گروه بازار پول: جدیدترین بررسی‌ها از شاخص بهای تولید‌کننده حاکی از آن است که رشد ماهانه هزینه‌های تولید (تورم ماهانه شاخص تولید‌کننده) در ماه‌های تیر و خرداد نسبت به دو ماه نخست سال‌جاری کاهش یافته است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص بهای تولید‌کننده در دو ماه نخست سال‌جاری ۳/۶ درصد رشد کرده بود، حال آنکه مجموع رشد این شاخص در دو ماه خرداد و تیرماه معادل ۸/۱ درصد گزارش شده است. گزارش شاخص بهای تولید‌کننده از سه بخش اختصاصی «کشاورزی»، «ساخت (صنعت)» و «خدمات» تشکیل شده است. بررسی روندهای قیمتی در این گروه‌ها بیانگر این است که شوک افزایش قیمت تحت‌تاثیر مرحله دوم هدفمندی در ماه‌های نخست سال‌جاری به نحوی بود که رشد ماهانه گروه خدمات در فروردین‌ماه معادل ۵/۷ درصد و رشد گروه ساخت در اردیبهشت معادل ۷/۵ درصد شده بود؛ اما در ماه‌های بعد از شدت افزایش قیمت در گروه‌ها کاسته شده و رشد ماهانه قیمت‌های متوسط آنها به زیر ۲ درصدرسیده است.

کاهش تورم ماهانه تولید‌کننده

جدیدترین آمار شاخص بهای تولید‌کننده در تیرماه سال‌جاری بر اساس سال پایه ۹۰ منتشر شد. در این گزارش شاخص بهای تولید‌کننده در تیرماه به ۸/۲۰۲ واحد رسید که نسبت به خردادماه ۵/۱ درصد رشد کرده است. بر اساس آمار منتشر شده نرخ رشد ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده در چهارمین ماه سال‌جاری نسبت به نرخ رشد ماهانه این شاخص در خردادماه افزایش یافته، اما این رشد، نسبت به نرخ‌های دو ماه نخست سال‌جاری در سطح پایین‌تری ثبت شده است. آمار بانک مرکزی بر اساس سال پایه جدید، تورم ماهانه تولید در فروردین‌ماه را معادل ۵/۲ درصد و در اردیبهشت‌ماه معادل ۷/۳ درصد گزارش کرده است، اما روند صعودی تورم ماهانه تولید‌کننده تداوم نداشته و در خردادماه این رقم معادل به ۳/۰ درصد کاهش یافته است. آخرین گزارش بانک مرکزی نیز تورم ماهانه تولید‌کننده را زیر ۲ درصد گزارش کرده است. بنابراین می‌توان گفت که در چهار ماه نخست سال‌جاری ۳/۸ درصد به شاخص بهای تولید‌کننده افزوده شده است که از کل این رشد، حدود ۳/۶ واحد درصد از آن در دو ماه نخست سال و تنها حدود ۸/۱ واحد درصد از آن در خرداد و تیر صورت گرفته است. این روند در حالی است که اصلاح قیمت‌های انرژی که به تدریج از اسفندماه سال گذشته آغاز شد و با تعدیل بها در حامل‌های مهم انرژی مثل بنزین در اردیبهشت‌ماه به پایان رسید، در آن مقطع باعث شد که برخی از کارشناسان نسبت به انتقال شوک افزایش قیمت انرژی به هزینه‌های تولید و به تبع آن به قیمت‌ها در بازار مصرفی و تورم عمومی، ابراز نگرانی کنند؛ زیرا که تورم تولید‌کننده به‌عنوان یک «شاخص پیش نگر» برای تورم کالا و خدمات مصرفی عنوان شده و به طور معمول، تغییرات قیمتی هزینه‌های تولید با یک وقفه زمانی در بازار کالا و خدمات مصرفی منعکس می‌شود، اما با توجه به گذشت چند ماه از این اصلاحات قیمتی و انتشار آمار ماه‌های پس از هدفمندی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش قیمت حامل‌های انرژی تغییر قابل توجهی بر شاخص تولید‌کننده نداشته است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی، پس از افزایش مقطعی شاخص تولید‌کننده در دو ماه فروردین و اردیبهشت، روند تغییرات قیمتی این شاخص به روند عادی خود در دو ماه خرداد و تیرماه بازگشته است. موضوعی که می‌توان از آن نتیجه گرفت که افزایش قیمت حامل‌های انرژی در بازار تولید‌کننده تخلیه شده است.

آمار دیگر بانک مرکزی نیز از کاهش تورم نقطه به نقطه(سالانه) تولید‌کننده خبر می‌دهد. بر این اساس شاخص بهای تولید‌کننده در تیرماه سال‌جاری نسبت به تیرماه سال گذشته ۶/۱۶ درصد بیشتر بوده است. این در حالی است که این شاخص در خردادماه معادل ۴/۱۸ درصد و در اردیبهشت معادل ۸/۱۹ درصد گزارش شده بود. بنابراین تورم سالانه شاخص بهای تولید‌کننده نیز روند نزولی را طی سه ماه گذشته (از اردیبهشت تا تیرماه) پشت‌سر گذاشته است. در گزارش جدید بانک مرکزی، تغییرات شاخص بهای تولید‌کننده در ۱۲ ماه منتهی به تیرماه سال‌جاری نسبت به ۱۲ ماه منتهی به تیرماه سال گذشته نیز معادل ۹/۲۴ درصد گزارش شده است. این رقم که از آن به‌عنوان «تورم متوسط تولید‌کننده» نام برده می‌شود، در خردادماه سال‌جاری معادل ۳/۲۷ درصد گزارش شده بود. علاوه‌بر این، در این گزارش، میزان رشد شاخص بهای تولید‌کننده در بازه‌های زمانی «سه ماهه» و «چهارماهه» نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل اعلام شده است. بر این اساس، متوسط قیمت‌های تولیدکننده در چهار ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۸ درصد افزایش یافته است. رشد مذکور در سه ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/۱۸ درصد عنوان شده بود. این آمارها نشان می‌دهد رشد تورم تولید‌کننده در بازه زمانی چهار ماهه در مقایسه با آمار سه ماهه کاهشی جزئی یافته است که در صورت تداوم به کاهش تورم (متوسط یا ۱۲ ماهه) تولیدکننده در پایان سال منجر می‌شود.

بررسی روند گروه‌های اختصاصی

در گزارش جدید شاخص بهای تولید‌کننده، کالاها و خدمات در دو تقسیم‌بندی «گروه‌های اصلی» و «گروه‌های اختصاصی» قرار گرفته‌اند. گروه‌های اختصاصی شاخص بهای تولید‌کننده را سه گروه «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری»، «ساخت(صنعت)» و «خدمات» تشکیل می‌دهد. آمارها حاکی از آن است که در تیرماه، رشد ماهانه قیمت‌های تولیدکننده در گروه خدمات نسبت به دو گروه دیگر بیشتر بوده است. بر این اساس ارزش هزینه‌های تولیدی در خدمات طی ماه تیر سال‌جاری ۱/۳ درصد رشد کرده است، حال آنکه طی این مدت رشد ماهانه قیمت‌ها در گروه ساخت معادل ۷/۰ درصد و گروه کشاورزی معادل ۴/۱ درصد بوده است.

بررسی قیمت‌های این سه گروه در چهار ماه نخست سال‌جاری نیز نشان می‌دهد در ماه‌های فروردین و اردیبهشت، دو گروه ساخت و خدمات با شوک‌های افزایش قیمت روبه‌رو بودند، اما با گذشت زمان و در ماه‌های خرداد و تیرماه از شدت این شوک‌ها کاسته شده است. در توضیح بیشتر این مطلب باید افزود که افزایش قیمت حامل‌های انرژی در پایان سال گذشته باعث شد رشد ماهانه بخش خدمات در فروردین‌ماه سال‌جاری به ۵/۷ درصد افزایش یابد. اما در دو ماه اردیبهشت و خرداد، رشد ماهانه قیمت گروه خدمات به طور قابل توجهی کاهش یافت و معادل ۷/۱ درصد برای هر یک گزارش شد. به این ترتیب اثر افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر هزینه‌های تولیدکننده در بخش خدمات، عمدتا در ماه فروردین تخلیه شد و در ماه‌های بعدی ادامه نداشت. اگرچه در تیرماه نیز رشد ماهانه بخش خدمات به ۱/۳ درصد رسیده، اما این رشد نسبت به نخستین ماه به مراتب کمتر بوده است و به‌نظر می‌رسد عوامل دیگری به جز اصلاح قیمت حامل‌ها در آن موثر بوده است.

همچنین، مروری بر اجزای شاخص بهای تولید‌کننده در چهار ماه نخست سال‌جاری حاکی از این است که قیمت‌ها در گروه «صنعت یا ساخت» نیز روند مشابهی با قیمت‌های گروه «خدمات» داشته است، ولی با این تفاوت که شوک و نقطه اوج افزایش قیمت‌ها در این گروه (صنعت) در اردیبهشت‌ماه رخ داده و در ماه‌های بعد از آن از تورم ماهانه بخش صنعت کاسته شده است، در حالی که بیشترین تورم ماهانه در قیمت‌های گروه خدمات، در فروردین‌ماه حادث شده بود. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در اردیبهشت‌ماه تورم ماهانه گروه صنعت به ۷/۵ درصد رسید، اما این رقم در ماه‌های بعد تداوم نداشته و رشد قیمت‌های تولیدکننده در حوزه صنعت در خردادماه، حدود ۴/۰ درصد و در تیرماه حدود ۷/۰ درصد گزارش شد. بنابراین با بررسی آمارها می‌توان دریافت که در گروه خدمات و صنعت شوک‌های افزایش قیمت در ماه‌های نخست سال ‌جاری پایدار نبوده و با گذشت زمان از مقدار رشد ماهانه این دو شاخص قیمتی کاسته شده است. علاوه‌بر این، آمارهای منتشرشده گویای این است که در گروه کشاورزی نسبت به دو گروه صنعت و خدمات، تغییرات قیمتی در بازه محدودتری رخ داده است. در دو ماه فروردین و خرداد تورم ماهانه قیمت‌های تولیدکننده در حوزه کشاورزی به میزان «زیر صفر» گزارش شد. همچنین در اردیبهشت و تیر ماه، تورم ماهانه این گروه از مرز ۲ درصد تجاوز نکرد. بنابراین در چهار ماه نخست سال‌جاری تورم ماهانه در گروه کشاورزی در بازه محدودی در حال نوسان بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد متوسط قیمت‌های تولیدکنندگان در حوزه کشاورزی در چهار ماه نخست سال‌جاری، تنها حدود ۷/۰ درصد افزایش یافته است.

خنثی‌سازی شوک‌ها در هزینه‌های تولید