علی اعظم محمدبیگی

او به نمایندگی یا شعبه شرکت بیمه مراجعه کرده و به عنوان دارنده اتومبیل، حتی اگر خودش هم تمایل نمی‌داشت، به دلیل اجبار قانون، بیمه شخص ثالث خریده است. این شخص در مقابل پرداخت وجهی نسبتا قابل توجه مثلا ۲۰۰ هزار تومان ورق نوشته‌ای در حد دو صفحه A۴ تحویل گرفته است. این ورق نوشته همان بیمه نامه است. برای این شخص مندرجات بیمه نامه تا زمانی که از طریق اتومبیل او، اموال یا جان شخص یا اشخاص دیگر خسارت یا آسیب ندیده است اهمیت ندارد. چه بسا حتی یک بار هم به این نیندیشیده است که در مقابل این وجه پرداختی نسبتا قابل توجه، شرکت بیمه چه وعده‌هایی را به او فروخته است.

از بخت بد، از روی بی‌احتیاطی یا به هر دلیل دیگر اتومبیل شخص مورد نظر عامل خسارت به اموال یا جان شخص دیگر می‌شود. او به عنوان مقصر حادثه رانندگی به همراه شخص زیان دیده به شرکت بیمه مراجعه می‌کند تا خسارت این شخص جبران شود.

کارشناس شرکت بیمه با استناد به مندرجات بیمه‌نامه، از پرداخت مقداری از خسارت مورد ادعا خودداری می‌کند. برای مثال، چون در زمان وقوع این حادثه، اتومبیل شخص مورد نظر حامل مسافر بوده است شرکت بیمه با استناد به کافی نبودن حق بیمه دریافت شده برای پوشش اتومبیل در موارد استفاده غیرشخصی، مقداری از خسارت زیان دیده را نمی‌پردازد. به این ترتیب، شخص مقصر باید این مقدار از خسارت را شخصا تامین کند.

اکنون او متوجه اهمیت اطلاع از مندرجات بیمه‌نامه و عواقب اعمال این مندرجات شده است.

آنچه در بالا به عنوان مثالی از بی‌توجهی بیمه‌گذاران به مندرجات بیمه‌نامه‌ها بیان شد یک پدیده شایع در بازار بیمه ایران است. طبق شواهد موجود، به نظر می‌رسد این پدیده تا حد زیادی ناشی از کاستی‌ها و اشکالات فنی و شکلی موجود در مندرجات بیمه نامه‌ها باشد. در ادامه چند نمونه از این کاستی‌ها و اشکالات بیان می‌شود:

۱- مندرجات بیشتر بیمه‌نامه‌ها، به ویژه شرایط عمومی آن، عموما با حروف ریز تایپ شده است. گویی عمدی در کار است که بیمه‌گذار از خواندن مندرجات این بخش از بیمه نامه صرف نظر کند.

۲- شرایط بیمه نامه به زبانی آمیخته با اصطلاحات حقوقی آکادمیک و نامانوس برای بیمه‌گذاران نوشته می‌شود. این درست که شرایط بیمه نامه باید گویای حقوق، وظایف و تعهدات بیمه گر، بیمه گذار و بیمه شده یا هر شخص ذی‌نفع دیگر در بیمه نامه باشد، اما می‌توان این شرایط را به زبان رایج در بین عامه مردم نوشت.

۳- کاستی‌ها و اشکالات فنی و شکلی موجود در مندرجات بیمه‌نامه‌های صادره در ایران را در مقایسه با بیمه‌نامه‌های صادر شده در کشورهای پیشرفته در امر بیمه بهتر می‌توان درک کرد. بیمه‌نامه‌های اخیر برای مثال، عموما دارای مقدمه‌ای است که در آن با بهره گرفتن از فنون جذاب‌کننده شکل نوشتار، مانند به کار بردن کلمات درشت و متمایز شده و ترسیم کادر در اطراف عبارات مهم، بیمه گذار یا بیمه شده به خواندن دقیق مندرجات بیمه نامه و عواقب غفلت از این امر، هشدار داده می‌شود.

به نظر می‌رسد یک نقطه شروع مناسب برای عملی کردن شعار مشتری مداری در صنعت بیمه، اهمیت دادن به مندرجات بیمه‌نامه و توجه به سازگاری آن با وضع و حال ذهنی و شناختی بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان باشد. با وجود گذشت بیش از ۷۰ سال از «بیمه نامه‌نویسی» فعالیت بیمه‌گری در ایران، به جرات می‌توان گفت که در ایران در همان حال و هوای دوران طفولیت این فعالیت (PolicyWording) باقیمانده است. خارج شدن از این حال و هوا کار دشواری نیست و به یقین، تحرک در این امر نتایج سودمندی برای بیمه‌گران خواهد داشت.