گردآوری: نرگس ربیع

پول الکترونیکی یا پول دیجیتالی، ارزش پول واحدهای پول منتشره از سوی دولت یا بخش‌خصوصی است که به شکل الکترونیکی بر روی یک وسیله الکترونیکی ذخیره شده است. نشر گسترده پول الکترونیکی با توجه به ویژگی‌های خاص آن، به طور گسترده سایر بازارها و متغیرهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

افزایش کارآیی مبادلات یکی از مهم‌ترین پیامدهای مثبت گسترش استفاده از پول الکترونیکی، افزایش کارآیی مبادلات است.

پول الکترونیکی به چند طریق به کارآمدتر شدن مبادلات کمک خواهد کرد.

از آنجا که هزینه نقل و انتقال پول الکترونیکی از طریق اینترنت نسبت به سیستم بانکداری سنتی ارزان‌تر است، پول الکترونیکی مبادلات را ارزان‌تر خواهد کرد.

برای انتقال پول به روش سنتی، بانک‌های موجود، شعب، کارمندان، دستگاه‌های تحویل‌دار خودکار و سیستم‌های مبادله الکترونیکی مخصوص بسیاری را نگهداری می‌کنند که هزینه‌های سربار همه این تشریفات اداری، بخشی از کارمزد نقل و انتقال پول و پرداخت‌‌های کارت اعتباری را تشکیل می‌دهد.

در حالی که هزینه نقل‌وانتقال پول الکترونیکی به دلیل استفاده از شبکه اینترنت موجود و رایانه‌های شخصی استفاده‌کنندگان، بسیار کمتر و شاید نزدیک به صفر است.

اینترنت هیچ مرز سیاسی نمی‌شناسد و پول الکترونیکی نیز بدون مرز است.

بنابراین هزینه انتقال پول الکترونیکی در داخل یک کشور با هزینه انتقال آن بین کشورهای مختلف برابر است در نتیجه هزینه بسیار زیاد کنونی نقل و انتقال بین‌المللی پول نسبت به نقل و انتقال آن در داخل یک کشور معین، به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

وجوه پول الکترونیکی به طور بالقوه می‌تواند به وسیله هر شخصی که به اینترنت و یک بانک اینترنتی دسترسی دارد مورد استفاده قرار گیرد.

به علاوه در حالی که پرداخت‌های کارت اعتباری به فروشگاه‌های مجاز محدود است، پول الکترونیکی پرداخت‌های شخص به شخص را نیز امکان‌‌پذیر می‌کند.

پیدایش پول الکترونیکی نوعی انقلاب پولی در اقتصاد امروزی و نسل‌های برتر اقتصاد پولی محسوب می‌شود و با تکمیل فرآیند اعتمادسازی ارکان اقتصادی خرد و کلان به استفاده از این پول دامنه تحولات آن بیشتر خواهد شد.

یکی از وظایف نخبگان علمی و اقتصادی کشور تبیین فرصت‌ها مزیت‌ها و تهدیدهای پول الکترونیکی به ویژه در بازارهای مالی و واسطه‌گری است.

اساس نظریه واسطه‌گری مالی بر مفهوم بازار کامل کلاسیک‌ها مبتنی است. طبق این نظریه واسطه‌گری مالی برای برطرف کردن اصطکاک‌ها و نقایص نظام بازار از جمله هزینه مبادله و اطلاعات نامتقارن بین سرمایه‌گذاران و وام دهندگان به وجود آمده است.

از آنجا که این نظریه دیدگاه انفعالی نسبت به واسطه‌گری داشته و توضیح مناسبی برای برخی واقعیت‌های صنعت مالی به خصوص رشد شتابان و فوق‌العاده نوآوری‌های دهه‌های اخیر ارائه نمی‌کند برخی از صاحب‌نظران نظیر مرتون و بودی در صدد تکمیل این نظریه برآمده‌اند.

به عقیده آنها وظایف اقتصادی واسطه‌گری مالی در زمان نسبتا ثابت بوده و ساختار نهادی بازار مالی برای انجام این وظایف تکامل یافته‌اند.

تعامل بین واسطه‌های مالی و بازار ضمن تقویت و بهبود عملکرد وظایف آنها، نظام مالی را به سمت هدف ایده‌آل کارآیی کامل سوق می‌دهد. علاوه بر این نقش واسطه‌گری مالی در مدیریت ریسک و کاهش دادن هزینه‌های مشارکت برای افراد نیز حائز اهمیت است.

بنابراین با پیدایش پول الکترونیکی و گسترش روزافزون بانکداری الکترونیک، تغییری در نقش سنتی بانک‌ها و تجهیز و تخصیص منابع در نظام مالی رخ نخواهد داد.

به عبارت دیگر در این دوره نیز واسطه‌گری مالی یک ضرورت گریزناپذیر است و بانک‌ها همچنان به عنوان واسطه بین وام دهندگان و وام‌گیرندگان فعالیت خواهند کرد اما ساختار نهادی بازار مالی در جهت بهبود کارکرد کل بازار و در نتیجه ارتقای سطح کارایی تغییر خواهد کرد.

از جمله تغییرات نهادی صنعت مالی که به واسطه رشد خیره کننده اینترنت اتفاق افتاده و به طور فزاینده در حال گسترش است، رواج بانکداری الکترونیکی و در نتیجه پیدایش بانک‌های مجازی یا اینترنتی است.

مهم‌ترین ویژگی این نوع بانک‌ها این است که در رابطه بین بانک و مشتری موقعیت فیزیکی بانک یا مشتری نقشی ندارد.

وابستگی نداشتن به موقعیت فیزیکی علاوه بر این که زمینه رقابت بین بانک‌ها را تغییر داده دو نقش فاصله مکانی از بانک را در هزینه نهایی ارائه خدمات بانکی به مشتری را از بین می برد و پیامدهایی دارد؛ اول این که امکان مبادله خدمات مالی در بازارهای خرد کشورهای مختلف را فراهم می‌سازد، دوم این که بانک‌های مجازی می‌توانند موقعیت فیزیکی خودشان را بدون این که تغییری در ارتباط خود با مشتریانشان ایجاد کنند، تغییر دهند.

بنابراین بانک‌های مجازی در مقایسه با بانک‌های سنتی انعطاف‌پذیرترند و نسبت به تغییر شرایط اقتصادی یا مقررات قانونی به سرعت واکنش نشان می‌دهند و می‌توانند از کشوری به کشور دیگر نقل مکان کنند.

کارشناس حسابداری