جعفر عظیمی‌کیوی
با وجود رکود اقتصادی در جهان و پیامدهای منفی آن که متوجه صنایع مختلف شده است، تجارت الکترونیکی همچنان از رشدی پایدار و چشمگیر برخوردار بوده است که از جمله نمودهای آن می‌توان به رشد پرداخت در قالب الکترونیکی اشاره کرد.

نگاهی به آمار ارائه شده از سوی سازمان‌های مرتبط نشان می‌دهد که استفاده از خدمات پرداخت الکترونیکی که حدود 5/2‌درصد از کل عملیات پرداخت در سال 2000 را شامل بوده است، خواهد توانست تا سال 2010 به دو برابر مقدار فعلی آن برسد. با این وصف، توجه به نیاز مشتریان، فروشندگان و کارفرمایان و موسسات مالی به بسترهای امن و کم هزینه، به عنوان اساسی‌ترین رکن در حوزه پرداخت‌های الکترونیکی، بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
تجارت سیار شکل گسترش یافته‌ای از تجارت الکترونیکی است که عواملی مانند روابط اجتماعی، توسعه تکنولوژی‌های جدید در حوزه ارتباطات سیار و عوامل اقتصادی نقش عمده‌ای در گسترش آن دارند. این نوع تجارت در واقع به کارگیری ایده‌های نوین در برقراری ارتباطات شخصی و انجام تجارت در هر مکان و زمان می‌باشد. از سایر عوامل تاثیرگذار بر گسترش تجارت سیار می‌توان به کاربری جذاب، هزینه پایین، قیمت منطقی خدمات سیار، تنوع تقاضا در حوزه‌های مختلف از جمله نقل و انتقال الکترونیکی پول اشاره کرد.
ظهور و گسترش سریع تکنولوژی انتقال اطلاعات در بستر‌های سیار مانندGSM و سرویس‌های نوینی مانند GPRS، توانسته است حوزه ارتباطات سیار را متحول نموده و به تبع آن، فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی را برای موسسات مالی و اعتباری در ارائه خدمات پرداخت فراهم آورد؛ به طوری که توسعه روزافزون تکنولوژی در این حوزه و به‌کارگیری فن‌آوری‌های نوین و ارزان قیمت در آن می‌تواند تحولات عظیمی‌را در شبکه ارائه خدمات پرداخت ایجاد نماید.
همان گونه که گفته شد، تجارت سیار را می‌توان هرگونه داد و ستد الکترونیکی یا نقل و انتقال اطلاعات مالی در قالب بستر‌های الکترونیکی سیار نامید. این نوع تجارت که با استفاده از تجهیزات سیار و شبکه‌های سیار مانند اپراتور‌های موبایل انجام می‌شود و منجر به انتقال ارزش مالی و یا معنوی در تبادل اطلاعات، خدمات یا کالا می‌شود، می‌تواند فرصت‌های زیادی را برای شبکه بانکی و موسسه‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت مانند شرکت‌های PSP فراهم نماید.
ظهور و پیشرفت قابل توجه در حوزه فناوری‌های بی‌سیم یک فرصت نهفته برای رشد پرداخت سیار فراهم آورده است و در این میان انتظار می‌رود دست‌اندرکاران شبکه بانکی کشور از این قابلیت بالقوه حداکثر استفاده را برده و بتوانند خدمات پرداخت را با استفاده از بسترهای نوین توسعه بخشند. خدمات پرداخت سیار در واقع یک کانال پرداخت سریع، ساده و جذاب برای کاربران و شهروندان خواهد بود که علاوه بر جلب رضایت آنها، توسعه شبکه‌های پرداخت الکترونیکی را نیز در پی خواهد داشت.
از جمله مزیت‌هایی که استفاده از بستر‌های پرداخت سایر می‌تواند در پی داشته باشد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. دسترسی به خدمات در هر مکان و زمان: با توجه به ویژگی‌های شبکه‌های سیار، می‌توان خدمات را حتی در حین سفر و نقاط خارج از محدوده‌های شهری نیز در اختیار شهروندان قرار داد.
۲. سهولت در دریافت خدمات: استفاده از خدمات پرداخت سیار محدودیت زمانی و مکانی نداشته و باعث جذب مشتریان بیشتری در شبکه بانکی می‌شود.
3. قابلیت نفوذ بالا در بین شهروندان: تجهیزاتی که در شبکه‌های سیار مورد استفاده قرار می‌گیرند، توانسته‌ است بیشتر از کامپیوترهای شخصی در بین شهروندان نفوذ پیدا کنند و در واقع این فرصتی است که می‌تواند با استفاده از این بسترها، نفوذ خدمات پرداخت را در بین شهروندان افزایش داد.
۴. پایین بودن هزینه‌های عملیاتی: فراگیر شدن استفاده از امکانات شبکه‌های سیار باعث شده است که شرکت‌های ارائه‌کننده هزینه پایینی را برای ارائه خدمات در نظر بگیرند. لذا شهروندان متمایل خواهند بود که از امکانات ارائه شده در این بسترها، استفاده بیشتری نمایند.
5. قابلیت پاسخگویی در برابر نیاز کاربران: با توجه به قابلیت‌های آنلاین شبکه، امکان پاسخگویی به درخواست‌های کاربران افزایش پیدا می‌کند که به تبع آن، رضایت شهروندان نیز حاصل می‌شود.
با توجه به ویژگی‌هایی که از شبکه‌های سیار و مزیت کاربری آنها در ارائه خدمات پرداخت برشمرده شد، می‌توان استفاده از بستر‌های سیار و به کارگیری آن در شبکه‌های بانکی کشور را از دو منظر مورد بررسی قرار داد. یک منظر مربوط به تجهیز شبکه پایانه‌های فروشگاهی به قابلیت انتقال سیار اطلاعات در شبکه پراخت و منظر دیگر، به‌کارگیری گوشی‌های تلفن‌ همراه در جهت ارائه خدمات پرداخت به شهروندان و کاربران می‌باشد.
در حال حاضر، خدمات پرداخت خرد در فروشگاه‌ها با استفاده از پایانه‌های فروشگاهی و وب‌‌سایت‌های اینترنتی که توسط شبکه فروشندگان راه‌اندازی شده است، ارائه می‌شود و با مشکلاتی مانند سرعت پایین انتقال اطلاعات در شبکه مخابراتی مواجه است. در این میان، استفاده از بسترهای سیار انتقال اطلاعات و پایانه‌های فروشگاهی که مجهز به قابلیت‌هایی مانند GMS هستند، می‌تواند در توسعه و گسترش شبکه پرداخت و جلب رضایت مشتریان، تاثیر فراوانی داشته باشد.
به عنوان مثال در روش‌های سنتی برای ارتباط پایانه‌های فروشگاهی با شبکه بانکی، حداقل نیاز به خط تلفن ثابت می‌باشد که تبعاتی مانند اشغال بودن خط تلفن و هزینه‌ بالا در انجام تراکنش را در پی دارد. در صورتی که با استفاده از پایانه‌هایی که با استفاده از بستر GPRS می‌توانند خدمات پرداخت را ارائه دهند، این هزینه ۱۰۰ مرتبه ارزانتر می‌گردد که می‌تواند به عنوان عاملی برای استقبال شبکه فروشگاهی از این بسترها ‌باشد.
در کنار این نوع خدمات، می‌توان خدمات توزیع و پخش را نیز در شبکه فروشگاهی کشور توسعه داد. به عنوان مثال شرکت‌های پخش کالا که تولیدات کارخانه‌های مواد غذایی و ... را در اختیار فروشندگان خرد قرار می‌دهند، می‌توانند برای تبادل اطلاعات مالی و انتقال وجه با خریداران که عمدتا فروشندگان هستند، از شبکه سیار و سرویس‌های آن مانند GPRS استفاده نمایند.
تحویل کالا و ارائه خدمات در اماکن مسکونی و مجتمع‌های تجاری و مسکونی نیز نوع دیگری از کاربرد‌های شبکه‌ سیار برای ارائه خدمات پرداخت می‌باشد که با اقبال عمومی‌مواجه خواهد شد. استفاده از چنین بسترهایی می‌تواند کمک شایانی برای توسعه درگاه‌های پرداخت که توسط بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری راه‌اندازی می‌شود، نماید.
رویکرد دیگری که می‌تواند شبکه بانکی و خدمات پرداخت ارائه شده در آن را دگرگون نماید، استفاده از شبکه تلفن همراه برای ارائه خدمات است. بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری می‌توانند با همکاری اپراتورهای موبایل، خدمات پرداخت خود را توسعه داده و در نهایت رضایت شهروندان را که کاربران نهایی این نوع خدمات هستند، جلب نمایند.
نگاهی به آمار استفاده از تلفن‌های همراه در کشور، گویای این مطلب است که در حال حاضر بیشتر از نصف شهروندان، به نوعی از خدمات ارائه شده توسط اپراتورهای موبایل استفاده می‌نمایند. لذا توسعه درگاه‌های پرداخت، انجام عملیات مالی با استفاده از گوشی تلفن همراه را در پی خواهد داشت و در کنار شبکه پرداخت پایانه‌های فروشگاهی، خواهد توانست استفاده از خدمات پرداخت الکترونیکی را در کشور همگانی نماید. شبکه تلفن همراه دارای پتانسیل نهفته‌ای در حوزه ارائه خدمات پرداخت می‌باشد که کشف و استفاده از آن می‌تواند انتظارات مدیران شبکه بانکی را برآورد نماید.
به دلیل استفاده تلفن‌های همراه از سیم‌کارت‌های هوشمند، می‌توان با ارائه کاربرد‌های مالی در کنار خدمات ثابت آن، سطح بالایی از امنیت و قابلیت اعتماد در سیستم‌های پرداخت سیار را به شهروندان ارائه کرد.
در این روش پرداخت، از گوشی تلفن به جای پول نقد و حتی چک یا کارت‌های بانکی استفاده می‌شود. استفاده از سرویس‌های پرداخت با گوشی‌های تلفن همراه، شهروندان و کاربران را قادر می‌سازد تا از طریق گوشی تلفن همراه خود، به آسانی نسبت به انجام عملیات مالی و بانکی مورد نیاز خود اقدام نمایند.
مثال بارز این نوع خدمات، انتقال وجه بین بانکی یا پرداخت هزینه قبوض شهری است که حجم عمده‌ای از تراکنش‌های مالی را خود اختصاص می‌دهند. نمونه دیگر در این حوزه، خرید کارت‌های اعتباری مانند شارژ تلفن همراه می‌باشد.
آنچه مستقیما شهروندان، به عنوان مشتریان حاضر در تجارت سیار، با آن‌ها سر و کار خواهند داشت و نقش بسیار مهمی‌در ارزش آفرینی برای آنان دارد، کاربردها و خدماتی است که بتواند روال زندگی افراد را متحول نماید. گذشته از آن، ویژگی‌های منحصر به فرد شبکه بی‌سیم و تلفن‌های همراه، مزایای دیگری را برای تجارت سیار خلق کرده‌اند که باعث شده است آن را در موقعیتی برتر نسبت به تجارت الکترونیکی قرار دهد.
با توجه به آنچه در این نوشتار گفته شد، امید آن می‌رود که دست‌اندرکاران شبکه بانکی و متولیان مقوله پرداخت در کشور، بتوانند با همکاری سازمان‌های ارائه‌کننده خدمات اطلاع‌رسانی سیار، تحولی نوین را در ارائه خدمات پرداخت در کشور ایجاد نمایند تا قدمی‌باشد که در راستای حرکت به سوی توسعه دولت الکترونیک و جلب رضایت و راحتی شهروندان برداشته می‌شود.
پست الکترونیک: azimi@kishware.com