ریال را تضعیف کنید یورو را تثبیت

لیلا اکبرپور

دولت طرحی مبنی بر کاهش ارزش دلار با هدف تقویت ارزش پول ملی را در دست بررسی دارد که اجرای آن به توان تجاری، صادرات، واردات و عرضه و تقاضای ارز ایران بستگی دارد. این درحالی است که ارزش دلار در مقابل سایر ارزهای عمده تضعیف و یورو سیر صعودی را طی می‌کند.

نوسانات شدید بازار در سال ۲۰۰۷ که به دلیل کاهش رشد اقتصادی ایالات متحده و توقف رشد بخش مسکن ایجاد شد بازارهای جهانی را در یکی از بی‌سابقه‌ترین بحران‌های مالی قرار داد که در نتیجه اقتصاد غول‌آسای ایالات متحده را به خط قرمز رکود اقتصادی کشاند.

در این شرایط دلار آمریکا که سال‌ها بخش عمده‌ای از میزان ذخایر ارزی کشورها و معاملات بازارهای جهان را تشکیل می‌داد جذابیت خود را از دست داد و در برابر تمامی ارزهای اصلی تضعیف شد، اما پس از تمهیدات بسیار جدی بانک‌‌های مرکزی و فرونشستن توفان بحران‌ها انتظار کارشناسان این است که نوسانات شدید بازار نیز روی آرامش را ببیند.

در عین حال طی سال ۲۰۰۷ بانک مرکزی اروپا نرخ بهره را ۵/۰ درصد افزایش داد و در مقابل بانک فدرال یک‌درصد واحد کاهش را اعمال کرد که این مساله موجب صعود یورو شد.

هر چند بسیاری پیش‌بینی می‌کردند تقویت یورو موجب کاهش رشد اقتصادی خواهد شد، اما به دلیل رشد صادرات، رشد اقتصادی اروپا حرکت صعودی پیدا کرد و هزینه‌های مصرف‌کننده، تولید و خدمات کاهش یافت.

برخی از کارشناسان اعتقاد دارند آمریکا به منظور افزایش حجم صادرات و کنترل واردات خود نقش عمده‌ای در تضعیف دلار دارد و چنانچه آمریکا خواهان رونق اقتصادی باشد باید تضعیف ارزش دلار را تحمل کند و در مقابل اروپایی‌ها که میزان صادرات اروپا به آمریکا را کاهش و میزان صادرات در داخل اروپا و بازارهای نوظهور را افزایش داده‌اند، شاهد تقویت ارزش یورو هستند.

اما تاب مقاومت یورو در مقابل دلار چه میزان است؟ و دولت‌ها به ویژه دولت ایران برای مقابله با آثار منفی نوسانات ارز بر اقتصاد کشورمان چه تصمیمی باید بگیرد؟

با توجه به مسائل اقتصادی و روابط بین‌المللی ایران در بازار آیا تقویت ریال به صلاح اقتصاد است؟

تناسب در هزینه و درآمدها

یک کارشناس اقتصادی که نخواست نامش ذکر شود در این خصوص گفت: ایران باید بین هزینه‌ها و درآمدها توازن ایجاد کند و چنانچه درآمدها دلاری است هزینه‌ها با دلار محاسبه شود.

او با تاکید بر انعطاف‌پذیری سبد ارزی کشورمان گفت: آمریکا به طور عمد ارزش دلار را تضعیف کرد تا حجم صادرات بیشتر و واردات در مقابل کاهش یابد.

وی یادآور شد: دیگر آن فرمول قدیمی که چنانچه ارزش پول ملی تقویت شود، رشد اقتصادی افزایش می‌یابد جوابگو نیست و در برخی موارد شرایط ایجاب می‌کند که پول ملی تضعیف شود.

اقتصاد آمریکا و اروپا

شجاع‌الدینی مدیر سابق اعتبارات بانک مرکزی و مشاور رییس کل بانک مرکزی نیز در این خصوص گفت: آنچه از آمار و ارقام برمی‌آید پیش از این زمانی که رابطه برابری دلار و یورو بر هم می‌خورد دلار در داخل کشورمان ثابت و نرخ یورو افزایش می‌یافت.

او ادامه داد: اما امروز اگر این رابطه بر هم بریزد یک مقدار دلار کاهش می‌یابد، یک مقدار یورو تقویت می‌شود، به طوری که مابه‌التفاوت پوشش داده می‌شود.

شجاع‌الدینی نوسان‌گیری در صحنه بین‌المللی را خاصیت بازار دانست و گفت: در این شرایط گروهی سوداگر اقدام به خرید و فروش این دو ارز می‌کنند.

او در خصوص تاثیر نوسانات نرخ ارز بر عملکرد فعالان اقتصادی گفت: هر کس با توجه به کار تجاری که دارد این نوسان را تجربه می‌کند چنانچه تمام فعالیت‌ها براساس یورو یا دلار باشد میزان سود و زیان نیز تغییر می‌یابد.

شجاع‌الدینی در خصوص کاهش ارزش دلار و واکنش آمریکا به این اتفاق گفت: شاید آمریکا بتواند از تضعیف ارزش دلار جلوگیری کند، اما به چه قیمت؟

او افزود: آمریکا می‌تواند با افزایش نرخ بهره تمام سرمایه‌ها را به سوی خود بکشاند، اما هم‌اینک اقتصاد آمریکا دچار مشکل رکود است و نمی‌تواند این تصمیم را بگیرد.

شجاع‌الدینی یادآور شد: آمریکا چنانچه بخواهد رونق اقتصادی را تجربه کند چاره‌ای جز کاهش نرخ بهره ندارد و تبعات آن را هم می‌پذیرد و با یک نگاه بلندمدت به کل اقتصاد می‌اندیشد.

او ادامه داد: بدیهی است تضعیف دلار حجم واردات را کاهش و صادرات را افزایش می‌دهد.

او تصریح کرد: در مقابل اروپایی‌ها به خاطر مبارزه با تورم نرخ بهره را افزایش دادند و شاهد تقویت یورو هستند که اتفاقا خودشان از این تقویت راضی نیستند اما قدرت مانور کامل برای کنترل ارزش یورو را ندارند.

شجاع‌الدینی در خصوص ارزش پول ملی کشورمان گفت: ایران باید به دنبال کاهش شکاف نرخ تورم داخلی با تورم در کشورهای عمده طرف تجاری باشد.

او ادامه داد: هر چه این شکاف بیشتر شود مشکلات اقتصادی ایران بیشتر خواهد شد.

شجاع‌الدینی گفت: چنانچه نرخ تورم که به تولیدکنندگان ایرانی تحمیل می‌شود سالانه رشد چند درصدی داشته باشد و در مقابل در کشورهای رقیب این روند برعکس باشد طبیعی است ظرف چند سال آینده تولیدکننده ایرانی از بازار خارج و بازار داخلی حتی به رقبای خارجی سپرده می‌شود.

چرا که هزینه آنها پایین آمده و قیمت تمام شده کالاها بسیار ارزان‌تر از کالاهای ایرانی خواهد بود.

او در خاتمه تاکید کرد: در نتیجه دولت در شرایط کنونی نه تنها نباید ارزش ریال را ثابت نگه دارد بلکه بدترین اقدام این خواهد بود که ارزش ریال تقویت شود، راهکار در اقتصاد کنونی تضعیف ارزش ریال است.

تعیین نرخ ارز حکومتی است

دکتر بهمن آرمان کارشناس اقتصادی در این خصوص گفت: متاسفانه در ایران نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها بر پایه دستورات حکومتی است و قانون و مقررات که در بازار آزاد وجود دارد در ایران اعمال نمی‌شود.

او افزود: در طول ۵ سال اخیر به رغم تورمی که در ایران وجود دارد نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزهای بین‌المللی به علت وجود درآمدزایی سنگینی ناشی از صادرات نفت خام ثابت در نظر گرفته شده است و دولت در ایران از این امر به عنوان موفقیت اقتصادی عنوان می‌کند.

آرمان گفت: در حالی که به صادرات کشور ضربه سنگین وارد کرده و بخش صادرات محصولات ایران به خارج برای صادرکنندگان مقرون به صرفه نیست، زیرا هزینه تولید سالانه حداقل به میزان ۲۰درصد افزایش یافته است. او در خصوص ارزش پول ملی کشورمان گفت: دولت موفقیت خود را در تثبیت نرخ ریال در مقابل سایر ارزها می‌بیند در حالی که این سیاست به زیان اقتصاد کشور تمام می‌شود، دولت باید متناسب با نرخ تورم، نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها را کاهش دهد.

تثبیت یورو به جای دلار

نصرت‌ا... نوربخش عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی کرمان از منظر دیگری به تاثیر نوسانات نرخ ارز بر اقتصاد ایران نگاه کرد و خواستار تثبیت نرخ یورو به جای دلار شد.

او گفت: بررسی آماری نشان می‌دهد به دلیل افزایش نرخ یورو نسبت به سایر ارزها و ریال ایران و کاهش نرخ دلار و محاسبات قیمت هر بشکه نفت در بودجه کشور همواره قدرت خرید پول ملی کشورمان (ریال) کاهش یافته و فشار اقتصادی ناشی از آن لطمات جبران‌ناپذیری وارد آورده است.

نوربخش با یادآوری آخرین نشست مجمع عمومی عادی سالیانه اتاق بازرگانی ایران و انگلیس که مهندس خاموشی رییس سابق اتاق ایران که ریاست اتاق ایران انگلیس را برعهده دارد، صراحتا این موضوع را مورد انتقاد قرار داده و سیاست‌های تعیین شده در جهت تثبیت نرخ دلار و شناور نگه داشتن نرخ‌های دیگر به ویژه یورو را مضر به حال اقتصاد کنونی کشور دانست.

او ادامه داد: کلام شفاف و محکم فعال اقتصادی شناخته شده که چهره سیاسی و اقتصادی اجرایی او بر همگان آشنا است در واقع کلام درد و کلام واقعیت است که توجه مسوولان بانک مرکزی و وزارت دارایی را می‌طلبد.

او افزود: این مطلب زمانی مطرح می‌شود که ریاست محترم جمهوری کشورمان با یکصد تن از صاحبنظران اقتصادی کشور نشست جامعی برگزار کردند تا راهکار مناسبی برای حل مشکل کاهش پول ملی و تقویت آن پیشنهاد شود.

نوربخش یادآور شد: طی ۶ سال گذشته طبق آمار منتشره قدرت خرید ریال حدود ۱۳۰درصد یعنی به طور متوسط سالانه ۲۳درصد تقلیل یافته یعنی به همین میزان مردم فقیرتر شده‌اند و به تبع آن تورم ناخواسته و تحمیلی به وسیله سیاست ارزی دولت به وجود آمده که می‌توان از آن جلوگیری کرد.

او ادامه داد: بانک مرکزی با متوقف ساختن اعطای اعتبارات به بخش تولید و عدم اجرای مصوبه خرید دین که قانونا به بانک‌ها ابلاغ شده شرایطی برای واحدهای صنعتی و تولیدی کشور فراهم آورده که اکثرا در وضعیت بحرانی قرار گرفته و در گوشه و کنار صحبت از عدم توانایی در تداوم تولید یا حتی تعطیلی و توقف به میان می‌آید. به گفته او در چنین شرایطی به نظر می‌رسد راه حل منطقی اتخاذ یک سیاست کلی ارزی اقتصادی باشد که ضمن اصلاح مسیر اثرات چند جانبه آن بتواند در کوتاه‌مدت در جامعه مشهود بوده و بر وضعیت مالی مردم تاثیر مثبت بگذارد.

نوربخش تاکید کرد: اگر در چند سال قبل در بودجه دولت برای هر بشکه نفت ۲۰دلار لحاظ می‌شد، در آن زمان نرخ تبدیل دلار به یورو به ازای هر دلار ۴/۱یورو بودو بعد که در سال ۸۶ برای هر بشکه نفت در بودجه معادل ۴۰دلار در نظر گرفتند نرخ تبدیل دلار به یورو ۷/۰ کاهش یافته بود یعنی در واقع برای ۲۰دلار، ما توان خرید ۲۸یورو داشتیم و بعد هم که ۴۰دلار لحاظ کردیم همان ۲۸یورو را در اختیار داشتیم.

وی گفت: چون فروش‌های ارزی کشور به دلار و خریدهای ارزی کشور به یورو انجام می‌شود طبعا به دلیل رشد قیمت‌ها در حدفاصل بشکه ۲۰دلار نفت تا بشکه ۴۰دلار نفت در بودجه میزان وجوه در اختیار از طریق بودجه کمتر از میزان مورد نیاز بوده و طبعا کسری بودجه را حکم می‌کند و قانون متمم بودجه بود که به مجلس ارائه شد تا جبران مابه‌التفاوت را بکند.

او با اشاره به اینکه حال بعد از گذشت این سال‌ها بهتر نیست راهکار ذیل مدنظر قرار گیرد بر اجرای موارد ذیل تاکید کرد:

نرخ تبدیل یورو به ریال برای مبلغ ۱۰هزار یورو به مدت پنج سال ثابت نگه داشته شود و بقیه ارزها با یورو سنجیده شوند.

او گفت: با اعمال بند یک می‌توان دستمزدهای داخلی را نیز برای مدت پنج سال ثابت نگه داشت.

او ادامه داد: تعرفه گمرکی و حقوق بازرگانی برای مدت پنج سال به صورت نزولی تقلیل یابد تا به سطح نرخ قابل قبول سازمان جهانی تجارت برسد.

همچنین برای حمایت از صادرکنندگان تشویق‌های صادراتی به عنوان جوایز و نظایر آن در نظر گرفته شود و از حداکثر جبران اختلاف ارز فعلی و بعد از تثبیت نرخ یورو آغاز و ظرف پنج سال به صورت نزولی منطقی شود.

عضو هیات‌رییسه اتاق کرمان گفت: در صورت پذیرش و اجرایی شدن نکات فوق نتایجی چون:

الف: بالا رفتن ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم.

ب: جلوگیری از زیان‌های صادرکنندگان محصولات غیرنفتی با مشوق‌های مثبت.

ج: کاهش قیمت تمام شده کالاهای وارداتی و بالا رفتن کیفیت اقلام وارداتی.

د: رقابتی شدن محصولات داخلی در قبال اقلام وارداتی و حمایت از تولید داخلی.

ه: بالا رفتن تولید ناخالص داخلی و بالا رفتن ضریب رشد اقتصادی کشور.

و: هدایت کردن اقتصاد به سمت و سوی تعادل بازار و رونق اقتصادی حاصل خواهد شد.