بحران کاهش سپرده‌های دیداری در 13 بانک کشور

حجم سپرده‌های دیداری کل شبکه بانکی تا پایان مرداد سال جاری نزدیک به ۳۵۷ هزار میلیارد ریال بوده است که نسبت به اسفند ۸۷ حدود ۳ درصد و نسبت به ماه مشابه سال ۸۷ حدود ۱۲ درصد کاهش نشان می‌دهد.

کاهش سپرده‌های دیداری در ۱۳ بانک از مجموع ۱۸ بانک موجود به پدیده‌ای همه‌گیر تبدیل شده است که هنوز هم ادامه دارد.

از ۱۱ بانک دولتی فعال ۹ بانک به این معضل گرفتار شده‌اند. از میان هفت بانک خصوصی نیز ۴ بانک درگیر کاهش سپرده‌های دیداری هستند. ایلنا به نقل از گزارش عملکرد نظام بانکی کشور در سال ۸۷ گزارش داد: بانک‌های دولتی ملی، سپه، صادرات، تجارت، ملت، رفاه، پست بانک، کشاورزی و مسکن با کاهش حجم قابل ملاحظه‌ای از میزان سپرده‌های دیداری مواجه شده‌اند. در میان حلقه بانک‌های دولتی تنها بانک‌های توسعه صادرات و صنعت و معدن با این معضل روبه‌رو نشده‌اند. سپرده‌های دیداری در بانک صنعت و معدن حدود ۵/۶ درصد و در بانک توسعه صادرات نزدیک به ۴۷ درصد رشد کرده‌اند.

عملکرد کل شبکه بانکی در این بخش نشان می‌دهد که بیشترین کاهش در سپرده‌های دیداری بانک سامان به میزان ۴۲ درصد رخ داده است، کاهش اخیر از سال ۸۶ آغاز شده و تاکنون هم ادامه دارد. برخلاف بانک سامان، کاهش سپرده‌های دیداری دیگر بانک‌ها از سال ۸۷ آغاز شده است.

پس از بانک سامان، بانک سپه با ۳۲ درصد و بانک اقتصاد نوین با ۳۱ درصد کاهش در رده‌های بعدی قرار دارند. پس از این گروه از بانک‌ها، بانک رفاه با ۲۸ درصد و بانک صادرات با ۱۹ درصد بیشترین کاهش در سپرده‌های نوع دیداری را تجربه کردند.

میزان کاهش سپرده‌های دیداری در بانک‌های پاسارگاد، ملت، ملی، پست‌بانک، مسکن، تجارت و کشاورزی و سینا به ترتیب ۱۷ درصد، ۱۶ درصد، ۱۴ درصد، ۱۱ درصد، ۵/۷ درصد و ۵ درصد بوده است. سپرده‌های دیداری بانک‌های خصوصی چون کارآفرین، پارسیان و سرمایه برخلاف چهار بانک ذکر شده با افزایش همراه بوده‌اند. این گروه از سپرده‌ها در بانک سرمایه حدود ۲۴۳ درصد، بانک پارسیان حدود ۵۲ درصد و بانک کارآفرین حدود ۳۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.

موسسه مالی و اعتباری توسعه که دارای مجوز فعالیت از سوی بانک مرکزی است به میزان ۳۳ درصد در جذب سپرده‌های دیداری نسبت به سال ۸۶ موفق عمل کرده است.

براساس آخرین آمار موجود، روند کاهشی سپرده‌های دیداری همچنان ادامه دارد. نشریه گزیده آمارهای اقتصادی بانک مرکزی به خوبی بیانگر وضعیت اخیر است. حجم سپرده‌های دیداری کل شبکه بانکی تا پایان مرداد سال جاری نزدیک به ۳۵۷ هزار میلیارد ریال بوده است که نسبت به اسفند ۸۷ حدود ۳ درصد و نسبت به ماه مشابه سال ۸۷ حدود ۱۲ درصد کاهش نشان می‌دهد.

حذف ایران‌چک بانک‌ها، سپرده‌های دیداری را کاهش داد

عدم وصول چک‌ها به دنبال رکود حاکم بر بازار اقتصاد ایران، موجودی حساب‌های جاری را کاهش داده و حتی در برخی مواقع به طور کامل صفر کرده است.

حذف چک پول بانک‌ها در سال ۸۶ و ۸۷ توسط بانک مرکزی منجر به کاهش سپرده‌های دیداری شبکه بانکی شد.

فرید ضیاءالملکی کارشناس بانکی دلیل کاهش سپرده‌های بانکی را حذف چک پول‌‌های بانک‌ها از گردونه معاملات عنوان می‌کند: بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش نقدینگی و تورم، چک پول‌‌های بانک‌ها را به مبلغ ۱۳ هزار میلیارد تومان حذف و با ایران‌ چک‌های خود جایگزین کرد. چک پول‌‌های بانک‌ها که هر کدام به طور جداگانه اقدام به انتشار آنها می‌کردند در سرفصل حساب مربوط به سپرده‌های دیداری لحاظ می‌شد، بنابراین حذف چک پول‌های بانک‌ها منجر به کاهش رشد سپرده‌های دیداری شبکه بانکی شد که اثرات آن در سال ۸۷ نمایان است.

اما براساس آمار موجود، کاهش رشد سپرده‌های دیداری در سال جاری نیز همچنان ادامه دارد. این کارشناس بانکی دلیل آن را به رکود حاکم بر بازار ایران نسبت می‌دهد: عدم وصول چک‌ها به دنبال رکود حاکم بر بازار اقتصاد ایران، موجودی حساب‌های جاری را کاهش داده و حتی در برخی مواقع به طور کامل صفر کرده است.

ضیاءالملکی از دلیل دیگری نیز در این زمینه نام می‌برد: افراد‏‏‏ وجوه خود را که در حساب‌های جاری بدون استفاده مانده است، با هدف کسب سود به حساب‌های دیگر مانند کوتاه‌مدت روزشمار و چند ماهه منتقل می‌کنند تا در شرایط تورمی از وجوه خود برای رسیدن به سود استفاده کنند. افتتاح حساب‌های پشتیبان توسط بانک‌ها این امکان را به راحتی در اختیار مشتریان قرار داده است.

بانک مرکزی به دنبال اعتراض محمود احمدی‌نژاد اقدام به جایگزینی ایران‌چک‌های خود با چک‌پول‌های منتشر شده توسط بانک‌ها کرد. در یک نشست خبری، احمدی‌نژاد دلیل افزایش نقدینگی و تورم را متوجه شبکه بانکی کرد که بدون توجه به اثرات عدم بلوکه معادل نقدی چک پول‌‌ها نزد بانک مرکزی، آنها را منتشر و روانه بازار می‌کردند.

طهماسب مظاهری، رییس کل وقت بانک مرکزی نیز با نادرست دانستن اقدام بانک‌ها، برای سروسامان دادن چک‌پول‌ها اقدام کرد و نهایتا محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی پرونده چک‌پول‌های بانک‌ها را با خروج ۱۳ هزار میلیارد تومان چک‌پول و جایگزینی آنها با ایران‌چک‌های بانک مرکزی مختومه اعلام کرد.