گروه بازار پول: آمار بانک مرکزی حاکی از آن است که «نرخ تورم ماهانه تولید‌کننده» از مرداد تا آبان‌ماه سال جاری زیر یک درصد گزارش شده است. همچنین در آبان‌ماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده به ۱۳ درصد کاهش یافته که کمترین نرخ در ۴۷ ماه گذشته بوده است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر (از خرداد تا آبان سال جاری) نرخ «ماهانه تورم مصرف‌کننده» بالاتر از یک درصد (در حدود ۵/۱ درصد) گزارش شده و آخرین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در آبان‌ماه معادل ۱۵ درصد گزارش شده است. این آمار بیان می‌کند که در ماه‌های گذشته، تورم تولید‌کننده (تغییر شاخص بهای تولید‌کننده) در سطوح پایین و قابل‌قبولی بوده و رشد هزینه‌های کالا و خدمات تولید‌کننده، کنترل شده است. حال آنکه آمار تورم مصرف‌کننده همچنان در ماه‌های اخیر در سطوح بالایی ثبت شده است. در نتیجه این روند نشان می‌دهد که تغییر تورم، تحت تاثیر افزایش هزینه‌های تولید (که عمدتا در ماه‌های گذشته به دلیل تغییر نرخ ارز و قیمت حامل‌های انرژی است) نبوده؛ بلکه تغییر جهت تورم، به دلیل تغییر شاخص‌های قیمتی مانند نقدینگی و همچنین تغییر نسبی انتظارات نسبت به ماه‌های قبل بوده است. آمارها نشان می‌دهد که نرخ رشد نقدینگی همچنان بالاست و در شرایط فعلی، این خطر وجود دارد که یک رفتار هیجانی در بازار ارز، مجددا به روانه شدن نقدینگی در بازارهای دارایی و شوک تورمی ناشی از جهش ارزی منجر شود؛ البته عوامل موثر بر تورم بسیار متفاوت است و نمی‌توان به‌سادگی، اثر غالب در رشد آن را مشخص کرد، اما آمارهای شاخص بهای تولید‌کننده نشان می‌دهد که تورم از سمت تغییر در هزینه‌های تولید، تغذیه نمی‌شود. در ادبیات اقتصادی، به‌طور معمول برای اشاره به قیمت‌ها و تورم از تغییرات «شاخص قیمت مصرف‌کننده» استفاده می‌شود؛ چراکه این شاخص اگر به‌صورت دقیق طراحی شود، انعکاسی کامل و مستقیم از تغییرات قیمتی اقلامی که مردم و مصرف‌کنندگان در زندگی روزمره خود با آن مواجه هستند، نشان می‌دهد، ولی یک شاخص قیمتی مهم دیگر، شاخص قیمت تولیدکننده است که تغییرات قیمت‌ها را به‌صورتی عمیق‌تر منعکس می‌کند. کارشناسان معتقدند که شاخص بهای تولید‌کننده، شاخص پیش‌نگر است، به نحوی که تغییرات در شاخص بهای تولید‌کننده، یا یک وقفه زمانی به شاخص بهای مصرف‌کننده منتقل می‌شود.

ثبات در تورم ماهانه

گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که شاخص بهای تولید‌کننده در آبان‌ماه سال جاری، به ۸/۲۰۷ واحد رسیده است. بر این اساس تورم ماهانه تولید‌کننده در دومین ماه پاییز ۶/۰ درصد گزارش شده است. این آمار برای مهرماه معادل ۲/۰ درصد بوده و نسبت به این ماه، تورم ماهانه ۴/۰ واحد درصد افزایش یافته، اما همچنان نسبت به ماه‌های ابتدای سال جاری، سطح کمتری بوده است. بر اساس آمار بانک مرکزی در ابتدای سال جاری تورم ماهانه تولید‌کننده در سطوح بالایی (در فروردین‌ماه معادل ۷/۳ درصد و در اردیبهشت‌ماه معادل ۵/۲ درصد) قرار داشت، اما با گذشت زمان از سطح تورم ماهانه کاسته شده و در ماه‌های اخیر (از مردادماه تا آبان‌ماه) میزان آن به زیر یک درصد نزول کرده است. افزایش سطح تورم تولید‌کننده در ابتدای سال را می‌توان به افزایش قیمت برخی از «حامل‌های انرژی» در انتهای سال گذشته و ابتدای سال جاری نسبت داد. با افزایش قیمت حامل‌های انرژی به هزینه کالا و خدمات تولید‌کننده نیز افزوده شد و به تبع آن شاخص بهای تولید‌کننده نیز رشد قابل‌توجهی داشت، اما طبق آمار منتشر شده این روند تداوم نداشت و شوک تغییر قیمت انرژی در همان فصل بهار تخلیه شد. مقایسه آمار دو ماه نخست «بهار» و «پاییز» سال جاری نیز این روند را تایید می‌کند: «بر اساس آمار بانک مرکزی در دو ماه نخست فصل بهار ۴/۶ درصد به شاخص بهای تولید‌کننده افزوده شده بود، حال آنکه در دو ماه نخست پاییز رشد شاخص بهای تولید‌کننده معادل ۸/۰ درصد گزارش شده است.» بنابراین مقایسه رشد شاخص بهای تولید‌کننده در دو ماه نخست، تغییر روند شاخص تولید‌کننده را به خوبی مشخص می‌کند.

تداوم روند نزولی تورم نقطه‌به‌نقطه

بر اساس آمار بانک مرکزی در آبان‌ماه، «تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده» نیز در مسیر نزولی تداوم داشته است. در ماه آبان این نرخ به ۱۳ درصد رسیده و نسبت به ماه مهر یک واحد درصد کاهش داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ ۱۳ درصدی برای تورم نقطه‌به‌نقطه تولید در ۴۷ ماه (حدود ۴ سال گذشته) بی‌سابقه بوده و آخرین بار در آذر ۸۹ سطح تورم نقطه‌به‌نقطه کمتر از این سطح بوده است؛ بنابراین می‌توان عنوان کرد که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده به قبل از «مرحله نخست هدفمندی یارانه‌ها» بازگشته است. بررسی آمارها نشان می‌دهد که پس از افزایش قیمت حامل‌های انرژی در مرحله نخست هدفمندی یارانه‌ها، همچنین افزایش نوسانات در نرخ ارز تورم نقطه‌به‌نقطه روند صعودی در پیش گرفت، این روند تا خرداد ماه سال گذشته ادامه داشت، در این ماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده به ۴۹ درصد رسید، اما پس از تغییر فضای سیاسی کشور در سال گذشته و ایجاد «ثبات در نوسانات نرخ ارز» از هزینه‌های تولید کاسته شد و به تبع آن تورم تولید‌کننده نیز در مسیر نزولی قرار گرفت. آمارها حکایت از آن دارد که طی ۱۸ ماه گذشته ۳۶ واحد درصد از تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده کاسته شده است. بر اساس آمار بانک مرکزی روند مشابه کاهشی در «تورم متوسط یا ۱۲ ماهه تولید» نیز مشاهده می‌شود. آمار تورم میانگین تولید‌کننده در آبان‌ماه تولید نیز روند کاهشی شاخص بهای تولید‌کننده را تایید می‌کند، تورم میانگین یا متوسط، تغییر شاخص را در ۱۲ ماه منتهی به آبان‌ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل، در نظر می‌گیرد و دارای حافظه ۲۴‌ ماهه است. بر این اساس نرخ تورم متوسط در آبان‌ماه به ۷/۱۷ درصد رسیده که این آمار برای مهرماه معادل ۱۹ درصد بوده است؛ بنابراین نرخ تورم متوسط نیز طی یک ماه ۳/۱ واحد درصد کاهش یافته است. همچنین نرخ ۷/۱۷ درصدی در ۴۴ ماه گذشته کمترین سطح تورم میانگین تولید‌کننده بوده است. با وجود روند نزولی در ماه‌های اخیر، برخی از کارشناسان معتقدند با ورود تورم (اعم از تولید‌کننده و مصرف‌کننده) به زیر ۲۰ درصد، روند نزولی آن سخت‌تر از گذشته خواهد شد و تورم پس از عبور از پوسته خود در ماه‌های گذشته باید از هسته آن نیز عبور کند؛ بنابراین باید با حفظ سیاست‌های گذشته، راهکارهایی جدیدی درخصوص کاهش نرخ تورم اتخاذ کرد.

تغییر اثر تورم از کالا به خدمات

بررسی آمارها نشان می‌دهد که روند تورم (ماهانه، نقطه‌به‌نقطه و متوسط) تولید‌کننده در ماه‌های گذشته نزولی بوده است، اما جزئیات گروه‌های کالا و خدمات تولید‌کننده، حاکی از آن است که روند گروه‌ها نیز در ماه‌های اخیر تغییرات قابل توجهی داشته است. در گزارش شاخص بهای تولید‌کننده، ۷۰۸ قلم کالا و خدمات تولیدی در سه گروه اختصاصی تقسیم‌بندی شده است. این سه گروه «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» (در این گزارش این گروه را به اختصار کشاورزی می‌نامیم)، «ساخت (صنعت)» و «خدمات» نامگذاری شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه بخش کشاورزی در ماه‌های گذشته کاهش قابل توجهی داشته است. بر این اساس تورم این بخش در مردادماه معادل ۵/۱۶ درصد بوده است، اما این آمار در شهریور ماه با کاهش حدود ۶ واحد درصد به ۸/۱۰ درصد رسیده است. همچنین در مهرماه تورم نقطه‌به‌نقطه گروه کشاورزی ۵/۴ درصد گزارش شده که افت شدیدی نسبت به ماه‌های گذشته در آن رخ داده است. جدیدترین آمار نشان می‌دهد که رشد نقطه‌به‌نقطه بخش کشاورزی به ۲/۲ درصد رسیده است. به این معنی که بهای این گروه در آبان‌ماه نسبت به مدت مشابه سال گذشته تنها ۲/۲ درصد افزایش یافته است. در این ماه تورم نقطه‌به‌نقطه ساخت (صنعت) نیز معادل ۱۲ درصد گزارش شده است؛ این در حالی است که گروه خدمات با تورم نقطه‌به‌نقطه ۱/۲۳ درصد، نسبت به گروه‌های کالایی از تورم قابل توجهی برخوردار است. از این آمار می‌توان نتیجه گرفت که بخش قابل توجهی از تورم کالاهای تولیدی در ماه‌های اخیر کاسته شده است، اما همچنان رشد سالانه و نقطه‌به‌نقطه بخش خدمات تولیدی رقم بالایی بوده و این عامل باعث شده که نقطه اثر نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه از سمت کالا به سمت خدمات تولید‌کننده تغییر کند.

چرخش در منبع تغذیه تورم