گروه بازار پول- تازه‌ترین گزارش میزان انتشار و فروش اوراق مشارکت نشان می‌دهد تا پایان آذر‌ماه سال گذشته نزدیک به ۳۵ درصد اوراق منتشر شده در سطح کشور فروش نرفته است. این آمار که به تازگی از سوی بانک مرکزی منتشر شده؛ در سه بخش جداگانه ارائه شده است: ابتدا اوراق مشارکت دولتی که در قانون بودجه ۹۱ بازپرداخت اصل و سود آنها پیش بینی شده است. سپس اوراق مشارکت دولتی غیر‌بودجه‌ای که بازپرداخت اصل و سود آنها از محل منابع داخلی شرکت‌های استفاده‌کننده تامین می‌شود. در نهایت اوراق مشارکت بانک مرکزی که برای جمع‌آوری نقدینگی موجود از سوی بانک مرکزی منتشر شده است. این گزارش نشان می‌دهد که در بخش اول هیچ اوراقی منتشر نشده است؛ در بخش دوم به جز سه مورد، تمامی اوراق منتشر شده؛ فروش رفته است. اما در بخش آخر؛ اوراق مشارکت بانک مرکزی که تا آذر‌ماه سال گذشته در دو مرحله منتشر شده؛ در مرحله اول تا حد بسیاری فروش نرفته، اما در مرحله دوم فروش بالایی را محقق کرده است. اوراق مشارکت اوراق مشارکت، از اوراق بهاداری است که از سوی دولت، شهرداری یا شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تامین اعتبار طرح‌های عمرانی در کشور، منتشر می‌‌شود. بر اساس قانون تهیه دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهده بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی) در چارچوب عقد «مشارکت مدنی»، از سوی سازمان جاری منتشر می‌شود. در هر ورقه مشارکت، میزان سهم دارنده آن مشخص شده ‌است. تفاوت «اوراق مشارکت» و «اوراق قرضه» این است که در اوراق مشارکت وجوه دریافتی حتما باید در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی، یا خدمات به کار گرفته شود؛ اما در اوراق قرضه برای وام گیرنده محدودیت خاصی ایجاد نمی شود. انتشار اوراق مشارکت از جمله سیاست‌های انقباضی پولی است که از سوی نهاد سیاستگذار پولی اجرا می‌شود. به عبارت دیگر، با این مکانیزم، هم نقدینگی سرگردان موجود در کشور کنترل می‌شود و هم به صورت مستقیم، منابع به دست آمده به سمت اهداف مشخص هدایت می‌شود. عملکرد اوراق بودجه‌ای بر اساس گزارش بانک مرکزی، در بخش اوراق مشارکت بودجه‌ای غیر‌دولتی، شش سازمان مختلف تا پایان آذر‌ماه سال گذشته اوراق منتشر کرده‌‌اند که از این میان، به جز شرکت‌های «توانیر»، «آب و فاضلاب خوزستان» و «نفت و گاز پارس» در بقیه شرکت‌ها، عملکرد فروش بقیه شرکت‌ها، تمامی اوراق منتشر شده را به فروش رسانده‌‌اند. در این بخش جمعا بیش از ۴ هزار میلیارد و ۸۰۹ میلیون تومان اوراق مشارکت منتشر شده است که حدود ۳ هزار و ۹۱۶ میلیون تومان آن به فروش رفته است. به عبارت دیگر، نزدیک به ۸۲ درصد اهداف انتشار اوراق مشارکت در این بخش، محقق شده است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که حدود ۷۰ درصد اوراق منتشر شده از سوی «توانیر» که برای «طرح‌های برق منطقه‌ای» از هشتم خرداد‌ماه به عرضه شده است؛ فروخته نشده است. در بخش دیگر، اوراق مشارکت منتشر شده از سوی دو شرکت آب و فاضلاب خوزستان (در شهریور‌ماه ۹۱) و نفت و گاز پارس (در مهر‌ماه ۹۱) نیز با استقبال پایینی روبه‌رو شده و همین موضوع در پایین آمدن میزان آمار کل فروش اوراق مشارکت تاثیر گذاشته است. عملکرد اوراق مشارکت بانک مرکزی بانک مرکزی در جریان عملیات مالی خود نیازمند «خلق پول» است که می‌تواند با استفاده از منابع جذب شده حاصل از فروش اوراق مشارکت، استفاده کند. با «انتشار و فروش اوراق مشارکت از سوی بانک مرکزی»، ارائه خطوط اعتباری به بانک‌ها با استفاده از این منابع صورت می‌گیرد و دیگر نیازی به خلق پول و افزایش پایه پولی نیست؛ بنابراین این اقدام موجب کنترل انبساط بیشتر نقدینگی می‌شود و این ابزار مالی به عنوان ابزار انقباض پولی از آن یاد می‌شود. بانک مرکزی در پاییز سال گذشته دو بار نسبت به انتشار اوراق مشارکت اقدام کرد. نخست در بیست و دوم مهر‌ماه پارسال که دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر کرد که از این میزان کمتر از هزار میلیارد آن فروش رفت، اما در مرحله دوم که بیست و پنجم آذر‌ماه سال گذشته منتشر شد؛ میزان فروش اوراق مشارکت بانک مرکزی بالاتر از مرحله اول بود و از ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق منتشر شده از سوی این بانک، بیش از ۶۰درصد آن یعنی هزار و ۵۴۱ میلیارد تومان فروخته شد. این آمار مربوط به پاییز سال گذشته است و در زمستان نیز، همزمان با اوج گیری دوباره سفته بازی در بازارهای غیر‌رسمی ارز و سکه؛ طی دو مرحله اوراق مشارکت از سوی بانک مرکزی منتشر شد تا نقدینگی موجود کنترل شود. هر چند آمار تازه‌ای از میزان استقبال از این اوراق، منتشر نشده است، اما با همین آمار موجود که مربوط به پاییز سال گذشته است؛ بانک مرکزی تنها حدود نیمی از اوراق منتشر شده خود را فروخته است.

کارنامه پاییزی اوراق مشارکت