غلامرضا کیامهر

طولانی شدن غیر منتظره تعطیلات رسمی عید فطر و تعطیلی بانک‌ها، مردمی را که به وجه نقد نیاز

داشتند، در دریافت پول از دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها بیش از همه دچار مشکل و سرگردانی کرد. علت اصلی بروز این مشکل ته کشیدن موجودی عابر بانک‌ها در همان ساعات اولیه نخستین روز تعطیلات بود. مشابه همین مشکل در روزهای اول هر برج برای حقوق بگیرانی که حقوق ماهانه خود را از عابر بانک‌ها دریافت می‌کنند تکرار می‌شود با این تفاوت که در این روزها هم امکان دریافت پول از شعب بانک‌ها وجود دارد و هم دستگاه‌های خودپرداز در فواصل زمانی نسبتا کوتاه توسط کارمندان شعب مجددا شارژ می‌شود.

اما در روزهای تعطیلی عید فطر چنین امکاناتی وجود نداشت تنها از میانه سومین روز تعطیلات، بعضی از بانک‌ها اقدام به شارژ تعدادی از خودپردازهای شعب خود در سطح شهر‌ها کردند که پاسخگوی کثرت مراجعات مردم نبود.

درست است که اقدام دولت در طولانی کردن تعطیلات عید فطر کاملا غافلگیرانه بود اما حتی در چنین شرایطی بانک‌ها برای حفظ منافع خود و تامین حداقل رفاه برای مردم هم که شده وظیفه دارند، تعدادی از شعب خود را در نقاط مختلف شهر به صورت کشیک‌بندی مفتوح و فعال نگاه دارند که متاسفانه حتی بانک‌های خصوصی ما چنین خدمتی را از مشتریان خود دریغ کردند و همراه با بانک‌های دولتی کرکره‌های خود را یک‌سره پایین کشیدند.

شاید این وظیفه بانک مرکزی باشد که به منظور جلوگیری از تکرار مشکلاتی که در ایام تعطیلات عید فطر امسال برای مردم به وجود آمد، دستورعملی را برای کشیک‌بندی کار شعب بانک‌ها در این قبیل تعطیلات طولانی تهیه و برای اجرا به بانک‌ها ابلاغ کند.

در ارتباط با انتقادهایی که نسبت به نبود موجودی در دستگاه‌های خودپرداز از بانک‌ها و یا بروز نقص فنی و از کارافتادگی این ماشین‌های الکترونیکی به صورت گسترده در مطبوعات صورت می‌گیرد، باید گفت که انداختن همه تقصیرها به گردن این ماشین های بیجان کار چندان درستی نیست. چون مشکلات و دردسرهای مرتبط با دستگاه‌های ATM بانک‌ها معلول چندین علت است که تا آن علت‌ها برطرف نشود.

این مشکلات به قوت خود باقی خواهند ماند و هرچه بر تعداد دارندگان کارت‌های الکترونیکی عابر بانک در کشور افزوده شود، باید شاهد تشدید و گسترش مشکلات موجود باشیم.

فراموش نکنیم که ابزارهای محصول صنعت و تکنولوژی که دستگاه‌های ATM یا خودپرداز بانک‌ها از جمله آنها است ظرفیت و درجه مقاومت‌های خود را دارند که هنگام بهره‌برداری از آنها باید مورد توجه کاربران قرار گیرد چه در غیر این صورت دچار اشکال و نقص فنی خواهند شد همچنان که اگر بخواهیم با یک وانت‌باری که ظرفیت حمل بار آن فقط یک تن است،‌ پنج تن بار حمل کنیم باید منتظر از کار افتادن و حتی در هم شکستن وانت‌بار باشیم.

متاسفانه این مشابه همان رفتاری است که امروز در ایران ما با دستگاه‌‌های ATM بانک‌ها در پیش گرفته‌ایم و با وارد آوردن فشار بیش از حد به این دستگاه‌ها هم باعث می‌شویم موجودی پول آنها به سرعت تخلیه و هم خود دستگاه ها مکررا دچار نقص فنی شوند.

اما فرهنگ نادرست استفاده از دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها در واقع خود معلول چند علت اساسی دیگر است که در گردش نبودن اسکناس‌های درشت و پول الکترونیکی از جمله بارزترین آنها است و متاسفانه هیچ عزم جزمی هم برای رفع این دو علت اساسی در میان مسوولان امور به چشم نمی‌خورد.

در حالی که حل این معضل در مقایسه با موفقیت دانشمندان کشور ما در دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم، امری ساده و پیش پا افتاده می‌نماید.

مشکل کار خودپردازهای بانک‌ها از زمانی آغاز شده که بسیاری از سازمان‌های دولتی و موسسات و شرکت‌های بخش خصوصی با هدف کوچک‌سازی تشکیلات مالی و حسابداری خود، از طریق عقد قرارداد با بانک‌ها، مسوولیت پرداخت حقوق ماهانه کارکنان خود را یک‌جا به همین خودپردازهای زبان بسته محول کرده‌اند و چون حقوق‌بگیران ما تحت تاثیر همان فرهنگ غلط اصرار دارند که در هر نوبت مراجعه به خودپردازها حداکثر مبالغ ممکن را از این دستگاه‌ها دریافت کنند به دلیل کوچک بودن رقم اسکناس‌های در گردش، هر مراجعه‌کننده ناچار است برای دریافت وجه موردنظر به دفعات عملیات وارد کردن اطلاعات به سیستم خودپردازها را تکرار کند که این امر فشار زیادی را به دستگاه‌ها وارد ساخته و موجبات بروز نقص فنی و از کارافتادگی دستگاه‌های خودپرداز را فراهم می‌سازد.

در حالی که اگر اسکناس‌هایی با ارقام درشت‌تر تا حد ۵۰هزار تومانی در کشور ما چاپ و به گردش می‌افتاد در غیاب پول الکترونیک، فشار وارده بر دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها تا حدود زیادی کاهش پیدا می‌کرد و مردم با اشکال کمتر و سهولت بیشتری می‌توانستند از این دستگاه‌ها استفاده کنند.

گرچه حتی در چنین صورتی نیز باید با اصلاح فرهنگ موجود به مردم آموزش داده شود که در هر بار مراجعه به عابربانک‌ها باید صرفا در حد نیازهای فوری خود از این دستگاه‌ها پول دریافت کنند، اما برای رفع کلی مشکلات موجود چاره‌ای جز سبک کردن بار اسکناس به عنوان تنها وسیله موجود برای دادوستد و خریدهای روزانه از طریق نشر و ترویج پول الکترونیکی و ایجاد پایانه‌های فروش تا سطح خرده‌فروشی‌ها وجود نخواهد داشت.

این دو راه‌حل اساسی و بنیادی یعنی چاپ و انتشار اسکناس‌های درشت تومانی به جای ریالی و ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز برای استفاده از پول الکترونیکی و کارت‌های اعتباری، باید به طور هم زمان در دستورکار برنامه‌ریزان کشور قرار گیرد، چه در غیر این صورت حتی چند برابر کردن تعداد دستگاه‌های ATM تاثیری در رفع مشکلات موجود نخواهد داشت.

Kiamehe@Hotmail.com