گزارشی از صنعت بیمه در سالی که گذشت
بیمه در تب‌و تاب تحول
صنعت بیمه در سالی که گذشت، دچار تحولات مهمی چون خصوصی‌سازی و آزادسازی تعرفه‌ها بود و اگرچه آمار عملکرد این صنعت وضعیت مطلوبی را نشان نمی‌دهد، چشم‌اندازهای مسیر تحول در این صنعت امیدبخش است. به گزارش باشگاه خبری «توانا»، ضریب نفوذ بیمه در ایران معادل ۳/۱ درصد است که در مقایسه با ۵/۷ درصد جهانی اختلاف فاحشی را نشان می‌دهد، این شاخص از تقسیم حق بیمه‌های تولیدی یک‌سال بر تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید.
سرانه بیمه در ایران همانند ضریب نفوذ بیمه وضعیت مناسبی ندارد؛ درحالی که سرانه بیمه در دنیا حدود ۶۰۰ دلار است، در ایران به حدود ۵۰ دلار می‌رسد که تا میانگین جهانی فاصله زیادی دارد.
در سال ۸۸ حجم حق بیمه‌های تولیدی به ۴۵ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به سال ۸۷ از رشد حدود ۱۳ درصدی برخوردار بوده است. سالی که گذشت برای صنعت بیمه که سال‌ها دچار روند یکنواخت بود، سالی پر تحرک و سرشار از تحول بود. سال گذشته با وجود اینکه تحول در صنعت بیمه در طرح هفت‌گانه تحول اقتصادی رییس‌جمهور جایی نداشت، با اجرای اولین مرحله آزادسازی تعرفه‌ها آغاز شد.
مجموع حق بیمه‌های تولیدی در سال ۸۸ معادل ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بود که در مقایسه با سال گذشته با رشد حدود ۱۳ درصدی مواجه شد. در مورد خسارتهای پرداختی تا زمان گزارش سالانه بیمه مرکزی نمی‌توان اظهار نظر قطعی داشت؛ اما با توجه به خسارت ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی سال ۸۷ و خسارت یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی برای ۹ ماهه اول سال ۸۸، رقمی در حدود ۳ هزار میلیارد تومان برای خسارتهای کل سال ۸۸ پیش‌بینی می‌شود. سال ۸۸ مسائل زیادی از جمله واگذاری شرکت‌های بیمه دولتی، آزادسازی تعرفه‌ها و اعتراف شرکت‌ها به نرخشکنی تعرفه بود که در گزارش زیر توضیحاتی در این زمینه ارائه شده است.
تجربه موفق واگذاری شرکت‌های بیمه دولتی به بخش خصوصی سال ۸۸ اولین سال حضور بیمه‌ها در بورس و خصوصی‌سازی در این صنعت بود. پس از کش و قوس‌های فراوان در مراحل پذیرش در بورس بالاخره سهام بیمه البرز در تاریخ ۱۵ مهرماه عرضه شد و با استقبالی حیرت‌انگیز کل سهام عرضه شده در ۳۸ ثانیه به فروش رفت.
استقبال از سهام بیمه البرز به حدی بود که قیمت حدود ۴۵۰ تومانی در پیش‌بینی‌ها، بالاتر از ۶۰۰ تومان فروخته شد و حتی با قیمت‌های بیشتر از ۹۰۰ تومان هم معامله شد.
پس از البرز نوبت به آسیا و دانا رسید؛ آسیا هم پس از چندین بار وعده و وعید بالاخره اوایل دی‌ماه واگذار شد و این‌بار هم طبق معمول با استقبال قابل ملاحظه‌ای مواجه شد، به طوری که سهام این شرکت که به مراتب بیشتر از بیمه البرز بود با قیمت ۱۴۸ تومان به فروش رفت. سهام بیمه آسیا به قدری مورد استقبال قرار گرفت که در اواخر سال با قیمت ۲۷۰ تومان معامله می‌شد و سودی حدود ۱۰۰ درصد برای سهامداران به ارمغان آورد.
پس از آسیا نوبت به دانا رسید؛ ولی این شرکت که قرار بود همزمان با آسیا واگذار شود، با وجود وعده‌های مدیر عامل و مسوولان اقتصادی نتوانست در جمع خصوصی‌ها قرار گیرد.
بیمه دانا به دلیل مشکل مالیاتی ۱۱ میلیارد تومانی با سازمان امور مالیاتی و حسابرسی کشور اختلاف دارد و این شرکت مدعی است که ذخایر فنی آن پس از خسارت زلزله بم جزو درآمدها حساب نمی‌شود و مالیات به آن تعلق نمی‌گیرد.
شرکت‌های بیمه هر سال درصدی از درآمدهای سالانه خود را به عنوان ذخایر فنی به منظور جبران زیان خسارتهای کلان ذخیره میکنند تا بدین وسیله ریسک شرکت را کاهش دهند.
بارها از زبان هادی اویار حسین، مدیر عامل این شرکت شنیده شد که تا فلان تاریخ سهام این شرکت در بورس عرضه خواهد شد، ولی موعد‌های مقرر می‌گذشت و دانا واگذار نمی‌شد، حتی کار به جایی رسیده بود که اویار حسین مراسم معارفه این شرکت برای واگذاری را در محل شرکت تامین سرمایه امین (شرکت برآوردکننده قیمت سهام این شرکت) در مهرماه با حضور خبرنگاران برگزار کرد. واگذاری این شرکت آنقدر به تعویق افتاد که در سال ۸۹، پذیرش سهام آن به بعد از برگزاری مجمع عمومی سال ۸۸ موکول شد.
در سال ۸۸ بیمه دی به عنوان اولین بیمه خصوصی نیز به فرابورس راه یافت و پرونده بیمه‌های معلم، پارسیان و دانا برای ورود به بازار سرمایه به سال ۸۹ موکول شد.
آغاز تحول در صنعت بیمه
آزادسازی تعرفه لازمه خصوصی‌سازی است، چون هر تعداد شرکت بیمه خصوصی جدید که تاسیس شود و قیمت‌ها دارای کف باشند، عملا هیچ‌گونه رقابتی بین این شرکت‌ها رخ نخواهد داد و عملا خصوصی‌سازی فقط در ارائه خدمات بهتر خلاصه می‌شود. آزادسازی تعرفه‌ها در ۷ مرحله و در پنج سال به اجرا درخواهد آمد و در هر مرحله برخی رشته‌ها که از سود بیشتری برخوردارند، آزاد می‌شوند به نحوی که بیمه شخص ثالث آخرین رشته‌ای است که آزاد خواهد شد.
آزادسازی تعرفه‌ها، بخشی از برنامه طرح تحول در صنعت بیمه است که در بخش‌های مختلف این صنعت منجر به تحول خواهد شد.
عملکرد بازار بیمه پس از آزادسازی تعرفه‌ها با توجه به حق بیمه‌های تولیدی و خسارتهای پرداختی براساس آمارها و صحبت‌های رییس کل بیمه مرکزی مناسب نبود. در این سال رشد پرداخت خسارت‌ها نسبت به رشد حق بیمه‌های دریافتی بیشتر بوده است که نشان از مدیریت ریسک ضعیف در این شرکت‌ها دارد. رشته‌هایی مانند بیمه کشتی، باربری و آتش‌سوزی که از جمله رشته‌های آزادشده در دو مرحله اول بودند، در گزارش بیمه مرکزی وضعیت مناسبی داشتند. این رشته‌ها نه تنها با رشد فروش مواجه نبودند، بلکه رشد فروش این رشته‌ها منفی بوده است، البته شاید یکی از دلایل این موضوع را کاهش تعرفه این رشته‌ها به یک‌سوم و یک‌پنجم قیمت‌های سابق دانست.
البته کاهش رونق اقتصادی نیز در وضعیت این رشته‌ها به خصوص باربری تاثیر بسزایی داشته، چون هرچه اقتصاد کشور رونق داشته باشد، تبادل محصولات و بیمه باربری رونق خواهد داشت.
اعتراف شرکت‌های بیمه به نرخشکنی
نرخشکنی تعرفه‌ها یکی از معضلات این صنعت در طول سالیان بوده و مسوولان بیمه مرکزی بارها این مساله را تذکر داده‌اند، ولی هیچ‌وقت نامی از شرکت خاصی نبرده‌اند.
شرکت‌های بیمه اعم از دولتی و خصوصی بارها یکدیگر را به نرخشکنی متهم می‌کردند. شرکت‌های دولتی، خصوصی‌ها را به عدم لحاظ مسائل فنی در ارائه نرخ متهم می‌کردند و مدعی بودند که این شرکت‌ها با این کار دست به خودکشی می‌زدند.
در مقابل خصوصی‌ها، دولتی‌ها را به دامپینگ متهم می‌کردند و معتقدند که این شرکت‌ها به دلیل توانایی مالی بالا با شکستن قیمت‌ها سعی در نابود کردن این شرکت‌ها دارند.
در این بین سیدرسول تاجدار، معاون مالی بیمه البرز در مجمع عمومی این شرکت در پاسخ به درخواست سهامداران در مورد توانایی این شرکت در مقابل شرکت‌هایی که نرخشکنی میکنند، به نرخشکنی این شرکت اعتراف کرد و گفت: بیمه البرز هم در برخی اوقات برای داشتن سهم بازار و کسب سود اقدام به نرخشکنی کرده است.
صحبت‌های این مقام مسوول درحالی است که نحوه برخورد بیمه مرکزی با این شرکت‌ها به نوعی اغماض‌آمیز بوده است. البته در صورت آزادسازی تعرفه‌ها، نظام نظارت تعرفه‌های جای خود را به نظارت مالی و غیر‌تعرفه‌ای می‌دهد و دیگر این مشکلات پیش نخواهد آمد.
اختلاف ۶ درصدی ضریب نفوذ بیمه
برخی کارشناسان معتقدند یکی از دلایل پایین بودن ضریب نفوذ بیمه در ایران عدم قرارگرفتن فعالیت بیمه‌ای صندوق‌های بیمه‌ای و همین‌طور خدمات درمانی در زمره بیمه‌های تجاری است.
به گفته این کارشناسان، اگر این خدمات بیمه‌ای در زمره بیمه‌های تجاری قرار گیرد، ضریب نفوذ بیمه در ایران از ۸درصد هم می‌گذرد.
در این راستا صندوق بازنشستگی کشوری زیر نظر وزارت رفاه و تامین‌اجتماعی اقدام به برگزاری مناقصه بین شرکت‌های بیمه تجاری کرد و در این رابطه بیمه دانا از ابتدای سال ۸۹ خدمات بیمه تکمیلی درمان را به بازنشستگان کشوری به جای آتیه‌سازان حافظ ارائه خواهد کرد.
شرکت آتیه‌سازان یکی از شرکت‌های بیمه خدمات درمانی است که به ارائه بیمه‌های پایه و تکمیلی درمان می‌پردازد.
موضوع فعالیت این شرکت درباره بیمه‌های مکمل درمانی به محل اختلاف وزارت رفاه و بیمه مرکزی در چند سال اخیر تبدیل شده بود.
بیمه مرکزی معتقد بود که براساس قانون بیمه‌های تکمیلی درمانی در زمره بیمه‌های تجاری بوده و باید از بیمه مرکزی مجوز داشته باشد و این شرکت با وجود تذکرات این نهاد هنوز اقدام به گرفتن مجوز نکرده است.
موضوع اختلاف این دو نهاد حتی به شکایت به مجلس، دولت و قوه‌قضائیه رسید، ولی دست آخر صندوق بازنشستگی کشوری که نهاد طرف قرارداد با این شرکت بود، روزه شک‌دار نگرفت و بین شرکت‌های دارای مجوز، مناقصه برگزار کرد که بیمه دانا برنده شد.
شبکه انحصاری بیمه‌های خصوصی
شرکت‌های تازه تاسیس خصوصی هم به دلایل منابع محدود امکان ایجاد شعب جدید و خدمات‌دهی مناسب به مشتریان به خصوص خسارت خودرو را ندارند و این موضوع کیفیت خدمات‌دهی این شرکت‌ها را در وضعیت مطلوبی قرار نداده است. بیمه‌های خصوصی با هدف افزایش حق بیمه و ارتقای کیفیت خدمات‌دهی بیمه‌ها تاسیس شدند، اما در عمل برخی از شرکت‌های بیمه با ایجاد انحصار، حق بیمه‌های انحصاری برای خود ایجاد کرده‌اند.
این وضعیت به نحوی است که بیمه خودرو‌های دو شرکت بزرگ خودروسازی در انحصار دو شرکت بیمه خصوصی است که از قضا سهامداران اصلی این دو شرکت دو خودروساز بزرگ هستند. برخی بیمه‌های خصوصی به جای کسب بازارهای جدید اقدام به رقابت با شرکت‌های دولتی در کسب بازارهای این شرکت‌ها کرده‌اند، به نحوی که صدای بیمه مرکزی و این شرکت‌ها را درآورده است. مشکلات در این صنعت بسیار است، اما مسیری که این صنعت در پیش گرفته به خصوص در دوره جدید مسیری همراه با تحول و بهتر شدن است و امیدواریم این صنعت که از لحاظ تحول نسبت به صنایع دیگر پیش‌رو بوده است، به این مسیر ادامه دهد.
ارسال نظر