علیرضاکشاورز

با پیشرفت و توسعه فن‌آوری اطلاعات و گسترش بازارهای پولی و بانکی و مالی این وضعیت علاوه بر تسهیل در امور جاری مشتریان، موجب وفاداری آنان به بانک‌های طرف معامله خود شده و... این به‌ نوبه خود باعث ایجاد و جایگزینی روش‌های قدیمی و سنتی، به جای روش‌های جدید در بانک‌ها شده، به‌طوری‌که بانکداری سنتی را به‌صورت بانکداری الکترونیک متحول و دگرگون کرده است. با رشد و افزایش روز به روز تعداد معاملات و حجم مبادلات و نیاز بازارهای مالی و پولی، حضور بانک‌ها جهت نقل و انتقال وجوه و تامین منابع و مبالغ ریالی و ارزی موجب گردیده بانکداری بین‌المللی و حتی داخلی به سوی بانکداری الکترونیکی سوق داده شده و تمام امور مربوطه بادقت و سرعت زیاد و به صورت ماشینی انجام پذیرد.پیش‌زمینه این فن‌آوری و بانکداری الکترونیکی بسترسازی‌هایی همچون تجهیز بانک‌ها به ابزار و تجهیزات لازم و آموزش پرسنل و حتی مشتریان برای استفاده از این امکانات موجود برای تسهیل در امور و فرهنگ‌سازی به‌منظور آگاه کردن عموم مردم است.

با آغاز به‌کارگیری بانک‌ها از بانکداری نوین، بانک‌ها به‌مرور مجهز به دستگاه‌های ATM و Pinpad و POS و... شدند و بر طبق اخبار موجود بانک سپه اولین بانک ایرانی بوده که موفق به نصب دستگاه عابربانک و صدور کارت الکترونیکی در سیستم بانکی شده و بانک ملی اولین بانکی بوده که دستگاه POS را در فروشگاه‌ها و مراکز خرید نصب کرده است.

در حال حاضر در سیستم بانکداری دولتی، بانک صادرات در میان بانک‌های تجاری و بانک کشاورزی در میان بانک‌های تخصصی و بانک اقتصاد نوین در بین بانک‌های خصوصی بیشترین دستگاه پایانه فروش یا به اصطلاح p.o.s یا point of sale را دارا هستند. راه‌اندازی دستگاه‌های POS به‌گونه‌ای است که با نصب دستگاه‌های مورد اشاره در مراکز خرید و فروشگاه‌ها، از طریق خطوط تلفن ارتباط بین حساب معرفی شده از طرف فروشگاه پذیرنده و دستگاه POS منصوبه، توسط مودم با سوئیچ کارت‌بانک‌ها برقرار می‌شود و دستگاه POS به عنوان واسط موجب می‌‌شود که مشتری به هنگام مراجعه به فروشگاه جهت خرید بتواند با استفاده از انواع کارت‌های الکترونیکی صادره بانک‌های عضو شبکه شتاب با طیب‌خاطر و ضریب اطمینان بالا با کشیدن کارت بر دستگاه و ورود رمز و مبلغ خرید اقدام به خرید یا اخذ موجودی حساب صاحب کارت بنماید.

دستگاه‌های POS مزایای بسیاری برای کل سیستم بانکی و مشتریان بانک‌ها و بازارهای پولی و مالی کشور دارد از جمله :

۱ -کاهش مراجعه حضوری مشتریان به شعب بانک‌ها به‌منظور دریافت وجه نق و همچنین واریز وجه به حساب‌های متمرکز

۲ - استهلاک کمتر دستگاه‌های ATM بانک‌ها به علت مراجعه کمتر مشتریان برای دریافت وجه نقد ۳ - کاهش فرسودگی اسکناس های منتشره به علت دست به دست شدن اسکناس و در نتیجه حفظ سرمایه ملی ۴ - کاهش حجم مبادلات ایران‌چک و سایر چک‌های صادره مسافرتی بانک‌ها و در نتیجه کاهش حجم عملیات اتاق پایاپای اسناد بانکی ۵- عدم خروج پول نقد از سیستم بانکی و از حساب‌های مشتریان و رسوب در دست مردم ۶ - ارتقای سطح بهداشت عمومی و کاهش بیماری‌های مسری به علت تماس با مسکوکات و اسکناس ۷-کاهش ترافیک و آلودگی‌های صوتی و کاهش مصرف بنزین و استهلاک وسایل نقلیه به‌خصوص در شهرهای بزرگ۸- ارتقای سطح آگاهی مشتریان و عموم مردم ۹- افزایش اشتغال و ایجاد فرصت‌های شغلی و ایجاد درآمد و تولید ثروت در جامعه .

به‌طور کلی با نصب دستگاه های POS در فروشگاه‌ها، مشتریان بانک‌ها می‌تواند بدون دغدغه حمل پول نقد، با مراجعه به فروشگاه‌ها اقدام به خرید اقلام مورد نیاز خود کنند و بانک‌ها با این سرمایه‌گذاری مانع از خروج منابع از بانک و حتی انتقال وجه به حساب‌های نزد خود و تجهیز منابع، در سیستم داخلی می‌شوند. در مقابل این خدمات بانک‌ها هزینه‌های زیادی را صرف خرید و اجاره و پشتیبانی دستگاه‌های مورد اشاره می‌کند و مدتی است که بانک‌ها به‌منظور توسعه فرهنگ بانکداری الکترونیک و ترغیب مردم برای استفاده از کارت‌های الکترونیکی و استفاده از دستگاه‌های ATM و POS و به‌خصوص دستگاه‌های پایانه فروش اقدام به برگزاری جشنواره‌های متنوعی با پرداخت جوایز ارزنده‌ای برای صاحبان کارت و همچنین پذیرندگان پایانه‌های فروش کرده‌اند. توضیح اینکه نحوه تسویه عملیات مربوط به دستگاه‌های POS به‌گونه‌ای است که تسویه عملیات مذکور همراه با تسویه مبادلات صورت گرفته تمامی ATMها و Pinpad‌های سیستم بانکی و سامانه حواله بین بانکی (سحاب)و پرداخت اقساط تسهیلات از طریق خود پردازها و اینترنت و تلفن بانک و کیوسک‌ها می‌باشد و این تسویه‌ها به‌طور کلی شامل تمامی تراکنش‌های شتابی صورت گرفته در سیستم بوده و ماحصل کل عملیات روزانه، پس از رفع مغایرت‌های قبلی شبکه شتاب می‌باشد که در نهایت از طریق سیستم RTGS به حساب‌های بانک‌های عضو نزد بانک مرکزی واریز یا برداشت می‌‌شود.

سخن آخر در صورتی‌که بانک مرکزی در وضعیت فعلی در مورد دستگاه‌های POS تدابیری در قانونمند کردن و ضابطه‌مند کردن نصب آنها در فروشگاه‌ها اتخاذ نماید شرایط استفاده از دستگاه‌ها بهینه‌تر خواهد شد به‌گونه‌ای که در حال حاضر در تعدادی از مراکز خرید تنوع دستگاه‌های مورد اشاره به‌حدی است که باعث سردرگمی مشتریان در استفاده از ابزارهای مذکور شده و در بعضی از نقاط حالت عکس وجود دارد و مشتریان به علت نبود دستگاه‌های پایانه فروش و همراه نداشتن پول نقد مایوس از فروشگاه خارج می‌شوند.

کارشناس بانکی