چشم‌انداز ین ژاپن

مهرداد فضیلت

ین در سال ۲۰۰۶ یکی از بزرگترین بازندگان بازار ارز بود. ارزش برابری ین در برابر دلار در پایان همین سال با کمتر از یک‌درصد اختلاف از آغاز سال بسته شد و در همین حال ین ارزش خود را در برابر یورو و پوند با نسبت‌های ۱۰ و ۱۲‌درصد از دست داد. در حقیقت این کاهش بها به قدری زیاد بود که ارزش یورو نسبت به ین را به بالاترین سطح تاریخی خود و ارزش پوند در برابر ین را به بالاترین حد در ۸ سال گذشته رساند. اختلاف زیاد بین عملکرد ین در برابر دلار نسبت به سایر ارزهای مهم ناشی از اخبار اقتصادی نامطمئنی بود که راجع به اقتصاد ایالات متحده در یک سال گذشته منتشر شد، ولی عملکرد ین در برابر سایر ارزهای مهم بازار نشان دهنده احساسات بازار در مورد این زوج ارزها بوده است. هنگامی‌که بانک مرکزی ژاپن پس از افزایش نرخ بهره در جولای، همچنان بر رای خود بر ثابت ماندن این نرخ تاکید کرد، معامله‌گران دریافتند که نرخ بهره ژاپن همچنان تا پایان سال در حد پایین خود باقی خواهد ماند و معامله آن در برابر سایر ارزهای غیر دلاری پرسود خواهد بود.

هنگامی‌که به سال ۲۰۰۷ نگاهی می‌اندازیم، می‌بینیم که اقتصاد ژاپن سود زیادی از تضعیف ین کسب کرده، که این خود راه را برای افزایش مجدد نرخ بهره توسط بانک مرکزی ژاپن هموار می‌کند و ریسک معامله بر‌اساس اختلاف نرخ بهره و پرگونه سازی ذخایر افزایش می‌دهد.

اخبار اقتصادی ضعیف باید گذرا باشد

در سال ۲۰۰۶ اقتصاد ژاپن تلاش زیادی برای رشد کرد. پس از اعلام رشد نیم‌درصدی تولید ناخالص ملی در دومین فصل سال، اقتصاد ژاپن در سومین فصل تنها ۲/۰درصد رشد کرد. مخارج مصرفی بزرگترین مشکل اقتصاد ژاپن است، چرا که شاخص خرده فروشی در ماه اکتبر ۲/۰درصد افت کرد و این در حالی بود که این شاخص در ماه قبل از آن نیز ۵/۱‌درصد دیگر افت کرده بود. البته ثابت ماندن شاخص دستمزدها در ماه اکتبر جای شگفتی نیست که مصرف‌کنندگان ژاپنی همچنان تمایل به صرفه‌جویی داشته باشند ولی صادرکنندگان ژاپنی سود زیادی از پایین بودن ارزش ین بدست آوردند که این موضوع در نهایت به افزایش دستمزدها منجر خواهد شد. همچنین شاخص فصلی تانکان نیز به بالاترین حد خود از سپتامبر ۲۰۰۴ رسید که نشان‌دهنده این واقعیت است که تولیدکنندگان بزرگ ژاپنی نسبت به شرایط تجاری بسیار خوشبین هستند، هر چند آمریکا بزرگترین شریک تجاری ژاپن صادراتش را به منطقه یورو و انگلیس به طور چشمگیری افزایش داده است. تنها در ماه سپتامبر کسری تجاری آمریکا با ژاپن ۲۱‌درصد افزایش یافت، که با توجه به افت قیمت ین در مقابل این ارزها این عدد باز هم قابل افزایش است. به عنوان یک کشور صادرکننده ژاپن به شدت از پایین بودن قیمت ین سود می‌برد. آنچه بیشتر آشکار است، این است که ین ارزانتر کالاهای ژاپنی را برای کشورهای خارجی جذابتر می‌کند ولی چیزی که کمتر به چشم می‌آید، آن است که ضعف ین بازده اضافی را در عملیات تامینی ارزها نصیب شرکت‌های ژاپنی کرده و این شرکت‌ها کارهای تجاری جهانی را با این پول‌های بادآورده انجام می‌دهند و این موضوع برای ژاپنی‌ها بسیار اهمیت دارد که بتوانند صادرات و درآمدهای بین‌المللی خود را در مقابل افزایش سریع بهای ین حفظ کنند. هنگامی‌ که ین ارزش خود را از دست می‌دهد، عملیات تامینی ارزها می‌تواند منابع درآمد اضافی برای بسیاری از شرکت‌ها به شمار آید. با توجه به این که بسیاری از شرکت‌ها این بازده اضافی را صرف خرید وسایل جدید و سرمایه‌ای کردند باید انتظار سودآوری بیشتر شرکت‌ها و در نتیجه افزایش دستمزدها وجود داشته باشد. علاوه بر این بازار سهام ژاپن شاهد رشد بیست‌درصدی از ماه ژوئن بوده که همه اینها باعث افزایش خوشبینی‌ها در ژاپن شده است. افزایش قیمت دارایی‌ها و بهبود وضعیت درآمد کارکنان نیز لازم است تا این پازل کامل شود و بانک مرکزی ژاپن تصمیم به افزایش نرخ بهره گیرد.

یک افزایش دیگر در سال ۲۰۰۷

هرچه ین بیشتر ضعیف بماند، محرک قویتری برای اقتصاد ژاپن محسوب خواهد شد، که این مطلب به نوبه خود راه را برای افزایش مجدد نرخ بهره در سال ۲۰۰۷ هموار می‌کند. بانک مرکزی ژاپن در سال گذشته به طور چشمگیری در مورد افزایش نرخ بهره محتاط بود. اگرچه همه انتظار افزایش مجدد نرخ بهره (پس از افزایش ۲۵/۰‌درصدی آن در ماه جولای) را داشتند، ولی بانک ژاپن بر این باور بود که کشور برای هضم این افزایش پس از ۶ سال نیاز به زمان دارد.

با انتصاب نخست وزیر جدید که هدایت کشور را برعهده گرفته سیاستمداران تمایلی ندارند که بانک مرکزی با ارائه خبرهای جدید باعث تهدید بهبود وضعیت شکننده کنونی شود. مانند سایر سیاستمداران نخست وزیر «آبه» نیز به دنبال اثبات شایستگی‌‌های خود در ماه‌های اول زمامداری خود می‌باشد. به همین منظور وی به دنبال افزایش رشد شاخص‌های اقتصادی برای چند ماه و همچنین تثبیت آن است تا افزایش نرخ بهره باعث ایجاد عوارض شدید در رشد اقتصادی نشده و همچنان محبوبیت او ثابت باقی بماند. نخست وزیر «آبه» بیش از نخست وزیر پیشین، میهن پرست است و در نتیجه به ژاپن قویتر معتقد است و این بدان معنی است که او چندان هم به ین قوی تر بی تمایل نیست. برای افزایش نرخ بهره و قوی‌تر کردن ین او به افزایش تورم نیازمند است. افزایش‌های اخیر نفت می‌تواند دلیل خوبی برای بازگشت روند نزولی قیمت‌های مصرف کننده باشد.

آیا بازار باز هم به خرید ارزهای پربازده ادامه می‌دهد...

هنگامیکه اولین زمزمه‌ها راجع به احتمال قوی افزایش نرخ بهره به گوش می‌رسید، این پرسش مطرح می‌شود که خرید ارزهای پربازده در مقابل ین به پایان راه نزدیک نشده است؟ در حال حاضر معامله‌گران همچنان احساس امنیت خاطر راجع به پایین ماندن نرخ بهره ژاپن و احتمال افزایش نرخ بهره برخی بانک‌های دیگر مثل انگلیس، اتریش و نیوزیلند را دارند. اگر چه معامله‌گران سودهای بسیار خوبی در چند سال اخیر کسب کرده‌اند، اما امروزه بسیار محتاط عمل کرده و آماده فرار در اولین نشانه‌های دردسر هستند.

در حال حاضر بازار انتظار کاهش نرخ بهره آمریکا را به جای افزایش آن دارد و این دلیل دیگری برای محتاط عمل کردن معامله‌گران است. آیا دولت ژاپن به بانک مرکزی این کشور اجازه می‌دهد تا سیاست‌های پولی خود را به اجرا گذارد؟ معامله‌گران منتظر هستند تا ببینند کدام طرف نشانه‌های تغییر را نشان می‌دهد. اگر ژاپن قبل از این که آمریکا اقدام به کاهش نرخ بهره کند، نرخ بهره را افزایش دهد، سود معاملات ارزی محدود می‌ماند، چرا که بخش بزرگی از تغییرات نرخ دلار آمریکا در برابر ین ژاپن از پتانسیل خوبی برخوردار خواهد بود و منتظر حرکت بعدی از سوی ژاپن خواهد ماند که ممکن است ماه‌ها به طول انجامد. از طرف مقابل اگر آمریکا زودتر اقدام به کاهش نرخ بهره کند، تغییرات دو ارز نسبت به هم زیاد خواهد بود ولی مساله اصلی اینجاست که بانک مرکزی آمریکا از اقدامات ناگهانی و هیجان انگیز استقبال نمی‌کند و به دنبال تغییر پیاپی نرخ بهره است. بنابراین احتمال نزدیک شدن نرخ‌های بهره عامل اصلی ارزهای پربازده در برابر ین ژاپن خواهد بود.

پرگونه سازی ذخایر بانکهای مرکزی

آیا دلار آمریکا به سقوط خود ادامه می‌دهد؟ با توجه به سیاست‌های بانک مرکزی آمریکا احتمال این امر ضعیف است. چرا که بانک مرکزی آمریکا نه تنها به امکان کاهش نرخ بهره توجه می‌کند، بلکه به ارزش سرمایه‌های ملی به واسطه نوسان نرخ ارز نیز توجه نشان می‌دهد. با توجه به شرایط کنونی ین به شدت در حال سود بردن از وضعیت جاری است، چرا که بسیاری از بانک‌های مرکزی تاکنون توجه خاصی به ین در سبد ارزی خود نداشته‌اند و با در نظر داشتن نرخ بهره ۵/۰‌درصدی جای زیادی برای رشد دارد. روسیه و نیوزیلند اعلام کرده‌اند که به زودی ین را به سبد خود می‌افزایند، هر چند بانک مرکزی سوئیس به طور آشکار به این مطلب اشاره نداشته، اما نشانه‌های موجود نشان می‌دهد که پس از آنکه بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ آنها دارایی‌های ین خود را تبدیل کردند، هم اکنون در حال دارایی‌هایی بر اساس ین هستند.

چین

در حال حاضر چین یکی از غول‌های اقتصادی خوابیده است. در حالی که پالسون مسوولیت وزارت خزانه‌داری آمریکا را بر عهده دارد، دولت امریکا به همراهی ژاپن حرکت جدیدی را برای مجبور کردن چین به افزایش ارزش یوان آغاز کرده‌اند. در آخرین گزارشات خزانه‌داری آمریکا آنها حملات خود را بر روی چین برای آزادسازی نرخ ارز کاهش داده‌اند. به عنوان نماینده اقتصاد آسیا ین ژاپن بهره بیشتری از جهت آزادسازی یوان خواهد برد.

کره‌شمالی یک منطقه بحرانی

در نهایت باید همچنان نیم نگاهی به کره شمالی داشته باشیم. اگر چه این کشور پذیرفته که بر سر میز مذاکرات شش جانبه باز گردد، ولی همچنان راهی طولانی تا رسیدن به توافقی که آنها را ترغیب به فعالیت‌های هسته‌ای کند در پیش است. احتمال این که مذاکرات شکست خورده و کره شمالی بخواهد یک بار دیگر موشک‌های هسته‌ای خود را آزمایش کند، بسیاری از سرمایه‌گذاران را نگران می‌کند. عدم اطمینان یک معضل بزرگ برای ارز یک کشور محسوب می‌شود و متاسفانه نزدیکی جغرافیایی ژاپن به کره شمالی همواره آنها را در خطر درگیر شدن در جنگ‌های احتمالی قرار می‌دهد.

علاوه بر آن، این باور وجود دارد که موشک‌های کره شمالی تنها قدرت رسیدن به ژاپن را دارند و این موضوع احتمال حمله به ژاپن را افزایش می‌دهد. ژاپن همواره تحریمهایی را علیه کره شمالی اجرا کرده و اجازه مبادلات بازرگانی و رفت و آمد شهروندان دو کشور را نمی‌دهد، ولی از آنجایی که کره شمالی شریک تجاری مهمی‌برای ژاپن محسوب نمی‌شود، این قضیه تاثیر اقتصادی چندانی بر ژاپن نخواهد داشت.

نتیجه‌‌گیری

کاهش ارزش ین در ماه‌های اخیر باعث ایجاد تغییرات اقتصادی مثبتی در سال ۲۰۰۷ در این کشور خواهد شد. رشد اقتصادی و شاخص دستمزدها افزایش خواهد یافت که این خود راه را برای افزایش نرخ بهره از طرف بانک مرکزی ژاپن هموار می‌کند و به نظر می‌رسد راهبرد خرید ارزهای پربازده و فروش ین به روزهای پایانی خود نزدیک شود. تغییر در ارزش دلار آمریکا در برابر ین ژاپن بستگی زیادی به حرکت بانک مرکزی آمریکا در مورد نرخ بهره دارد، زیرا هرگونه تغییری از سوی بانک مرکزی ژاپن یک هیجان زودگذر ایجاد می‌کند و باید تا ماه‌های بعدی صبر کرد در حالی که اگر بانک مرکزی آمریکا سیاست پولی خاصی را پیش گیرد، آنرا به صورت اقدامات پی در پی و پیوسته به اجرا می‌گذارد و این بدان مفهوم است که اگر بانک مرکزی آمریکا اقدام به کاهش نرخ بهره نماید، می‌توان منتظر واکنش بزرگتر و درازمدتی در ارزش دلار آمریکا در برابر ین ژاپن بود.

منبع: موسسه ‌آموزش و پژوهش‌های اقتصادی رهنمون سرمایه