌ترین سامانه‌های الکترونیکی کشور به‌شمار می‌رود. راه‌اندازی چکاوک مستلزم تمهیدات لجستیکی فراوان در نزدیک به ۲۲ هزار شعبه و آموزش قریب به ۲۰۰ هزار نفر از کارکنان بانک‌ها است که ابعادی ملی و کم‌سابقه را در میان تمامی سامانه‌های الکترونیکی کشور و منطقه نشان می‌دهد. به این لحاظ در برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی آن، تلاش و دقت فراوانی شد تا کاستی‌های اجتناب‌ناپذیر ناشی از تغییر بنیادی روش‌ها به حداقل خود برسد؛ بنابراین پیش از راه‌اندازی طرح چکاوک در استان تهران، این سامانه در ۱۳ استان کشور به‌صورت کامل راه‌اندازی شده و بسیاری از مشکلات و مسائل آن پیش از معرفی طرح در تهران مرتفع شد. باید توجه داشت که در اجرای هر سامانه‌ای در عمل، مشکلات و مسائلی بروز می‌کند که از دامنه برنامه‌ریزی و حتی تجربیات پیشین نیزخارج است؛ اما ترس از این امر نباید توسعه و بهسازی سامانه‌های جدید و موجود را متوقف کند؛ چرا که رکود و توقف در ایجاد سامانه‌های جدید بانکی، منجر به رکود در تمامی فعالیت‌های اقتصادی و آسیب‌پذیری آنها می‌شود.

با توجه به نکات مذکور، نظر به گستردگی و اهمیت تهران به‌عنوان قطب اقتصادی و تجاری کشور و پراکندگی و تعداد زیاد شعب بانک‌ها در این استان، برخی ناهماهنگی‌ها و کاستی‌ها که عمدتا مربوط به تغییر روش‌های انجام کار بوده‌اند، منجر به تاخیر در کارسازی برخی چک‌های بین بانکی شد که البته نسبت چک‌های تحت تاثیر قرار گرفته هرگز از ۱۰ درصد چک‌های واگذار شده فراتر نرفت. عملکرد ضعیف یکی از بانک‌های کشور که حجم زیادی از چک‌های واگذار شده و عهده را به خود اختصاص می‌دهد، باعث شد تا مشکلات بانک یاد شده عملا به دیگر بانک‌ها تسری یافته و رفع آنها را مستلزم صرف زمان و تلاش مضاعف کند.

با همکاری شبانه‌روزی نظام بانکی کشور، تلاش شد تا این مشکلات در اسرع وقت حل شود و با توجه به عملکرد روزهای گذشته، پایداری تدریجی در عملکرد سامانه مشاهده شده و انتظار می‌رود در روزهای آینده مسائل و مشکلات پدید آمده به‌طور کامل مرتفع شوند.

بنا بر سیاست‌های بانک مرکزی، ایجاد سامانه‌های جدید باید شامل تعریف و اجرایی شدن حداقل سطح خدمات باشد. بر اساس سیاست گفته شده، این بانک از ابتدا در صدد بوده تا پس از استقرار سامانه چکاوک، نسبت به تعریف دقیق کیفیت خدمات مطابق با روال‌ها و به روش‌های معمول بین‌المللی اقدام کند. این روال‌ها تضمین می‌کنند که کارسازی چک‌ها براساس زمان‌بندی معینی صورت پذیرفته و در صورت عدم کارسازی در زمان مشخص شده، نسبت به اخذ هزینه التزام از عامل یا عاملان مربوط و پرداخت آن به مشتری اقدام شود. با توجه به مشکلات پیش‌ آمده، اقدام در معرفی و اجرایی شدن سطح کیفی خدمت در سامانه چکاوک در اولویت قرار گرفته است. بانک مرکزی به نمایندگی از نظام بانکی کشور، از همه هم‌میهنانی که به دلیل راه‌اندازی سامانه در روزهای گذشته دچار مشکل شده‌اند، صمیمانه پوزش می‌خواهد و به هم‌میهنان ارجمند اطمینان می‌دهد، ضمن رفع فوری مشکلات پیش آمده، حداکثر تلاش خود را به‌منظور پایداری و ارتقای کیفیت خدمات و نیز برخورد مناسب با بانک‌هایی که به هر دلیل در ارائه خدمات خود نارسایی داشته‌اند، مصروف داشته و در صورت لزوم نسبت به معرفی بانک‌هایی که از ارائه خدمات مناسب ناتوانند، اقدام کند.