گروه بازار پول: جدیدترین آمار شاخص بهای تولید‌کننده در آذر ماه نشان می‌دهد که رشد ماهانه و نقطه‌به‌نقطه این شاخص افزایش جزئی (معادل ۱/۰ واحد درصد) نسبت به ماه قبل پشت سر گذاشته، اما تورم متوسط یا ۱۲ ماهه همچنان در مسیر نزولی قدم می‌گذارد. بر اساس آمار بانک مرکزی در آخرین ماه پاییز تورم ماهانه تولید‌کننده ۷/۰ درصد، تورم نقطه‌به‌نقطه ۱/۱۳ درصد و تورم متوسط معادل ۶/۱۶ درصد گزارش شده است. این ارقام حاکی از آن است که شاخص بهای تولید‌کننده افزایش کم‌دامنه‌ای را نسبت به ماه‌های قبل داشته، اما روند نزولی تورم پیش‌نگر در ماه‌های گذشته متوقف شده است.

تورم تولید‌کننده و مصرف‌کننده

در ادبیات اقتصادی، به طور معمول برای اشاره به قیمت‌ها و تورم از تغییرات «شاخص قیمت مصرف‌کننده» استفاده می‌شود؛ چراکه این شاخص اگر به‌صورت دقیق طراحی شود، انعکاسی کامل و مستقیم از تغییرات قیمتی اقلامی که مردم و مصرف‌کنندگان در زندگی روزمره خود با آن مواجه هستند، نشان می‌دهد، ولی یک شاخص قیمتی مهم دیگر، شاخص قیمت تولیدکننده است که تغییرات قیمت‌ها را در مبدا تولید ارزیابی می‌کند. کارشناسان معتقدند که تغییرات تورمی «شاخص تولید‌کننده (PPI)» با یک وقفه زمانی به «شاخص مصرف‌کننده (CPI)» منتقل می‌شود، به همین دلیل می‌توان از تورم تولید‌کننده به عنوان «تورم دوم» یا «تورم پیش‌نگر» نام برد.

با استفاده از تغییرات این شاخص نیز می‌توان مشابه شاخص مصرفی، سه نوع تورم تعریف کرد. بر این اساس، می‌توان تغییرات یک ماهه شاخص قیمت تولیدکننده را «تورم ماهانه تولیدکننده»، تغییرات یکساله شاخص قیمت تولیدکننده را «تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده» و تغییرات متوسط شاخص تولیدکننده در دو بازه ۱۲ ماهه متوالی را «تورم میانگین تولید‌کننده» نامید.

افزایش جزئی تورم ماهانه تولید

گزارش بانک مرکزی از خلاصه نتایج شاخص بهای تولید‌کننده در ماه آذر منتشر شد. بر این اساس شاخص بهای تولید‌کننده بر اساس سال پایه ۹۰ به ۲/۲۰۹ واحد رسید؛ بنابراین تورم ماهانه تولید‌کننده (رشد شاخص تولید‌کننده در یک ماه نسبت به ماه قبل) در آخرین ماه پاییز به ۷/۰ درصد رسید. این رقم برای آبان‌ماه معادل ۶/۰ درصد گزارش شده و نشان می‌دهد افزایش جزئی معادل ۱/۰ واحد درصد در تورم ماهانه آذرماه نسبت به آبان‌ماه تولید ثبت شده است. افزایش با دامنه نوسان محدود، روندی که کم و بیش در ماه‌های گذشته نیز مشاهده شده بود. بر اساس آمارها در ابتدای سال جاری تورم ماهانه تولید به دلیل افزایش «بهای حامل‌های انرژی» و اثر آن در هزینه‌های تولید افزایش یافته بود، به‌نحوی‌که تورم ماهانه تولید در ماه فروردین معادل ۵/۲ درصد و در اردیبهشت ماه معادل ۷/۳ درصد ثبت شده بود؛ اما روند افزایشی در قیمت‌های تولید پایدار نماند و به تدریج از سطح تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده کاسته شد. به نحوی که از خرداد ماه تا آذر (به استثنای تیرماه) سطح تورم ماهانه از یک درصد تجاوز نکرده و البته در تیرماه نیز سطح تورم ماهانه تولید ۵/۱ درصد بوده است. با مرور آمار منتشر شده می‌توان دریافت که هنوز شوک قابل‌توجهی در تغییر سطح قیمت‌ها تولید به وجود نیامده و این متغیر بر «رشد شاخص مصرف‌کننده» یا «تورم» فشار وارد نمی‌کند. موضوعی که می‌تواند بیانگر آن باشد که تغییر مسیر تورم (شاخص مصرف‌کننده) در ماه‌های گذشته، از یکسو به دلیل رشد بالای متغیرهای پولی مانند نقدینگی و از سوی دیگر تحت تاثیر تغییر انتظارات تورمی است و از سوی تغییر سطح هزینه‌های تولید، شارژ نمی‌شود.

همگامی تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه

آمار منتشرشده بانک مرکزی نشان می‌دهد که علاوه‌بر رشد جزئی در تورم ماهانه تولید، روند نقطه‌به‌نقطه (رشد شاخص بهای تولیده‌کننده نسبت به ماه مشابه سال قبل) نیز در آذر ماه تغییر کرده است. بر این اساس، شاخص بهای تولید‌کننده در آذر ماه سال جاری ۱/۱۳ درصد نسبت آذر ماه سال گذشته افزایش یافته است، آماری که در ماه آبان معادل ۱۳ درصد ثبت شده بود و مانند تورم ماهانه ، ۱/۰ واحد درصد نیز به تورم نقطه‌به‌نقطه تولید افزوده شده است. این روند صعودی در حالی است که طبق آمار بانک مرکزی، بعد از اردیبهشت تا آبان‌ماه سال جاری همواره تورم نقطه‌به‌نقطه در مدار نزولی حرکت کرده بود و طی این مدت ۸/۶ واحد درصد از تورم نقطه‌به‌نقطه تولید کاسته شده بود؛ اما با انتشار آمار آذرماه به‌نظر می‌رسد که نوار افت تورم نقطه‌به‌نقطه تولید بریده شده، هر چند که افزایش این شاخص در آذرماه به مقدار ناچیزی بوده است.

تداوم روند نزولی تورم متوسط

سومین شاخصی که در خصوص تورم تولید‌کننده منتشر می‌شود، «تورم متوسط تولید» است. این آمار در آذر ماه به ۶/۱۶ درصد رسیده که نسبت به آمار ماه قبل (معادل ۶/۱۶ درصد) به میزان ۱/۱ واحد پایین‌تر بوده است. تورم متوسط سطح قیمت تولید، دارای حافظه ۲۴ ماهه است و سطح قیمت ۱۲ ماه منتهی به ماه آذر سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل را بررسی می‌کند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد که معیار مناسبی برای بررسی تغییرات کوتاه مدت شاخص تولید‌کننده نباشد، به این معنی که اگر روند افزایشی (کاهشی) در تورم ماهانه و تولید‌کننده تداوم داشته باشد، این روند با یک وقفه زمانی در تورم متوسط مشاهده می‌شود. آمار ۶/۱۶ درصدی تورم متوسط تولید در آذر ماه در ۴۵ ماه گذشته کمترین میزان بوده است و آخرین بار در اسفندماه سال ۸۹ مقدار تورم متوسط کمتر از این مقدار بوده است.

اثر ارز با یک وقفه زمانی؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ دلار در بازار آزاد در ماه آذر از ۳ هزار و ۲۵۵ به ۳ هزار و۵۲۰ تومان افزایش یافته است. این روند نشان می‌دهد که طی این مدت ۵/۷ درصد به بهای شاخص بازار ارز افزوده شده است، اما شوک ارزی در هزینه‌های تولیدی آذر ماه اثر نگذاشته است و تورم ماهانه تولید سطح کمتر از یک درصد را ثبت کرده است. تاثیرناپذیری آمار شاخص بهای تولید‌کننده از بازار ارز می‌تواند به این دلیل باشد که این محصولات در آذر ماه از مواد اولیه در ماه‌های گذشته خریداری شده،تهیه شده و این امکان وجود دارد در ماه‌های آینده این افزایش قیمت در هزینه‌های تولید انعکاس پیدا کند. این در حالی است که فعالان حوزه تولید معتقدند که به دلیل نبود تقاضا برای خرید کالا، تولید‌کنندگان در اندیشه حفظ مشتریان خود بوده و حتی اثر افزایش قیمت ارز باعث نشده که سطح قیمت‌های محصولات تولیدی بالا برود. به گفته این کارشناسان، در حال حاضر تولید‌کنندگان برای رقابت با کالاهای وارداتی و حفظ سهم بازار زیاد بهای کالای خود را افزایش نمی‌دهند و رشد بهای ارز در آذر تنها باعث شده که تولید‌کنندگان داخلی، نفسی تازه کرده و از عرصه رقابت با کالاهای وارداتی عقب نمانند. این کارشناسان همچنان معتقدند که در ماه‌های آینده نیز به بهای ارز افزوده خواهد شد.

تغییر مسیر احتیاطی تورم پیش‌نگر