تاسیس بانک طلا از ایده تا عمل

فاطمه بهادری

دو هفته پیش جهرمی، وزیر کار و امور اجتماعی از تاسیس بانک طلا خبر داد. با ایجاد این بانک تا ۲ ماه آینده، سپرده‌های طلا و سکه که به صورت سرمایه‌های راکد در اختیار مردم است برای ایجاد اشتغال در کشور به کار گرفته خواهد شد. با در نظر گرفتن ارزش ریالی یکصدمیلیون سکه در اختیار خانواده‌ها که وزیر کار و امور اجتماعی اعلام کرده باید گفت در حال حاضر مردم ۱۵هزار میلیارد تومان سرمایه راکد در اختیار دارند که تقریبا برابر با کل بودجه عمرانی سال‌جاری است.

گرچه بنا بر گفته‌های محمد کشتی آرای معاون اتحادیه طلا و جواهر، آمار دقیقی از منابع و مصارف طلا در کشور وجود ندارد و حتی بانک مرکزی نیز آماری اعلام نکرده، اما استفاده از طلا و سکه فارغ از تنظیم بازار، نقش مفیدی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کرده است. در بسیاری از کشورها بعد از جنگ، بانک‌های طلا افتتاح شد و با جمع‌آوری سکه و طلا در جهت توسعه صنعت به کار رفت. این بانک‌ها بعد از رونق اقتصادی کشورها منحل شدند.

حال وزیر کار و امور اجتماعی با اطمینان از رسیدن به هدفی که پیشتر ذکر شد معتقد است که بانک طلا با کمک صندوق مهر رضا و برخی بانک‌های کشور به منظور استفاده از سکه‌های طلای پس‌انداز شده در خانواده‌ها راه‌اندازی می‌شود.

وی تاکید کرد که برخی بانک‌های کشور برای گسترش و ارتقای فرهنگ قرض‌الحسنه در کشور و استفاده بهینه از منابع موجود جامعه در جهت توسعه اشتغالزایی اعلام کرده‌اند که در طرح سپرده قرض‌الحسنه سکه طلا نیز مشارکت می‌کنند.

بنابراین مردم می‌توانند سکه‌های خود را در این بانک پس‌انداز کنند و از جوایز ارزنده نیز برخوردار شوند و در زمان دلخواه سکه‌های خود را دریافت کنند.

پیشتر شنیده‌ها حاکی از آن بود که بانک طلا به عنوان بخشی از بانک قرض‌الحسنه فعالیت خواهد کرد. به رغم وعده‌های قبلی هنوز ضوابط و مقررات مشخصی برای تاسیس بانک طلا اعلام نشده است و حتی دست‌اندرکاران مربوط به اهداف این بانک (بانک کارگشایی و اتحادیه طلا) از جزییات آن بی‌خبرند.

حتی به گفته کشتی‌آرای، اتحادیه طلا و جواهر تنها از طریق رسانه‌ها از جزییات چنین بانکی اطلاع یافته است و از اتحادیه هیچ نظری درخواست نشده است.

این در حالی است که بانک کارگشایی که به عنوان تنها بانک ارائه دهنده تسهیلات با وثیقه طلا که زیرمجموعه‌ای از بانک ملی (خزانه‌دار دولت) است و تجربه‌ای به میزان ۸۱ سال را یدک می‌کشد. در سال ۱۳۰۵ موسسه رهنی ایران، تحت نظارت وزارت دارایی و با بهره‌گیری از وجوه کسورات بازنشستگی کشوری تاسیس شد و آغاز به کار کرد. هدف اصلی این موسسه اعطای وام کوتاه مدت با بهره پایین در مقابل وثایق منقول از جمله طلا، نقره، فرش و غیره بود.

این موسسه علاوه بر سرمایه خود از سپرده‌های نقدی مردم نیز برای دادن وام استفاده می‌کرد و از محل بهره دریافتی بهره سپرده‌های مردم را می‌پرداخت. بعدها با تاسیس بانک ملی موسسه رهنی ایران جزیی از تشکیلات این بانک شد و از سال ۱۳۱۸ که بانک رهنی تاسیس شد با نام بانک کارگشایی به فعالیت بانکی ادامه داد.

با چنین سابقه طولانی‌ای در زمینه مبادلات بانکی در زمینه طلا این سوال در ذهن می‌آید که چرا از تجربیات نهادهای متولی امور بانکی و طلا در زمینه بانک طلا که به طور ذاتی مورد قبول است استفاده نمی‌شود و از بانک دیگری غیر از بانک کارگشایی به عنوان عاملیت این کار استفاده خواهد شد.

حتی جزییات اندکی که برای تاسیس چنین بانکی اعلام شده دارای مشکلاتی است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.

استفاده از سکه‌های راکد در اختیار مردم برای توسعه سرمایه‌گذاری درست و به جا است اما با توجه به این که با گذشت هر سال ارزش سکه‌ها تغییر ‌می‌یابد، باید گفت چگونه ارزش سکه‌های سپرده‌گذاری شده محاسبه خواهد شد.

خریداران سکه در بازار، سکه را با قیمتی متفاوت‌تر می‌خرند و در عین حال تسهیلات گیرندگان مجبورند این سکه‌ها را برای بازپرداخت به بانک طلا با قیمتی دیگر خریداری کنند. در کنار این تفاوت قیمت‌ها باید نوسانات سکه و طلا را نیز در نظر گرفت. حتی تعدادی از کارشناسان معتقدند که پرداخت تسهیلات به صورت سکه موجب بر هم زدن بازار این فلز گرانبها می‌شود.

اما کشتی آرای در پاسخ به این سوالات حل نشده و انتقادات نسبت به بانک طلا معتقد است: سکه‌هایی که پلمپ نشده‌اند به مرور زمان دچار ساییدگی و خراشیدگی می‌شوند که از ارزش ذاتی آنها کاسته می‌شود و ممکن است برای تسهیلات‌گیرندگان مشکل‌ساز شود. وی می‌افزاید: تاسیس چنین بانکی به بازار نظم می‌دهد اما بهتر بود برای جلوگیری از مشکلات اجتماعی به جای طلا، اوراق طلا تنظیم شود و در اختیار تسهیلات‌گیرنده قرار گیرد.

حتی به عقیده وی بانک مرکزی همواره مقدار سکه و طلای بازار را تنظیم می‌کند و اگر سکه در بازار کم شود، بانک مرکزی اقدام به وارد کردن سکه به بازار می‌کند.

ابزار بانک مرکزی برای تنظیم بازار هم بانک کارگشایی است.

با توجه به سخنان معاون اتحادیه طلا و جواهر، بانک کارگشایی که همواره نقش تنظیم‌کننده بازار را داشته می‌تواند بهترین گزینه برای عاملیت بانک طلا باشد.