سعید فلاح‌پور،
دانشجوی دوره دکتری مدیریت مالی
تاکنون مباحث مختلفی راجع به مقایسه فرمول قدیمی و جدید محاسبه سود تسهیلات بانکی مطرح شده است.

در این خصوص، نکاتی وجود دارد که نشان می‌دهد به کارگیری فرمول جدید می‌تواند از متضرر شدن بانک‌ها، سپرده‌گذاران و تسهیلات گیرندگان جلوگیری و همچنین، برخی شبهات را که راجع به فرمول قدیمی وجود دارد، برطرف نماید.۱) اساس، مبنا و منطق محاسبه سود در هر دو فرمول کاملا یکسان است و اصولا بحث سود مرکب مطرح نیست.
در هر دو فرمول، مشتری در هر ماه متناسب با مانده اصل تسهیلات، قسمتی از سودهای متعلقه را پرداخت می‌نماید. با این تفاوت که در فرمول قدیمی برای سادگی محاسبات، فرض می‌شود که تا پایان سررسید، همیشه نیمی از اصل تسهیلات در دست‌گیرنده تسهیلات باقی می‌ماند و لذا سود براساس آن مبلغ محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، فرمول قدیمی نمی‌تواند مبلغی را که حقیقتا در دست گیرنده تسهیلات باقی مانده است را محاسبه نماید و در عوض از یک عدد فرضی (یعنی، نصف مبلغ تسهیلات پرداختی) استفاده و سود را نسبت به آن عدد فرضی محاسبه می‌کند. این در حالی است که در عالم واقع، مبلغ اصل تسهیلات با شروع باز پرداخت، کاهش می یابد و لذا، سود باید براساس آن عدد حقیقی، محاسبه شود، نه کمتر و نه بیشتر. در مجموع، در نظر گرفتن عدد فرضی به عنوان ملاک محاسبه سود تسهیلات، موجب زیان بانک و سپرده‌گذاران (با توجه به اینکه سود حاصل از تسهیلات، مشاع است) می‌گردد و این زیان با افزایش دوره سررسید، بیشتر می‌شود.
ولی در فرمول جدید، مبلغی که دقیقا در دست تسهیلات گیرنده باقی می‌ماند، با استفاده از رایانه قابل محاسبه است و لذا سود براساس مانده حقیقی حساب می‌شود نه یک عدد فرضی. در واقع، با توجه به پیشرفت‌های کنونی، این امکان وجود دارد که سود حقیقی را محاسبه کرد، به طوری که با استفاده از این فرمول هیچ یک از طرفین زیان نبینند.بنابراین، تنها تفاوت دو فرمول در این است که فرمول قدیمی بر خلاف فرمول جدید، قابلیت محاسبه دقیق سود را بر مبنای ارقام حقیقی ندارد و در نتیجه سودی را که محاسبه می‌نماید، واقعی نیست. لذا، به این ترتیب موجب زیان بانک و سپرده‌گذاران می‌گردد. جهت روشن‌تر شدن موضوع، یک مثال عددی در این خصوص ارائه شده است.
2) فرمول قدیمی نه تنها بانک و سپرده‌گذاران را متضرر می‌کند، بلکه قطعاً به تسهیلات گیرندگان نیز زیان می‌رساند که این مساله نیز ریشه در عدم توانایی فرمول قدیمی در محاسبه سود حقیقی دارد.به عنوان مثال اگر فردی، 100‌میلیون ریال تسهیلات خرید مسکن 10 ساله و با نرخ سود 14‌درصد اخذ کرده باشد و بخواهد پس از 4 سال (یعنی پرداخت 48 قسط) آنرا تسویه نماید، استفاده از فرمول قدیمی بجای فرمول جدید موجب می‌گردد که این فرد بیش از 18‌میلیون ریال متضرر گردد.3) در یک جمع‌بندی می‌توان گفت با بکارگیری فرمول جدید: (1) از زیان‌هایی که به بانک‌ها، سپرده‌گذاران و تسهیلات‌گیرندگان تحمیل می‌شود، جلوگیری می‌گردد. (2) شبهاتی که در مورد فرمول قدیمی وجود دارد، نظیر حقیقی نبودن سود تسهیلات و زیان تسهیلات گیرنده در زمان تسویه زود هنگام (که زیان بزرگی است)، بر طرف می‌شود.
sfallahpour@gmail.com