فاطمه بهادری- روز گذشته مدیریت کل نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی دو سناریوی مدیریت نقدینگی بانک‌ها و موسسات اعتباری را اعلام کرد.

دو سناریوی اصلی (تداوم فعالیت) و سناریوی جایگزین (بحران) مدنظر بانک مرکزی، به منظور نیل به اهداف مدیریت نقدینگی است. چندی پیش نیز ایرج ندیمی، نایب‌رییس هیات تحقیق و تفحص از بانک‌ها و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه در حال حاضر نمی‌توان آماری از بدهی‌های دولتی به بانک مرکزی ارائه داد، گفت: وضعیت چندان مطلوب نیست و شاهد خالی شدن بانک‌ها از نقدینگی هستیم.

وی ادامه داد: شاهد بدترین دوران اعمال فشار بر بانک‌ها و خالی شدن بانک‌ها از نقدینگی هستیم که ضررهای اجتماعی بسیاری به دنبال دارد.

این هشدار ندیمی با ابلاغ بانک مرکزی به بانک‌ها و موسسات اعتباری دنبال شد.

ابلاغیه بانک مرکزی که ناظر بر مدیریت ریسک بانک‌ها است به مساله نقدینگی در بانک‌ها توجه داشته است.

سناریوی اصلی به رفتار جریان‌های نقدی مورد انتظار که ناشی از فعالیت‌های عادی بانک‌ها و موسسات اعتباری است، اشاره داشته و آنها را ملزم می‌کند تا به منظور اطمینان از ایفای تعهداتش در سررسید، مدیریت نقدینگی خود را به صورت روزانه اعمال کند.

در مقابل و با توجه به اینکه بانک‌ها ۱۷درصد از منابع خود را به سپرده قانونی و ۳درصد را تحت عنوان نقدینگی شعب خود نگهداری می‌کنند، بانک مرکزی سناریوی جایگزین یا بحران را برای رفتار جریان‌های نقدی در هنگام بروز اختلالات حتمی یا احتمالی از قبیل مشکلات عملیاتی، تردید در پرداخت به موقع بدهی‌ها و عدم توانایی بانک و موسسه اعتباری در انطباق با تغییرات محیطی تعریف می‌کند.

پرویز ساسان گهر، کارشناس بانکی و مدرس دانشگاه در خصوص سناریوی بانک مرکزی برای بانک‌ها و موسسات اعتباری به دنیای اقتصاد گفت: مساله نقدینگی در بانک‌ها همیشه اهمیت داشته و در سال‌های اخیر مراجع بین‌المللی بانکی به خصوص کمیته بال در مورد مدیریت ریسک‌ به خصوص ریسک نقدینگی تاکید داشته‌اند.

وی ادامه داد: بنابراین بانک‌ها به حساسیت مساله پی برده و ریسک نقدینگی را که مورد توجه قرار گرفته است، مدنظر قرار داده‌اند.

ساسان‌گهر با بیان اینکه بانک‌ها باید منابع و مصارف خود را به گونه‌ای تعریف کنند که همیشه جوابگوی تعهدات خود باشند‌، افزود: هر چه این آمادگی کمتر باشد، ریسک بالا می‌رود و آثار بدی بر جای می‌گذارد که در شرایط بحرانی موجب بروز اتفاقاتی همچون ایجاد جو روانی و هجوم سپرده‌گذاران برای برداشت سپرده‌هایشان خواهد شد.

وی گفت: این وضعیت در گذشته برای صندوق‌های قرض‌الحسنه اتفاق افتاده است. به عقیده وی تاکیدات بین‌المللی و تجربه‌های داخلی باعث تهیه چنین سناریویی برای بانک‌ها شده است.

بانک مرکزی نیز با توجه به این شرایط و در ابلاغیه دو سناریوی خود، بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری را مکلف کرده است به منظور مقابله با مشکلات مذکور نقدینگی کافی برای انجام عملیات حداقل برای پنج روز کاری در اختیار داشته باشند.

در این میان، مفروضاتی در خصوص میزان و ترکیب دارایی‌ها مطرح می‌شود که برآوردهایی باید برای آن صورت گیرد؛ به این معنا که میزان دارایی‌های سررسید شده که بانک و موسسه اعتباری تمایل و توانایی تمدید آنها را دارد، افزایش یا کاهش در میزان دارایی‌های عمده باید برآورد شده و هر یک از دارایی‌ها بر حسب درجه نقدشوندگی طبقه‌بندی شوند.

این در حالی است که براساس گزارش بانک مرکزی، مطالبات معوق سررسید گذشته بانک‌ها و موسسات اعتباری در پایان تیر ماه امسال به ۱۱هزار و ۹۹۷میلیارد تومان رسید.در سناریوی اصلی نیز مفروضات در خصوص میزان و ترکیب بدهی‌ها به نحوی است که سطح متعارفی از میزان بدهی‌های سررسید شده قابل تمدید و رشد متعارف سپرده‌های جدید، میانگین موزون سپرده‌های سرمایه گذاری مدت‌دار براساس سررسید آنها و تخمین میزان بازپرداخت سپرده‌های عندالمطالبه براساس روند گذشته برآورد می‌شود.

از سوی دیگر در سناریوی جایگزین نیز میزان منابع مالی که تحت هر شرایطی در اختیار بانک و موسسه اعتباری است و نیز توانایی موسسه در افزایش این‌گونه منابع برآورد می‌شود.

همچنین در این سناریو، برآوردهایی از میزان منابع مالی که بانک و موسسه اعتباری تحت شرایط بحرانی آنها را از دست خواهد داد نیز میزان منابع مالی احتیاطی که با توجه به شدت بحران مورد نیاز موسسه اعتباری خواهد بود، صورت می‌گیرد.

در سناریوی اصلی و جایگزین مفروضات مربوط به میزان و ترکیب اقلام زیر خط ترازنامه عمدتا باید شامل برآورد جریان‌های خروجی ناشی از تعهدات اعتباری، ضمانت‌نامه‌ها، اعتبارات اسنادی و ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیاری باشد.

هنگام بررسی مفروضات سناریوی اصلی و جایگزین، سایر عوامل موثر بر نقدینگی بانک‌ها و موسسات اعتباری از جمله نیازهای نقدینگی ناشی از پرداخت‌ها، تسویه مبادلات و خدمات کارگزاری باید در نظر گرفته شود.

مدیریت کل نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بانک مرکزی در پایان اعلام می‌کند، در این راستا ضروری است بانک و موسسه اعتباری، اعتبار مفروضات مطرح‌شده در هر یک از سناریوها را با توجه به شرایط درون و برون سازمانی خود به طور منظم مورد بررسی قرار دهد. در صورت تغییر مفروضات هریک از سناریوها، لازم است سناریوی ذی‌ربط به نحو مقتضی تعدیل و اصلاح شود.