دنیای اقتصاد- نوسان قیمتی در بازار غیررسمی ارز تداوم دارد؛ دلار و سکه به عنوان شاخص‌های بازار ارز و طلا رکورد جدید قیمتی را ثبت کردند؛ در واکنش به این روند، محمود بهمنی رییس‌کل بانک مرکزی عامل نوسان قیمتی را «مقاومت بازار» توصیف کرد؛ به گفته بهمنی تقاضای سفته‌بازانه که وارد بازار شده در مقابل سیاست‌های اصلاحی مقاومت می‌کند تا مانع از کاهش قیمت‌ها شود؛ وی البته وعده داد: مقاومت بازار به‌زودی خواهد شکست. معاون ارزی بانک مرکزی نیز با تاکید بر اینکه فشار بالای تقاضا یکی از عوامل افزایش قیمت در بازار غیر‌رسمی است ابراز امیدواری کرد: با ایجاد مرکز مبادلات ارزی بخش زیادی از تقاضا در این مرکز پاسخ داده شود و با کاستن فشار از بازار نتایج جدیدی پدیدار شود. روز گذشته حجم مبادلات در اتاق ارزی از کل عرضه هفته قبل پیشی گرفت. مسوولان امیدوارند: سرعت گرفتن این روند به ساماندهی تقاضا منجر شود. برخی کارشناسان نیز با استقبال از ایجاد این مرکز معتقدند: در کنار مدیریت تقاضای ارزی باید زمینه مدیریت مازاد نقدینگی ایجاد شده بر اثر سیاست‌های انبساطی در ابتدای سال فراهم شود. آزادسازی در بازار پول با توجه به تاکید بسته پولی و هدایت بخشی از نقدینگی به بازار مسکن از جمله راهکارهای پیشنهادی است.

دلایل افزایش قیمت ارز از نگاه مسوولان بانک مرکزی
مقاومت بازار و فشار تقاضا
گروه بازار پول - در شرایطی که یک هفته از آغاز به کار مرکز مبادلات ارزی به عنوان تازه‌ترین ساز و کار سیاست‌گذار پولی برای کنترل بازار ارز می‌گذرد؛ مسوولان بانک مرکزی امیدوارند با مکانیزم جدید شرایط بهتری در بازار غیر رسمی ارز حاکم شود. این در حالی است که همزمان با تعیین نرخ ارز در مرکر مبادلات ارزی، بازار غیر رسمی نیز به نرخ‌ها واکنش نشان داده و روند قیمت‌های بازار صعودی بوده است. موضوعی که برخی مسوولان بانک مرکزی به آن اشاره کرده و دلایلی را برای افزایش قیمت‌ها در شرایط حاضر ارائه کرده‌اند. رییس کل بانک مرکزی در اظهارنظری دلایل رشد قیمت ارز در بخش غیر رسمی را مقاومت بازار اعلام کرد.
بهمنی پیش از این اشاره کرده بود که تقاضای سفته بازانه در بازار ارز در مقابل برنامه‌های اصلاحی مقاومت می‌کنند. این نوع تقاضا با تحریک بازار از طریق عوامل مختلف التهاب قیمتی را در بازار تشدید می‌کند. یکی دیگر از دلایل رشد قیمت در بازار غیر رسمی از سوی مسوولان ارزی کشور در شرایط فعلی، فشار بالای تقاضا در بازار غیر رسمی خوانده شده است. به گفته مسوولان وقتی تقاضا به سمت بانک‌ها هدایت شود؛ مقاومت بازار نیز در هم می‌شکند. چنان که مینو کیانی راد معاون ارزی بانک مرکزی به صراحت وعده داده که «تا 15 روز دیگر، نتایج بازار جدیدی که راه‌اندازی شده، مشخص خواهد شد.» اما شاید مهم‌ترین نکته اظهارنظرهای کنونی در مورد مرکز مبادلات ارزی را سخنگوی این مرکز داشته است. صمد کریمی در این باره، هدف اصلی راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی را «یکسان سازی نرخ ارز» عنوان کرده است. هدفی که از بهمن ماه سال گذشته تا کنون دنبال شده و با موانع متعددی روبه‌رو بوده و به تناسب آن، قیمت‌ها در بازار آزاد را هم دستخوش دگرگونی کرده است.
برداشته شدن تقاضا از بازار
رییس کل بانک مرکزی در خصوص عملکرد مرکز مبادلات ارزی، گفت: چندی قبل، تقاضا تماما روی بازار بود، اما شبکه بانکی با این مرکز، بازار را سبک کرده و قرار است موارد دیگری از اختصاص ارز به این مرکز اضافه شود. وی با اشاره به مدیریت تقاضاهای خرد ارزی اظهار کرد: براین اساس، دلیلی ندارد ما شاهد افزایش قیمت ارز باشیم. وی با بیان اینکه «ما با پشتوانه ارزی قوی وارد این مرکز شده‌ایم» و پیش‌بینی برداشته شدن تقاضا از بازار، تاکید کرد: «بازار تا حدودی در حال مقاومت است ولی قطعا به زودی این مقاومت درهم خواهد شکست».
پیشنهادی برای سامان‌دهی تقاضا
کارشناسان اقتصادی معتقدند: سیاست‌گذاران باید در کنار انتقال تقاضای واقعی به اتاق ارزی تدبیری نیز برای تقاضای ناشی از رشد پایه پولی اتخاذ کنند. به دلیل اتخاذ سیاست‌های انبساطی در ابتدای سال جاری نقدینگی از محل رشد پایه پولی رشد بی‌سابقه‌ای داشته است. نقدینگی اضافه شده در صورت نداشتن فضا می‌تواند تهدیدی موثر برای بازار ارز و سکه باشد.کارشناسان توصیه می‌کنند: برای اثرگذاری بهتر تصمیمات اخیر لازم است اقداماتی نیز برای ساماندهی نقدینگی موجود صورت گیرد. ایجاد فضایی برای نقدینگی که بتواند در حکم ضربه‌گیر باشد اولویت سیاست‌گذاران به نظر می‌رسد. آزادسازی در بازار پول برای جذب سپرده‌ها بیشتر بر اساس تورم که در بسته پولی نیز پیش‌بینی شده است یکی از این اقدامات است. در کنار این سیاست، افزایش تسهیلات مسکن با هدف انتقال نقدینگی به این بخش نیز می‌تواند به عنوان یک سیاست مکمل در ساماندهی نقدینگی به حساب آید و مسیر تازه‌ای را برای تقاضای نقدینگی جذب شده توسط بانک‌ها ایجاد کند. به این ترتیب بخش مسکن نقش ضربه‌گیر را برای نقدینگی سرگردان در اقتصاد ایفا خواهد کرد.
با پشتوانه ارزی قوی وارد شده‌ایم
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، محمود بهمنی با ارزیابی مثبت از پاسخگویی به متقاضیان مرکز مبادلات ارزی افزود: وجود حجم گسترده‌ای از جمعیت در طبقات و پاسخگویی به تقاضاهای آنان به این معنا است که تقاضا از روی بازار برداشته می‌شود.
رییس شورای پول و اعتبار درخصوص تاثیر مرکز مبادلات بر بازار ارز اظهار کرد: بازار تا حدودی در حال مقاومت است ولی قطعا به زودی این مقاومت درهم خواهد شکست‌ چون ما با پشتوانه ارزی قوی وارد این مرکز شده‌ایم. بهمنی با اشاره به اینکه تا چندی قبل این تقاضاها تماما روی بازار بود، خاطرنشان کرد: شبکه بانکی با این مرکز، بازار را سبک کرده و قرار است موارد دیگری از اختصاص ارز به این مرکز اضافه شود.
وی از ارائه ارزهای دانشجویی و درمانی با نرخ مرجع خبر داد و افزود: در صورت داشتن توان پاسخگویی، سعی می‌شود‌ کلیه تقاضاهای خرد در این مرکز متمرکز شود. رییس کل بانک مرکزی با اشاره به مدیریت تقاضاهای خرد ارزی تاکید کرد: براین اساس، دلیلی ندارد ما شاهد افزایش قیمت ارز باشیم.
وی در ارتباط با تخصیص ارز به کالاهای واقع در اولویت‌های ۵ تا ۱۰ بیان کرد :‌ این اولویت‌ها در برنامه‌های ما قرار دارد. در حال حاضر اولویت‌های ۳ تا ۵ را در این مرکز پاسخگو هستیم و اولویت‌های ۱ و ۲ همچنان به نرخ ارز مرجع ۱۲۲۶ تومان پرداخت می‌شود.
کاهش فشار به بازار
این در حالی است که مینو کیانی‌راد، معاون ارزی بانک مرکزی نیز از کاهش فشار بر بازار آزاد، سخن گفت. بهمنی کیانی‌راد‌ در خصوص تاثیر مرکز مبادلات ارز بر بازار ارز بیان کرد: باید اجازه داد مدتی از فعالیت مرکز مبادلات ارزی بگذرد تا به تقاضاهای واقعی پاسخ داده شود و فشار بر بازار آزاد از این نظر، کاسته شود. در این صورت، دلیلی برای افزایش نرخ ارز وجود ندارد.
معاون ارزی بانک مرکزی در باره نحوه محاسبه نرخ ارز در این مرکز گفت: پس از درنظر گرفتن سبدی از ارزهای معامله شده در صرافی‌های مجاز، نرخ اولیه به‌دست ‌می‌آید و پس از کسر کارمزد، دو درصد از این رقم کاسته می‌شود و در نهایت، نرخ ارز غیرمرجع ( مبادله‌ای) به دست می‌آید.
آغاز فروش ارز توسط مردم در بانک‌ها
در خبری دیگر در این رابطه، مینو کیانی‌ راد، معاون ارزی بانک مرکزی، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه عرضه‌ ارز به مرکز مبادلات ارزی چیزی بود که موردنظر ما بود، اظهار کرد: برنامه‌ریزی کردیم که بانک‌ها دریافت ارز را انجام دهند؛ بنابراین روز پنج‌شنبه بخشنامه‌ای صادر کردیم که بانک‌های عامل هم می‌توانند تحت چارچوب مرکز مبادلات ارزی نسبت به دریافت ارز یا خرید ارز از مردم اقدام کنند و قیمتی که تعیین می‌شود با توجه به نرخی است که مرکز مبادلات اعلام می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: از صبح شنبه هشتم مهر ماه مردم می‌توانند به شعب تمامی بانک‌ها مراجعه کرده و ارز خود را عرضه کنند و همه بانک‌ها نیز می‌توانند ارز مردم را خریداری کنند.
معاون ارزی بانک مرکزی در پاسخ به اختلاف بین نرخ ارز در مرکز مبادلات و در بازار آزاد گفت: بین این دو نرخ فاصله‌ای وجود دارد، ولی باید گفت که بخشی از بازار آزاد تصنعی است. کیانی‌راد تاکید کرد: در حال حاضر عرضه‌ ارز از سوی مردم می‌تواند در تمام بانک‌ها صورت گیرد و همه بانک‌ها می‌توانند ارز را خریداری کنند و مصارفشان هم در همین چارچوب اولویت‌های تعیین و مشخص‌شده است.
ورود سه بانک دیگر به جمع بانک‌های عامل
معاون ارزی بانک مرکزی همچنین گفت: ما توانستیم سه بانک عامل دیگر را آموزش دهیم برای اینکه بتوانند مشتریان این بانک‌ها به این مرکز مراجعه کنند، اما عملیات مربوط به نقل و انتقال ارز از طریق بانک‌های ملت و کشاورزی انجام می‌شود. وی اظهار کرد: سه بانک پاسارگاد، پارسیان و توسعه صادرات از دیروز با همان چارچوبی که تعریف شده‌ شروع به کار کرده اند.
معاون ارزی بانک مرکزی ادامه داد: برنامه‌ریزی شده که سه بانک دیگر نیز برای آموزش بیایند و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته ترتیبی داده‌ایم که هر دو روز سه بانک را آموزش دهیم.
کیانی‌راد با بیان اینکه تجهیزات و میز برای سه بانک یاد‌شده در این مرکز فراهم شده و آنها از امروز شروع به کار می‌کنند، عنوان کرد: ترتیبی داده‌ایم که همه بانک‌ها بتوانند دراین طرح مشارکت داشته باشند، اما عاملیت کار نقل ‌و انتقال فقط توسط همان دو بانک ملت و کشاورزی انجام می‌شود.
ظهور نتایج راه‌اندازی مرکز تا ۱۵ روز دیگر
معاون ارزی بانک مرکزی در این گفت‌وگو تاکید کرد که در مرکز مبادله دارندگان و متقاضیان ارز نگرانی برای کمبود ارز وجود ندارد، چرا که معاملات در این مرکز الکترونیکی است. کیانی راد با تاکید بر اینکه نگرانی از کمبود ارز در این مرکز بی‌مورد است، گفت: ذخائر ارزی ارز امروز به‌طور بی‌سابقه‌ای بالا است و در این باره نباید نگران بود. وی افزود: باید اجازه داد تا مدتی از فعالیت مرکز مبادله‌ دارندگان و متقاضیان ارز بگذرد، اما من معتقدم تا 15 روز بعد از آغاز فعالیت این مرکز نتایج آن در بازار مشخص می‌شود.
هدف؛ یکسان سازی نرخ ارز است
صمد کریمی سخنگوی مرکز مبادلات ارزی که یک هفته پیش راه‌اندازی شده نیز در گفت‌وگو با هفته‌نامه «تجارت فردا» هدف از راه‌اندازی این مرکز را «یکسان‌سازی نرخ ارز» عنوان کرده است. کریمی در این گفت‌وگو با بیان تفاوت‌های موجود میان راهکارهای به کار گرفته شده از سوی بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز گفت: پیش از این رویکرد این راهکارها به بازار فرعی بود، سپس بورس ارز مطرح شد و هم اینک مرکز مبادلات ارزی راهکار عملیاتی و استانداردی است. این مهم است که در اجرا ما به سمتی حرکت خواهیم کرد که حجم عمده تقاضاها و عرضه‌ها به مرکز مبادلات هدایت شده و این مرکز بازار غالب ارز در کشور شود. کریمی در پاسخ به این سوال که «در مرکز مبادلات ارزی، نرخ ارز چگونه تعیین می‌شود؟» گفت: «در این طرح شبکه صرافی‌های مجاز و کانون صرافان نقش اصلی در استخراج نرخ ارز آزاد و استخراج میانگین وزنی قیمت روزانه را دارند.» او افزود: «بانک مرکزی با توجه به تعاملی که با شبکه صرافی‌های مجاز و کانون صرافان دارد، نسبت به دریافت قیمت نرخ ارز به نرخ بازار آزاد اقدام می‌کند.»
وی اضافه کرد: «در بانک مرکزی یک سیستم قیمت‌گذاری نرخ ارز وجود دارد که وقتی روزانه قیمت‌های میانگین موزون اخذ شد، ۲ درصد زیر نرخ بازار بدون کارمزد، برای روز بعد و قبل از شروع روز کاری به بانک‌های عامل اعلام می‌شود. ضمن اینکه تصمیم بر این شده که به صورت عمومی هم این نرخ اعلام و در سایت بانک مرکزی درج شود.»
کریمی در مورد آثار و تبعات اجرای طرح مرکز مبادلات ارزی نیز گفت: «با توجه به اینکه ارز حاصل از صادرکنندگان که در این بازار عرضه می‌شود، مطابق با توافقاتی که با سازمان توسعه، تجارت و وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام گرفته، برای کالا‌های گروه 3 و 4 و 5 نیز ارز فروخته خواهد شد.» وی افزود: هم‌اکنون ساختار تولید ما در کشور به گونه‌ای است که اولویت نخست بخش تولید، ادامه روند تولید و حفظ اشتغال است. برای ادامه روند تولید، حفظ ظرفیت تولید و اشتغال، ما باید در کشور یک جریان باثبات از واردات کالا، به ویژه کالاهایی که مواد اولیه، واسطه‌ای یا سرمایه‌ای هستند در بخش تولید ایجاد کنیم. این بازار واردکنندگان کالاهای گروه 3، 4 و 5 که عمدتا در بخش تولید و بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن و نفت و گاز هستند را هدف قرار داده است. » به گفته کریمی «این طرح با تامین منابع ریالی صادرکنندگان کشور که اغلب خود تولیدکننده هستند کمک شایانی به حل مشکلات نقدینگی آنها خواهد کرد.»وی افزود: «صندوق توسعه ملی هم در این طرح مشارکت دارد، به طوری که منابع ریالی حاصل از عرضه صندوق توسعه ملی، به بخش‌ها و طرح‌های اولویت‌دار از طریق بانک عامل اختصاص می‌یابد.» سخنگوی مرکز مبادلات ارزی در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو به اهداف در نظر گرفته شده از راه‌اندازی این مرکز اشاره کرد و افزود: «هدف اصلی در خصوص راه‌اندازی این بازار، جلوگیری از نوسانات شدید نرخ ارز در بازار ارز دستیابی به یک نرخ تعادلی است.» او خاطرنشان کرد: «مدیریت نوسانات نرخ ارز یعنی نوسانات در یک دامنه مشخص و با درجه اعتماد بالا حفظ شود. به عبارت دیگر بانک مرکزی بتواند با توجه به سیاست‌های پولی و نظام شناور مدیریت‌شده، نرخ ارز را در یک دامنه‌ مشخص با نوسانات محدود و درجه اعتماد بالا کنترل و مدیریت کند.»
به گفته کریمی، با این مکانیزم ارزهایی که در واقع در حساب سبد دارایی خانوارها و صاحبان کسب و کارها است نیز می‌تواند به سیستم بازگشته و در ثبات بازار ارز موثر ‌باشد. از طرف دیگر، از لحاظ تقاضا برای واردات، خدمات، درمان، مسافرت وجود داشته و موضوع تعهدات قبلی نیز مطرح است. پس در قالب این طرح، بانک مرکزی با یک قیمت‌گذاری صحیح و براساس مولفه‌های عرضه و تقاضا در بازار و اصلاح قیمت‌ها تلاش می‌کند که در آینده تعادل باثباتی را در بازار ارز ایجاد کند. این ثبات می‌تواند به بازارهای دیگر مانند بازار طلا و بخش واقعی اقتصاد هم کمک کند.
وی افزود: «این طرح، آثار مثبت خودش را در تصمیمات سرمایه‌گذاران، مصرف‌کنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان، سیستم مالی، بانک‌ها و حتی بورس ما خواهد گذاشت.»
کریمی با اشاره به اجرای فاز دوم مرکز مبادلات ارزی گفت: «در فازهای آتی سایر صادرکنندگان غیرنفتی نیز ورود خواهند کرد.» او به زمان راه اندازی فاز دوم این مرکز اشاره نکرد، اما گفت: «در این باره توافقاتی با شرکت نفت شده و براساس این توافقات، میزان عرضه ارز توسط شرکت ملی نفت تا پایان سال مشخص شده است و طبیعتا عرضه ارز هفتگی‌ نیز مشخص است.
او در پاسخ به این سوال که «سرنوشت اولویت 5 به بعد در مکانیزم مرکز مبادلات ارزی چه می شود؟» گفت: «در فازهای تکمیلی طرح، گروه‌های دیگر کالایی نیز وارد می‌شوند البته این امر مستلزم این است که گروه‌های کالایی 3، 4 و 5 پوشش داده شود.»
کریمی همچنین در مورد مشتریان شهرستان‌ها نیز گفت: «مشتریانی که در شهرستان‌ها هستند در چارچوب این طرح می‌توانند بدون مراجعه به این مرکز، وارداتشان را انجام بدهند.» او افزود:« مشتریان شهرستانی باید اسناد و مدارک خود را از طریق شعب این بانک‌ها (ملت و کشاورزی) در شهرستان‌ها به ادارات مرکزی در تهران ارسال کنند. حتی اگر مشتریانی که حسابشان نزد بانک‌های دیگر است، آنها هم می‌توانند در چارچوب این طرح کارشان را پیش ببرند. چون بالاخره بین بانک‌های کشور یا در سیستم بانکی، بانک‌ها نزد یکدیگر حساب دارند و از طریق آن روش‌های بانکی می‌توانند انتقالات وجه ریال و ارزی را با همدیگر انجام دهند.»
کریمی در پاسخ به این سوال که «در این مرکز برای متقاضی چه امتیازی وجود دارد که ارز خود را از این بازار تهیه کند؟» گفت: «اگر یک واردکننده می‌تواند از طریق شبکه صرافی‌های مجاز ارز خود را تامین کند و انتقالات هم با سرعت بالاتری انجام شود این کار صورت گیرد، چرا این کار در آنجا انجام نشود؟ لیکن این مرکز هم متقاضیان خاص خودش را دارد و خواهد داشت و به نظر من میزان استقبال از مرکز مزبور با یک نرخ صعودی مواجه خواهد شد.» وی افزود: «شبکه صرافی‌های مجاز، مرکز مبادلات ارزی موجود و حتی آن بخشی که ما برای تامین ارز اولویت‌های یک و دو وجود دارد، مکمل هم هستند.»

بنا به آمار ارائه شده از سوی مسوولان مرکز مبادلات ارزی، فروش ارز در مرکز مبادلات ارزی، عصر دیروز از میزان کل فروش ارز در سه روز گذشته بیشتر بوده است. بر اساس این آمار، تا عصر دیروز بیش از سی میلیون دلار ارز در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار گرفته است که این میزان نزدیک به کل ارزهای فروخته شده در سه روز نخست فعالیت مرکز است. این میزان ارز به 130 واجد شرایط دریافت ارز مبادله‌ای فروخته شده که از نظر تعداد بیش از دو برابر تقاضای پاسخ گرفته در سه روز نخست فعالیت این مرکز است. بانک مرکزی در تلاش است با افزایش ساعت کار این مرکز، تا هشت شب بخش وسیع‌تری از متقاضیان ارز برای واردات گروه‌های کالایی 3 تا 5 را پاسخ دهد. آمارها نشان می‌دهد در سه روز نخست فعالیت مرکز مبادلات دارندگان و متقاضیان ارز بالغ بر 34 میلیون دلار در اختیار متقاضیان واجد شرایط شامل دارندگان اسناد ثبت سفارش برای واردات گروه کالایی سه تا پنج قرار گرفته است. گروه‌های کالایی سه تا پنج شامل کالاهای واسطه‌ای،‌ سرمایه‌ای و مواد اولیه واحدهای تولیدی در بخش صنعت، معدن و کشاورزی است. خانم کیانی‌راد معاون ارزی بانک مرکزی پیشتر اعلام کرده است به تدریج سایر گروه‌های کالایی (گروه‌های پنج به بعد) مشمول دریافت ارز با قیمت کمتر از بازار آزاد خواهند شد.