مهار نقدینگی باید هدف مهم دولت ایران باشد

دنیای‌اقتصاد- صندوق بین‌المللی پول در گزارش مهمی با عنوان «نقدینگی و تورم در ایران» هشدار داد که در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های صحیح اقتصادی و نیز تداوم ناهماهنگی بین سیاست‌های پولی و مالی، آثار منفی رشد بالای نقدینگی به صورت افزایش تورم در ماه‌های آینده ظاهر خواهد شد. به اعتقاد پژوهشگران این نهاد بین‌المللی، کنترل نقدینگی باید یکی از اهداف مهم دولت ایران باشد ولی این پژوهشگران راهبرد خاصی برای مهار نقدینگی در سیاست‌های اقتصادی موجود مشاهده و تایید نکرده‌اند.

اولین هشدار در خصوص تبعات افزایش شدید نقدینگی، موقع ارائه بودجه سال ۸۵ در اواخر سال ۸۴ از سوی اقتصاددانان ایرانی مطرح شد که معتقد بودند رشد بسیار بالای حجم بودجه۸۵ که آن را به انبساطی‌ترین بودجه تاریخ ایران تبدیل کرد، می‌تواند آثار سوئی روی نقدینگی و به تبع آن تورم داشته باشد.

اما آن هنگام، فرهاد رهبر، رییس وقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با انکار هرگونه رابطه تاریخی بین نقدینگی و تورم در ایران از بودجه انبساطی ارائه شده دفاع کرد که نهایتا نیز همان رقم بودجه با تغییری جزئی به تصویب رسید.

در مطالعه جدید صندوق بین‌المللی پول، افزایش هزینه‌های دولت مهم‌ترین دلیل رشد نقدینگی و به تبع آن تورم معرفی شده است. در این مطالعه تاکید شده است که هیچ شاهدی برای تایید اینکه «تغییر ساختاری در رابطه میان نقدینگی و تورم پدید آمده است» وجود ندارد و به همین دلیل راهبردی جز مهار نقدینگی برای کنترل تورم قابل تصور نیست.

در پژوهش صندوق، متوسط نرخ تورم در ایران طی سه دهه اخیر ۱۷درصد برآورد شده است که البته به اعتقاد پژوهشگران این نهاد، کمتر از نرخ تورم واقعی است.

پژوهشگران صندوق، رمز موفقیت ایران در کنترل تورم را سیاست‌های هماهنگ پولی و مالی با هدف مهار نقدینگی دانسته‌اند. در این مطالعه تاکید شده است که رقم پایین نرخ واقعی بهره (نرخ بهره اسمی منهای تورم) باعث شده است که سیاست‌های پولی کشور نیز در قالب انبساطی ظاهر شود و فشار تورمی موجود را افزایش دهد. صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد:

کنترل نقدینگی، شاه کلید کاهش نرخ تورم در ایران

صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد: رشد نقدینگی باعث تورم حتی در کوتاه‌مدت می‌شود و هیچ شاهدی وجود ندارد که نشان دهد تغییر ساختاری در رابطه میان نقدینگی و تورم در ایران پدید آمده است.

به گزارش خبرگزاری فارس، صندوق بین‌المللی پول در گزارشی ۱۷ صفحه‌ای با نام نقدینگی و تورم در ایران، به بررسی وضعیت نقدینگی و تورم در ایران پرداخته است که خلاصه‌ای از آن در زیر ترجمه شده است. ایران در طول تاریخ با تورم بالا مواجه بوده است به طوری که متوسط نرخ تورم در این کشور از سال ۱۹۷۹ تاکنون بیش از ۱۷‌درصد برآورده است به‌علاوه آنچه به عنوان نرخ تورم در ایران اعلام شده است همواره کمتر از نرخ تورم واقعی در این کشور بوده است.

بیشتر مطالبی که در مورد تورم در ایران نوشته شده رشد نقدینگی را به دلیل افزایش هزینه‌های دولت مهم‌ترین عامل تورم اعلام کرده‌اند در عین حال بعضا از سال ۲۰۰۲ به این سو نرخ تورم در ایران به‌‌رغم رشد نقدینگی رو به کاهش گذاشته است و این امر رابطه میان نقدینگی و تورم در این کشور را زیر سوال برده است.

این مقاله به بررسی عوامل کوتاه‌مدت و درازمدت تعیین‌کننده تورم در ایران پرداخته است.

نتایج مهمی که از این تحقیق حاصل شده است به این شرح است:

۱ - رابطه‌ای دراز مدت میان سطح قیمتی و نقدینگی، نرخ بازگشت پول، تولید واقعی، نرخ مبادله ارز وجود دارد. نقدینگی و پول نقش مهمی در تعیین سطح قیمت‌ها دارد.

۲ - رشد نقدینگی باعث تورم حتی در کوتاه‌مدت می‌شود و هیچ شاهدی وجود ندارد که نشان دهد تغییر ساختاری در رابطه میان نقدینگی و تورم در ایران پدیده آمده است.

۳ - بعید به نظر می‌رسد روند کاهش تورم ایران ادامه پیدا کند و در واقع پیش‌بینی می‌شود روند افزایش قابل توجه نقدینگی در مدت اخیر منجر به رشد نرخ تورم در ماه‌های بعد شود.

در مورد سیاست‌های پولی دولت ایران از نظر تحقق اهداف تعیین شده در برنامه پنج‌ساله توسعه در رابطه با کنترل تورم و نقدینگی می‌توان گفت این سیاست‌ها به هیچ‌وجه موفق نبوده است.

افزایش درآمدهای نفتی و به تناسب آن افزایش هزینه‌های دولت عامل این ناکامی دانسته شده است اگرچه اخیرا موفقیت‌هایی در زمینه کنترل تورم حاصل شده است، اما هدف تک‌رقمی کردن نرخ تورم به دست نیامده است هدف کنترل نقدینگی نیز محقق نشده است.

آنچه در این مقاله به اثبات رسیده است آن است که عدم تحقق اهداف تعیین شده در مورد کنترل نقدینگی مهم‌ترین عامل تداوم نرخ دو رقمی تورم در ایران است وجود رابطه‌ای درازمدت میان سطح قیمت‌ها، نقدینگی‌، رشد اقتصادی،‌ نرخ بازگشت پول و نرخ مبادله ‌ارز موید این نظر است نقش پول در تعیین سطح قیمت‌ها در درازمدت مشهود است‌. به علاوه در این مقاله با بررسی برآوردهای دقیق از نرخ تورم ایران طی سال‌های ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۶ مشخص شده هیچ تغییر ساختاری در رابطه میان نقدینگی و تورم ایران پدید نیامده است. کاهش نرخ تورم ‌ایرن در مدت اخیر تا سه ماه نخست سال ۲۰۰۷-۲۰۰۶ ناشی از کاهش رشد نقدینگی در سه‌ماه‌های قبل از آن بوده است.

به نظر می‌رسد آثار افزایش کنونی رشد نقدینگی بر تورم در ماه‌های بعد ظاهر شود و در ماه‌های بعد شاهد تورم بیشتر باشیم. در پایان با توجه به آنچه گفته شد می‌توان گفت کنترل رشد‌نقدینگی همچنان کلید موفقیت دولت و مهار تورم است ثبات رابطه میان نقدینگی و تورم حاکی از آن است که کنترل نقدینگی باید یکی از اهداف مهم دولت ایران برای همیشه باشد. در عین حال موضوع این است که چه رهیافتی برای کنترل نقدینگی اتخاذ شده است.

با توجه به ناکامی‌های ایران در تحقق اهداف تعیین‌شده در بخش پولی می‌توان گفت رمز موفقیت ایران هماهنگ کردن سیاست‌های پولی با سیاست‌های مالی و توجه کردن به تحقق اهداف کنترل تورمی در مقابل توجه به نرخ مبادله ارز است.